Tainera: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Autoritate kontrola jartzea
Amanu (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
13. lerroa:
| maparen testua =Taineraren hedadura Antilletan Espainarren kolonizazioa baino lehenago (Granberry eta Vescelius, 2004) Eta dialekto nagusiak: Sibonei (mendebaldekoa, berde argitsuz), eta klasikoa (ekialdekoa, berde ilunez).
}}
'''Tainera''' [[Karibea (eskualdea)|Karibeko]] [[taíno]] herriak hitz egiten zuen hizkuntza zen, [[arawak]] familiakoa. [[Amerikako espainiar kolonizazioa|Espainiar kolonizazioaren]] garaian, Karibeko hizkuntza nagusia izan zen. Bi aldaera zituen: klasikoa eta sinboneisibonei. Tainera klasikoa jatorrizko hizkuntza zen iparraldeko [[Haizealdeko uharteak|Haizealdeko uharteetan]], [[Puerto Rico]], [[Turkak eta Caicoak|Turkak eta Caicoak uharteetan]], edoeta [[Hispaniola]] irlan, eta [[Kuba]]ra hedatzen ari zen espainiarrak heldu zirenean. [[Sibonei]] hizkuntza ere desagertu zen, baina iturri kolonialek iradokitzen dute '''taineraren''' antzekoa zela eta Hispaniola mendebaldean, [[Bahamak|Bahametan]], [[Jamaika]]n eta [[Kuba]]ko zonalde gehienetan hitz egiten zela.
 
XV. mendearen amaierarako, '''tainera''' lehenagoko hizkuntzak desplazatuuxatu zituen, Kubako mendebaldean eta Hispaniolako zonalde batzuetan izan ezik. '''Tainera''' kultura hura kolonizazio espainiarrarekin deuseztatuta, [[gaztelania]]k eta beste hizkuntza europar batzuek ordezkatu zuten. Desagertu arte 100 urteurtez iraun zituelazuela uste da,<ref>{{Erreferentzia|izena=Aĭkhenvalʹd, A. I︠U︡. (Aleksandra|abizena=I︠U︡rʹevna)|izenburua=The languages of the Amazon|argitaletxea=Oxford University Press|data=2012|url=https://www.worldcat.org/oclc/759177700|isbn=9780199593569|pmc=759177700|sartze-data=2019-02-05}}</ref> baina, agian,baliteke KaribeKaribeko zonaldetoki isolatu batzuetan XIX. mendearen amaituamaiera arte mintzatzen jarraitu zutelamintzatzea.<ref>{{Cite aldizkari|author=|first=|title=The Origin and Survival of the Taíno Language|url=https://indigenouscaribbean.files.wordpress.com/2008/05/davidcampos.pdf|volume=5|doi=|accessdate=February 19, 2017|hizkuntza=en|izenburua=The Origin and Survival of the Taíno Language|urtea=2017|abizena=Campos Reyes|izena=David Wahayona|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=Caribbean Amerindian Centrelink|ISBN=}}</ref> [[Mundu Berria]]n europarrek ezagutu zuten lehen hizkuntza indigena izan zenez, [[Europako hizkuntzak|Europako hizkuntzatanhizkuntzetan]] mailegatutako hainbat hitz berriren iturri nagusianagusietako bat izan zen.
 
== Dialektoak ==
Granberry & Vescelius egileek (2004) bereizten dituzte bi dialekto, bereizten dituzteː bat Hispaniola eta ekialderanzkoa, eta bestea Hispaniola eta mendebaldekoa.
 
* (Ekialdeko) Tainera klasikoa, Taínotaíno Klasikoklasiko eta Ekialdekoekialdeko Taínotaíno kultur guneetan: Guadalupeko [[Haizealdeko uharteak]], Puerto Rico, Erdialdeko Hispaniola eta Turkak eta Caicosak. Tainera klasikoa Kubako ekialdetik eta erdirainoerdialderaino hedatzen ari zen Espainiar Konkistaren garaian, espainiarrengandik ihesi agian.
* Sibonei (mendebaldeko) Taineratainera, [[Sibonei]] eta Lucayan kultur guneetan. Kuba, Jamaika, Mendebaldeko Hispaniola eta Bahametako zonalde nagusiak.
 
[[Kristobal Kolon|Kolonek]] esan zuen Bahametatik Kubara, eta Puerto Ricotik Jamaikara hizkuntzak oso antzekoak zirela.<ref>{{Erreferentzia|izena=C. S. (Constantine Samuel)|abizena=Rafinesque|izenburua=The American nations; or, outlines of their general history, ancient and modern, including: the whole history of the earth and mankind in the western hemisphere; the philosophy of American history; the annals, traditions, civilization, lanuguages, &c., of all the American nations, tribes, empires, and states|argitaletxea=Philadelphia, C. S. Rafinesque|data=1836|url=http://archive.org/details/nationsamerica01rafirich|sartze-data=2019-02-05}}</ref> Horixe zen '''tainera''' hizkuntza.
 
== Fonologia ==
'''Tainera''' ez zen idazten, baina Taínoektaínoek [[petroglifo]]ak erabiltzen zituzten.<ref><div>
{{Erreferentzia|izenburua=Taino Symbol Meanings|url=https://www.tainoage.com/meaning.html|aldizkaria=www.tainoage.com|sartze-data=2019-02-05}}
</div></ref> Hala ere ikerketa gutxi egin da horretaz. Ondoko fonemak espainiar erregistroetatik berreraiki dira:<ref name="granberry"><div> Granberry, Julian & Vescelius, Gary. Antzinako Kolonbiako idiarrak. Alabama Press 2004.eko Unibertsitatea. P. 92. </div></ref>