Wikipedia

Giralda: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
No edit summary
1. lerroa:
{{Gizateriaren ondare infotaula
{{wikitu}}
| Izena = Katedrala, Jauregia eta Indietako Agiritegia, Sevilla
| Irudi = Giralda de Sevilla 5.jpg
| Mota = Kulturala
| Irizpideak = i, ii, iii, iv
| ID = 383
| Kokapena = {{ESP|1}}
| Eskualdea = [[Europa]] eta [[Ipar Amerika]]
| Koor = {{koord|37|23|10.1|N|5|59|33.1|W|type:landmark|display=inline,title}}
| Urtea = 1987
| Luzapena =
| Luzapenak =
| Arriskua =
}}
 
'''Giralda''' [[Sevilla]]ko katedraleko [[ezkila|ezkil]]-dorrea da. Azpiko bi herenak hiriko [[mezkita]] zaharraren [[minarete]]a da, [[XII. mende]]koa. Goiko herena kristau garaian gehitutako zatia da, ezkilak zintzilikatzeko. Guztira 97,5 metro garai da eta amaitu zenean [[mundu]]ko eraikin garaiena izan zen. Gailurrean ''Giraldillo'' izeneko eskultura dago, haize-orratz lana egiten duena, eta [[Pizkunde]] garaian Europako [[brontze]]zko handiena izan zena.
== Sarrera ==
 
1928an Espainiako Ondare Nazional izendatu zuten eta 1987 [[Gizateriaren Ondare]].
 
==Ezaugarriak==
Dorre honen funtzioa bere garaian, minarete edota alminar bat izatea zen. Bertatik egunean bost alditan Mekarantz begira otoiz egiteko aldia zela adierazten zen, ondoan mezquita bat zuen eta. Geroago, Sevillako katedral gotikoa eraiki zen gainean.
 
Oinplano karratua du, alde bakoitzak 13,6 m, eta 97,5 metro garai da.
Material nagusiena, eta ia bakarra, adreilua da, material pobrea, merkea eta arina. Horregatik gehienbat azkeneko solairuetan, dekorazio ugaria du, hauetako zenbait igeltsuz lagunduta, material pobre, arina eta merkea ere.▼
 
▲ Material nagusienanagusia, eta ia bakarra, adreilua[[adreilu]]a da, material pobrea, merkea eta arina. Horregatik gehienbat azkeneko solairuetan, dekorazio ugaria du, hauetako zenbait igeltsuz[[igeltsu]]z lagunduta, material pobre, arina eta merkea ere.
La Giralda bi gorputzetan banatzen da. Goikoa, geroago batu zitzaion zati Barrokoa da. Gainera, argi dago alde hau beranduagokoa dela, meza kristaurako deitzeko kanpainak daudelako, eta musulmandarrak ez zuten tresna hauek erabiltzen. Baina guri gehien interesatzen zaiguna azpikoa da. Atal honen elementu arkitektoniko eta dekorazioei dagokionez, esan dezakegu hasteko baoguneek zazpi solairu desberdintzen dituztela. Goiko bi baogune txikiak salbu, beste guztiak balkoi bat dute, geroago batu zitzaiona ere. Baina hauetako arku mota ez da beti berdina. Banaketa horrelakoa da: Lehengo pisuan arku engolatu bat azltzen zaigu, baina gainean alfiz baten barruan dagoen arku poliblobulatu itsua du, enjutetan dekoraziorik ez duena. Bigarren pisukoa dobel eta salmero gabeko arku ferra da, alfiz baten barruan ere baina enjutetan dekorazio gabe. Hirugarren eta bosgarren, laugarren eta seigarrenarekin txandakatzen direnak, herradurazko arku bikote batekin osatuta daude, dobela eta salmerorik gabe eta arku polilobulatu itsu bat gainean dutelarik. Hau, allfiz baten barruan dago sarturik, eta enjutetan ataurike dekorazio azaltzen zaigu, hosto, zurtoin eta landareri nahasketa. Laugarrena eta seigarrenan, aldiz, arku bikotea lobulatuak dira, baina gainean ere arku polilobulatua dute, alfiz baten barruan ere eta enjutetan ataurike dekorazioa dutelarik. Seigarren solairuaren gainean, gainera, igeltsuzko sebka dekorazioa azaltzen zaigu, saski itxura duten erronboak. Hauek ere aztertutako azkenengo lau solairuen bi aldeetan azaltzen dira, laugarren eta bostgarremn solairuen artean mozten dena, bi kasuetan arku mixtilineo bikote batetik abiatuta. Azkenik, zazpigarren solairuan arku polilobulatu gurutzatuak azltzen dira. Aipatzekoa da ere barrutik solairu guztietara heltzeko ranpak daudela, hainbat alditan botere handiko pertsonek zaldiz igotzeko erabili zituztenak.▼
Giraldako proportzio nagusienak hauek dira: Oinplano karratua du, alde bakoitzak 13,6m-koa izanik. Bere altuera, dorreari izena ematen dion giraldiño deituriko veleta kontuan harturik, 93,25 m-koa da. Oso handia da, eta, nahiz eta garaiko ezaugarri bat ez izan, eraikina proportzio erraldoiekoa da. Murua baoguneak baino askoz gehiago nagusitzen da, eta, noski, bertikaltasuna horizontaltasunaren gainean kokatzen da.
Argazkiak erakusten digun prespektiba aurretikoa da.
 
▲ LaAzpiko Giralda bi gorputzetan banatzen da. Goikoazatia, geroago batu zitzaion zati Barrokoa daXII. Gainera,mendean argimusulmanek dago alde hau beranduagokoa dela, meza kristaurako deitzeko kanpainak daudelako, eta musulmandarrak ez zuten tresna hauek erabiltzen. Baina guri gehien interesatzen zaiguna azpikoaeraikia da. AtalBertako honen elementu arkitektoniko eta dekorazioei dagokionez, esan dezakegu hasteko baoguneekbaoek zazpi solairu desberdintzen dituzteladituzte. Goiko bi baogunebao txikiak salbu, beste guztiak balkoi bat dute, geroago batugehitu zitzaiona ere. Baina hauetako [[arku (arkitektura)|arku]] mota ez da beti berdina. Banaketa horrelakoa da: Lehengo pisuan arku engolatu bat azltzenazaltzen zaiguda, baina gainean ''alfiz'' baten barruan dagoen arku poliblobulatugingilantiztun itsua du, enjutetan dekoraziorik ez duena. Bigarren pisukoa dobeldobela eta salmerosalmer gabeko arku ferra-arkua da, ''alfiz'' baten barruan ere baina enjutetan dekorazio gabe. Hirugarren eta bosgarren, laugarren eta seigarrenarekin txandakatzen direnak, herradurazko ferra-arku bikote batekin osatuta daude, dobela eta salmeroriksalmerrik gabe eta arku polilobulatugingilaniztun itsu bat gainean dutelarik. Hau, allfiz''alfiz'' baten barruan dago sarturik, eta enjutetan ataurike''ataurique'' dekorazio azaltzen zaigu, hosto, zurtoin eta landareri nahasketa. Laugarrena eta seigarrenan, aldiz, arku bikotea lobulatuakgingildunak dira, baina gainean ere arku polilobulatuagingilaniztuna dute, ''alfiz'' baten barruan ere eta enjutetan ataurike''ataurique'' dekorazioa dutelarik. Seigarren solairuaren gainean, gainera, igeltsuzko ''sebka'' dekorazioa azaltzen zaigu, saski itxura duten erronboak[[erronbo]]ak. Hauek ere aztertutako azkenengo lau solairuen bi aldeetan azaltzen dira, laugarren eta bostgarremnbosgarren solairuen artean mozten dena, bi kasuetan arku mixtilineomistilineo bikote batetik abiatuta. Azkenik, zazpigarren solairuan arku polilobulatugingianiztun gurutzatuak azltzenazaltzen dira. Aipatzekoa da ere barrutik solairu guztietara heltzeko ranpakaldapak daudela, hainbat alditan botere handiko pertsonek zaldiz[[zaldi]]z igotzeko erabili zituztenak.
 
==Ikus, gainera==
*[[Alhambra]]
 
{{commons|Category:Giralda}}
== Kokaera historikoa ==
 
 
Hau guztia aztertuta, eta lehen aurreratu dugunez, argi dago eraikin hau Sevillako La giralda dorrea eta antzinan minarete edota alminar-a dela, almoade tribu islamdarra 1184 an hasia Abub Yacub Ysusuf agintari marokiarra aginduetan, islamdarrak oraindik Iberiar penintsuletan bizi zirenean, garai honetan Taifas erreinuetan antolatuta baina Almoravideak lehenengo eta geroago Almohadeen aginduetan. Hasieran erabili ziren harriak eraikin erromatarrak eta bisigotikoenak ziren.
Arte islamdarra islam erlijioaren kultoarekin oso lotuta zegoen. Erlijio honen profeta Mahoma zen, VII. Mendean Ala jainkoaren kultoa zabaldu zuena. Oso denbora gutxian, Iberiar penintsulatik Indiaraino zabaldu zen erlijioa. Horregatik, oso zaila da hain eremu zabalean arte ezaugarriak jarraitzen dituen arau zehatzik. Arte iconoclasta zen, baina ezin zuten ezta erlijio honen ezta beste erlijioen profeta edo jainkorik irudikatu. Omeyako kalifatoa nagusitzen da, konkista handienak lortu zituena.
 
Musulmanak Iberiar penintsulara 711an heldu ziren. Erreinu visigodoa gerran zegoen ondorengotza arazoak zirela eta. Don rodrigo aurreko erregea zen Witizaren familiarekin aurka zegoen. Azkeneko hauek laguntza eskatu zioten Afrika iparraldeko Berebere tribu islamdarrei. Don Rodrigo irabaztean, ia esfortsurik gabe, musulmanak ia espaina osoarekin egin ziren, 722raino. Covadonga bataila ostean zenbait erreinu kristau bizirauntzea lortu zuten. Musulmanek ez zuten indarkeria handiz euren legeak ezartzen, bakarrik leku estrategikoenak hartzera abiatu ziren, eta handik beste guztia kontrolatu. Hauek dira Al-Andalusen eperik garrantzitsuenak:
 
Emirato independientea: 750. urtean Damascoco Omeya Kalifa eta bere familia hildak izan ziren, baina 20 urteko gazte bat alde egiteqa lortu zuen, Abderraman. Marokon 6 urte izkutatuta egon ondoren, Kordobara heldu zen 756an, Al-Andalus inperio musulmandarretik herri, emirato independientea sortuz. Adb kordobako mezquita garai honetakoa da.
 
Korbokako Kalifatoa: Abderraman III. 912 heldu zen boterera, eta lortutako garaipenen ondorioz bere izena goraipatzea lortu zuen. Horren ondorioz, 929 kalifa tituuas hartu zuen, hau da, Al-Andalus ez zen bakarrik politikoki banatuta egongo, erlijioki ere.
 
Taifas erreinuak: Kalifato garaian Almanzor diktadorea 1002an hiltzean, oso krisialdi baten barruan zegoen sartuta kalifatoa. Azkenean 1031an, Kordobako kalifatoa desegin zen erreinu independiente askotan banatuz, Taifas errinuetan. Ekonomiarako eta politikoki, oso epe txarra izan zen. Horregatik geroago Almohadei eta Almoravide tribu afrikarrei laguntza eskatu zitzaien. Baina kulturalki ez zen garai txrra izan: Giralda, Torre del Oro eta abar.
 
Granadako Nazari erreinua: Erreinu kristauek pixkanaka pixkanaka euren lurrak zabaltzea lortu zuten, Al- Andalus Granada probintzia eta bere inguruko zenbait lur baino ez izanik. Azkenean, 1942, Errege Katolikoek ia 800 urtez Iberiar penintsulan egon ziren musulmandarrak kanporatzea lortu zuten. Granada zen erreinu honen hiriburua.
 
 
 
== Ezaugarri orokorrak ==
 
 
Arte hispano muslmandarraren adierazpenik adierazagarrienak Esapainan, hau da, antzinako Al-andalusen daude. Eraikinen helburua erlijiosoa izaten zen, eta oso material pobreak erabiltzen zituztenez dekorazioa oso landuta zegoen. Eraikinak proportzio handikoak ez zirenez, elementu sostengatzileak ere txiakiak eta sinpleak izaten ziren.
 
Materialak: Pobreak, merkeak eta arinak. Adreilua eta harria ziren ugarienak, adibidez ferra arkuen dobela eta salmeroetan ordezkatzeko. Igeltsua eta egurra erabiltzen zen ere, eta oso gutxitan, marmola.
 
Euskarriak: Eraikinak proportzio handikoak ez zirenez hauek sinpleak eta txikiak ziren. Pilarre eta zutabe meheak. Kapitelak korintiarrak, kubikoak edo mokarabeak izaten ziren.
 
Elementu sostengatzaileak: Eraikinak proportzio handikoak ez zirenez hauek sinpleak eta txikiak ziren. Arkuak: Lau mota nagusi zeuden. Ferra arkua, lobulatua (X. mendekoa), gurutzatuak eta ferra arku zorrotza (X. mendekoa ere). Gangak: Kanoi gangak, esfera erdiko formakoa, ganga eskifatua (ferra arku zorrotzekin egina) eta nerbio ganga. Kupula. Askotan erabilia. Jainko zentzua zuen, txikiak izan arren. Bere helburua dekorazioa zen. Igeltsuz edota egurrez egiten ziren, eta ondoren dekoratu, elementu pobreak ziren eta.
 
Dekorazioa: Bost dekorazio mota nagusi zeuden.
1. Mokarabea: Igeltsus eginda. Estalaktita itxura zuten, 3 dimentsioetan, eta jauziko direla dirudite. Normalean arkuetan edo ateetan egoten dira.
2. Alikatadua: Lokatza labean sartu ondoren egiten ziten azuleilu pieza txiki antzerakoak dira, eraikinetan gehienen zikindu ahal ziren aldeak (zokaloa) babesteko erabiliak. Horregatik material pobreak erabiltzen zuten. Hauek irudi geometrikoak izaten zituzten.
3. Epigrafia: Idazkera islamdarra, koraneko zerbait kontatzen zuena
4. Ataurike: Landareri, hosto eta zurtoin nahasketa.
5. Lazeria: Normalean egurrez eginda eta goiko aldea apaintzen zuten irudi geometriko polikromatuak.
 
Mezquita: Eraikuntza islamdar garrantzitsuena, otoiz egiteko erabilia. Bi zati nagusi zituen. Bat patioa, sahn, estalita ez zegoena. Sabil deituriko iturria zegoen, bertan abduzioa egiteko: eskuak eta oinak garbitu eta emakumeak burua estali. Almirar edo minarete dorrea zegoen ere, egunean bost aldi tan otoiz egitera deitzen zuena. Bigarren zatia areto handia da. Bertan, zutabeekin hainbat nabe egiten dira, eta Mekarantz zuzenduriko horma, Kibla. Horma honetan Sabil nitxoa dago, arku ferra bat ate bezala izanik. Hemen mezkitako dekorazio ugariena dago. Kalifa edo sultana otoiz egiteko zuen lekuari maxura deritzo.
 
[[Kategoria:Sevilla]]
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Giralda"(e)tik eskuratuta