Ziborg: berrikuspenen arteko aldeak

Ziborg hitza ez da bioniko, biorobot edo android terminoen berdina; bere funtzioa berrezarri duen edo bere trebetasunak hobetu dituen organismo bati aplikatzen zaio, berrelikadura motaren baten mende dagoen osagai artifizial edo teknologiaren baten integrazioaren ondorioz. Ziborg ugaztuntzat hartzen badira ere, gizakiak barne, edozein organismo mota ere izan litezke.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Carvalko, Joseph (2012). The Techno-human Shell-A Jump in the Evolutionary Gap. Sunbury Press. ISBN 978-1-62006-165-7.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>

== Deskripzio orokorra ==

Hitza, lehen aldiz, bost hilabete lehenago inprimatu zen, The New York Times-ek Espazio Hegaldiaren Alderdi Psikosiologikoen sinposioaren berri eman zuenean, non Clynesek eta Klinek euren artikulua aurkeztu zuten lehen aldiz.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Zehr, E. Paul (2011). Inventando Iron Man: la posibilidad de una máquina humana . Johns Hopkins University Press . pag. 5. ISBN 978-1421402260|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>

Karbonozko nanotutuz eta zelula begetal edo fungikoekin egituratutako Cyborg ehunak ehun artifizialen ingeniaritzan erabili dira, erabilera mekaniko eta elektrikoetarako material berriak ekoizteko. Di Giacomo eta Marescak aurkeztu zuten lana Mrs 2013 udaberriko konferentzian, apirilaren 3an.

Lortutako cyborga ekonomikoa da, arina, eta propietate mekaniko bakarrak ditu. Nahi diren formetan ere konformatu daiteke. MWCNTrekin konbinatutako zelulak material likatsua osatu zuten zelula eta nanotutuen agregatu espezifiko gisa koprezitatu ziren. Era berean, zelula lehorrek MWCNT sarerako matrize egonkor gisa jarduten zuten oraindik. Mikroskopia optikoaren bidez ikusi zenean, materiala oso paketatutako zelulez osatutako "ehun" artifizial baten antza zuen. Lehortze zelularraren eragina "zelula mamu" itxuragatik agertzen da. MWCNTen eta zelulen arteko elkarreragin fisiko nahiko espezifikoa ikusi zen mikroskopia elektronikoaren bidez, eta horrek iradokitzen du zelula-paretak (zelula fungikoen eta begetalen zatirik kanpokoenak) zeregin aktibo garrantzitsua izan dezakeela CNT sare bat ezartzeko eta hura egonkortzeko. Material berritzaile hori hainbat aplikazio elektronikotan erabil daiteke, berokuntzatik hasi eta detekziora arte, eta irrati-maiztasuneko elektronikarako eta teknologia aeroespazialerako blindaje elektromagnetikoan ustiatzeko bide garrantzitsu berriak irekitzeko ahalmena du. Bereziki, tenperatura detektatzeko propietateak dituzten Candida albicans zelulen cyborg ehuneko materialen erabileraren berri eman da.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Di Giacomo, Raffaele; Maresca, Bruno; Porta, Amalia; Sabatino, Paolo; Carapella, Giovanni; Neitzert, Heinz-Christoph (2013). "Candida albicans/MWCNTS: A Stable Conductive Bio-Nanocomposite and Its Temperature-Sensing Properties". IEEE Transactions on Nanotechnology. 12 (2): 111–114. Bibcode:2013ITNan..12..111D. doi:10.1109/TNANO.2013.2239308.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>

Gaur egungo aplikazio [[protesiko]]<nowiki/>etan[[, Otto Bock Health]] Carek garatutako C-Leg sistema, lesio edo gaixotasun baten ondorioz anputatua izan den giza hanka bat ordezkatzeko erabiltzen da. C-Leg artifizialean sentsoreak erabiltzeak nabarmen ibiltzen laguntzen du erabiltzailearen martxa naturala erreplikatzen saiatzean, anputazioaren aurretik izango litzatekeen bezala.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otto Bock HealthCare : a global leader in healthcare products {{!}} Otto Bock|data=2008-03-30|url=https://web.archive.org/web/20080330002400/http://www.ottobockus.com/PRODUCTS/LOWER_LIMB_PROSTHETICS/cleg_technology.asp|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-03-29}}</ref> Hainbat protesik, hala nola C-Leg eta iLimb aurreratuena, mundu errealeko Ziborg aplikazioen hurrengo belaunaldirako lehen urrats errealtzat hartzen dira. Gainera, inplante koklearrak eta inplante magnetikoak dira, pertsonei beste modu batean izango ez zutenaren sentsazioa ematen dietenak, eta Ziborg sortzen dituztela ere esan daiteke.

2004an, [[Neil Harbisson]] artista britainiarrak Ziborg antena bat ezarri zuen bere buruan, bere koloreen pertzepzioa giza espektro bisualetik haratago zabaltzeko, burezurreko bibrazioen bidez. Bere antena 2004ko pasaporteko bere argazkian sartu zen, bere Ziborg egoera baieztatzen duena. 2012an, TEDGlobalen, Harbissonek azaldu zuen Ziborg izaten sentitzen hasi zela softwarea eta bere burmuina batu zitzaizkiola nabaritu zuenean, eta aparteko zentzua eman ziotela. [[Neil Harbisson]] Cyborg Fundazioaren sortzaileetako bat da (2004) , eta Transpecies Society fundazioarekin batera sortu zuen 2017an. Elkarte horrek giza nortasunak ez dituzten pertsonak gaitzen ditu, eta organo bakarrak eta berriak garatzeko erabakietan laguntzen die. Neil Harbisson Ziborgaren eskubideen defendatzaile globala da. <ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Miah, Andy / Rich, Emma. The medicalization of cyberspace, Routledge (New York, 2008). p.130 ISBN 978-0-415-37622-8|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>

Rob Spencek, Toronton egoitza duen zinemagileak, bere buruari bizitza errealeko "Eyeborg" deitzen dionak, eskuineko begia gogor kaltetu zuen bere aitonaren baserrian, haurra zenean, tiro-istripu batean. <ref>{{Erreferentzia|abizena=Andrea Morabito|izenburua=This filmmaker replaced his eyeball with a camera|hizkuntza=en|data=2016-01-23|url=https://nypost.com/2016/01/23/this-filmmaker-replaced-his-eyeball-with-a-camera/|aldizkaria=New York Post|sartze-data=2020-03-29}}</ref>

Backyard Brains konpainia estatubatuarrak RoboRoach izeneko "komertzialki eskuragarri dagoen lehen cyborg" delakoa merkaturatu zuen. Proiektua Michigango Unibertsitateko ingeniaritza biomedikoko ikasleentzako diseinu seniorreko proiektu gisa hasi zen 2010ean eta 2011ko otsailaren 25ean kaleratu zen eskuragarri zegoen beta produktu gisa<ref>{{Erreferentzia|izena=Rachel|abizena=Kaser|izenburua=Researchers think a full 'bodyNET' is the platform of the future|hizkuntza=en-us|data=2017-09-20|url=https://thenextweb.com/augmented-reality/2017/09/20/researchers-think-bodynet-platform-way-future/|aldizkaria=The Next Web|sartze-data=2020-03-29}}</ref>

RoboRoach ofizialki [[TED|Ted]] Global konferentzian Ted hitzaldi baten bidez hasi zen ekoizten, eta 2013an [[crowdsourcing]] [[Kickstarter|Kickstarte]]<nowiki/>r webgunearen bidez, kitak labezomorro baten mugimenduak une batez kontrolatzeko [[mikroestimulazioa]] erabiltzeko aukera ematen die ikasleei, Bluetooth kontrolatzaileaerabiliz. Beste talde batzuek Ziborg intsekutak garatu dituzte, Carolinako Estatu Unibertsitateko ikertzaileak barne, UC Berkeley, eta Nanyangeko Teknologia Unibertsitatea, Singapur, baina RoboRoach izan zen publiko orokorrarentzat eskuragarri zegoen lehen kita, eta Osasun Mentaleko Institutu Nazionalak finantzatu zuen laguntzarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Amanda|abizena=Kooser|izenburua=Scientists create superpowered cyborg jellyfish that can swim nearly three times faster|hizkuntza=en|url=https://www.cnet.com/news/scientists-create-cyborg-jellyfish-with-swimming-superpowers/|aldizkaria=CNET|sartze-data=2020-03-29}}</ref>

Ekitaldi eta jarduera honen helburu nagusietako bat hobekuntza teknologikoek eta protesi aurreratuek pertsonen bizitzan desberdintasuna nola marka dezaketen erakustea da.

Gorputzan aldaketak emateko ere erabiltzen da Ziborg.