Wikipedia

Belisama: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
2. lerroa:
'''Belisama''', euskal mitologiako jainkosa; [[Galia Akitania|Akitania erromatarraren]] garaian [[Pirinioak|Pirineo]] aldean.
 
Aipatu behar da zalantzak badaudela ea jainkosa akitaniarakitanierazko edo galiarragalierazko izena ote duen, eta akitaniar jatorrikoa den edo jatorri zeltakoa. Aditu askorentzat [[Saint-Lizier]]ren azaldutako Belisama, Balesama jainkosa zeltarrazelta da. Belesama honen gurtza nahiko zabalduta egon zen mundu zeltarreanzetarrean.
KasuHorrela honetanbalitz, Belisama akitaniarrek iparraldeko [[galia]]rren kultura zeltarretikzeltan inportatutako dibinitatea litzateke.
 
Izenaren esanahai hizkuntz zelarretan "Asko disdiratzen duena" esan nahi du, eta lakuLaku, ibai, argia eta eskuko lanarekin lotuta zegoen. Bereziki errementariekin eta armagintzarekin.
 
== Izena ==
Berari buruzko inskripzioa [[Saint-Lizier]] herrian topatu zuten, [[Ariège]] eskualdean.
Teonimo honen esanahia hizkuntz zeltikoetan "oso distiratsua" esan nahi duela esan izan da.
 
Xavier Delamarrek adierazi du ''*bʰelH- errotik eratorri diren hitzek'' ez dutela "distiratsu" esanahia ematen, baizik eta "zuri, gris, zurbil", eta proposatu du izen hori galierazko belo- errotik eratorritako iznea izan daitekeela. Belo-, indartsu, ahaltsu esan nahi duenez, Belisama edo belesama, Oso indartsua, esan nahiko luke (cf. [[Sanskrito|Sanskritozko]] ''baliṣṭhaḥ'' 'indartsuena')
 
Bestalde, Peter Schrijverrek 'henbane' (erablar) hitzaren erroarekin lotura dagoela uste du, *beles-. Erro horri, -ma atzizki ezezaguna lotuko zitzaion, izena Belisamaros teonimo maskulinoarekin konparatuz.
 
Frantziako toponimo batzuk teonimo Belisam teonimoan oinarrituta leudeke: [[Beleymas]], [[Bellême]], [[Balesmes-sur-Marne|Balesmes]], [[Blesmes]], [[Blismes]], and [[Velesmes-Échevanne|Velesmes]].
 
== Inskripzioak ==
 
Berari buruzko inskripzioa [[Saint-Lizier]] Lizierrekoherrian idazkunatopatu zuten, [[Ariège]] eskualdean: CIL XIII, 8:
 
''Minervae / Belisamae / sacrum / Q(uintus) Valerius / Montan[us] / [e]x v[oto?]''
22 ⟶ 29 lerroa:
: ''СΕΓΟΜΑΡΟС/ ΟΥΙΛΛΟΝΕΟС/ ΤΟΟΥΤΙΟΥС/ ΝΑΜΑΥСΑΤΙС/ ΕΙѠΡΟΥ ΒΗΛΗ/СΑΜΙ СΟСΙΝ/ ΝΕΜΗΤΟΝ''
: ''Segomaros Ouilloneos tooutious Namausatis eiōrou Bēlēsami sosin nemēton''
: "Segomarus Uilloneos, [[Nemausus|Namaususeko]]<ref>Egungo [[Nîmes|Nimes]]</ref> herritarra [''toutius''] , santutegi hau eskaini zion Belesama-ri"
 
== Etimologia ==
30 ⟶ 37 lerroa:
Izena orduan "Ama beltza" edo "Beletxoaren ama" litzateke. [[Bernardo Estornes|Bernardo Estornes Lasa]], azken adiera honen alde azaltzen da.
 
[[Arpeninus]] jainkoari egindako inskripzioan, [[Cardelhac|Cardeilhac]] herrian topatuta, [[Garona Garaian]]n, Belexko eta Belex pertsona izenak azaltzen dira.
 
Belasko eta Bele izenak oso arruntak izan dira Euskal Herrian erdi aroan, eta, antza, [[Galia Akitania|Akitania erromatarranerromatarrean]] ere bai.
''Arpenn[o] / deo / Belex Be- / lexconis f(ilius) / v(otum) s(olvit) libens m(erito).''
 
Itzulpena;: "Arpenn(in) jainkoari, Belexco-ren seme Belex-ek gogo onez eta arrazoiaren arabera konplitu du bere botoa."
 
Inskripzio hoenkhorrek indarra ematen dio Estornes Lasaren teoriari, hau da, Belisama izenaren jatorri akitaniarrari. Era berean, berak aipatzen du zenbait euskal toponimo lotuta egon daitelekadaitekeela Belisamarekin, [[Beizama]] esate baterako.
Beliturri, Belikort, Belin, Beliturrigain, Ganbeli eta abar nafar toponimoak geitugehitu daitezke. Baita "Pico de Beleis" mendia [[Fago]] herrian, [[Huesca|Oskan]].
== Bibliografia ==▼
 
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
 
▲== Bibliografia ==
* Enciclopedia General Ilustrada del Pais Vasco, Historia General de Euskal Herria. Argitaletxea, Auñamendi, Zarautz 1978.
* K. Larrañaga Elorza, Euskal Herria Antzinatean. Materiale eta Agiriak, UNED-Bergara, 1988, 316 or., 176 zkia.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Belisama"(e)tik eskuratuta