Zipreko gatazka: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Orri berria: «{{lanean|sikret8}} == Auziak == == Bilakaera historikoa == === Aurrekariak === === Britainiarren agindupean === {{sakontzeko|Britainiar Zipre}} ==== Lehenengo urteak: 1878-1925 ==== Zipreko hitzarmenaren ondorioz, uhartea Britainiar Inperioaren protektoratu bihurtu zen 1878ko ekainaren 4an. Toki estrategikoa zen britainiarrentzat, beren ibilbide kolonialak kontrolatzeko kokaleku ezin hobea baitzen; hain zuzen ere, 1906an Famagustako itsas-portu garrantzitsua er...» |
|||
50. lerroa:
Giro nahasi horretan, Georgios Grivasek [[Zipretar Borrokalarien Erakunde Nazionala]] (''Ethniki Organosis Kyprion Agoniston'' – EOKA) sortu zuen 1955eko urtarrilean. Apirilaren 1ean erakundeak borroka armatua hasi zuen britainiar indarren aurka: poliziaren, militarren eta gobernuaren instalazioen kontrako erasoak egin zituen Nikosian, Famagustan, Larnakan eta [[Limasol]]en. Matxinatuek, guztira, 457 pertsona hil zituzten, horien artean britainiar poliziak, militarrak eta gobernu kolonialaren kolaboratzailetzat jo zituzten zenbait greko-zipretar (besteak beste AKEL alderdi komunistako kideak). Aginte koloniala ezbaian jartzen hasi zen. Makarios artzapezpikua eta beste elizgizon eta politikari batzuk [[Seychelleak|Seychelle uharteetara]] bidali zituzten, baina zipretarrak administrazioaren aparatuetan infiltratuta zeuden. Hala, turko-zipretarrak bihurtu ziren bertako indarren sostengu nagusi eta horrek komunitateen arteko arrakala handitu zuen.
1957an Zipreko turkiarren organizazio paramilitarra sortu zen: [[Turkiar Erresistentzia Erakundea]] (''Türk Mukavemet Teşkilatı'' - TMT). Erakunde berria turko-zipretarren interesak eta nortasuna defendatzeko sortu zen eta Turkiako Errepublikaren babesa jaso zuen. Nahiz eta EOKAk turko-zipretarren kontrako erasorik ez burutu, TMTek geroz eta gertuago zirudien ''Enosis''aren aurka egin nahi zuen eta euren helburu nagusia
Uharteak gerra zibil baten atarian zirudien, greko-zipretarren eta turko-zipretarren arteko liskarrak areagotzen ari baitziren. Hori dela eta, Greziak eta Turkiak gatazkan bete-betean sartu eta konponbide bat bilatzea adostu zuten. Lehen aldiz bi herrialdeek independentzia kontzeptua mahaigaineratu zuten eta britainiarrek bidea ireki zioten [[Zipreko Errepublika]] sortzeari. 1959. urtean britainiar, greziar eta turkiar ordezkariak elkartu ziren [[Zürich]] eta Londres hirietan, tartean zipretarren Makarios III.a eta [[Fazıl Küçük]]. Bertan [[Züricheko eta Londreseko Akordioak|hiru akordio]] nagusi adostu zituzten, [[Zipreko 1960ko konstituzioa]]ren oinarri izango zirenak: Sorrera Ituna, Berme Ituna eta Aliantza Ituna.
| |||