Txikipedia:Musulmanen konkistak: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
1. lerroa:
= '''Musulmanen konkistak''' =
[[Txikipedia:Mahoma|Mahoma]] bere doktrina [[Txikipedia:Meka|Meka]] hirian predikatzen hasi zen, Kaabako santutegia zeukan hirian. Bertan merkatari aberatsen etsaia bihurtu zen, politeismoa ukatu eta musulman guztien berdintasunaren alde egiteagatik.
12. lerroa:
Profeta hil eta mende bat ondoren, arabiarren menpeko lurraldea erraldoia zen: Indus ibaitik Atlantikora arte eta [[Txikipedia:Sahara|Saharatik]] [[Txikipedia:Pirinioak|Pirinioetara]], Kaukasora eta Asia zentralera arte. Hedapen-garai horren zati handi bat omeiatarren gobernupean gertatu zen. Omeiatarrak kalifen dinastia bat ziren, eta
== Garaiak ==
18. lerroa:
=== Kalifaldi ortodoxoak (632 – 661) ===
Garai honetan zehar, Mahomaren ondorengoak bere familiaren eta lagunen artean hautatu ziren, kalifa edo Jainkoaren mezulari titulua hartu zuten eta Medinan bizi ziren. Hala ere, hasieratik, hautatzeko moduak musulmanen artean banaketa bat eragin zuen, gaur egun arte iraun duena. Alde batetik xiitak daude, gutxiengoa, eta bestetik sunitak, gehiengoa. Xiitek adierazten zuten kalifa Mahoma profetaren ondorengo zuzena izan behar zela (adibidez Mahomaren suhia, Ali, bere alaba Fatimarekin ezkondu zena). Sunitek, ordea, kalifa
26. lerroa:
Azkenik Iran osoa konkistatu zuten, bai eta Afganistan ere, eta Erdialdeko Asiara sartu ziren Pakistanera iritsi arte (Indiatik gertu).
=== Kalifaldi omeiatarra edo [[Txikipedia:Damasko|Damaskoko]] Kalifaldia (661 – 750) ===
Garai honetan, boterea Omeia familiaren eskuetan egon zen. Horiek kalifatzaren hiriburua Damaskora mugitu zuten, Siriara. Horrekin batera, kalifa titulua aitarengandik semeengana pasako zela erabaki zuten. Inperio arabiarra garai honetan bere hedapen handienera iritsi zen: omeiatarrek Afrikako iparralde osoa hartu zuten Magrebeko tribu nomaden (berbereak) aurkako gerra gogor baten ostean, eta ia Iberiar Penintsula osoa konkistatu zuten azkar-azkar (711 – 714) bisigodoen aurka. Musulmanek Al-Andalus deitu zuten Penintsulan konkistatu zuten lurraldea. Pirinioak gurutzatu eta lurralde gehiago konkistatzen saiatu ziren, baina frankoek geldiarazi zituzten Poitierseko guduan 732an.
Hain lurralde zabala gobernatzeko, kalifek beren boterea lehen ministro edo bisir baten eskuetan utzi zuten, eta probintzia bakoitza emir edo vali batek gobernatzen zuen. Konkistatutako lurraldeetan, musulmanek menderatuko herriei beren erlijioak, legeak eta ohiturak mantentzen utzi zieten. Hala, kristauek eta juduek beren erritoak praktikatzen, komunitateak eta ohiturak mantentzen eta lanak egiten jarraitu ahal zezaketen, baina ordainean zergak ordaindu behar zizkioten probintziako gobernari musulmanari. Denborarekin, musulmanek (batez ere arabiarrek) abantaila ekonomiko eta sozial handiak zituztenez, konkistatutako lurraldeetako biztanle ugari
43 ⟶ 44 lerroa:
1258an abbastar mongoliar dinastiak aurka galdu zuen, baina hala ere mongoliarrek
1453an, turkiarrek Konstantinopla hartu ondoren, Otomandar edo Turkiar Inperioak mundu
| |||