Larre: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
2. lerroa:
{{lanean|xirkan}}
[[Fitxategi:La Rhune.jpg|eskuinera|thumb|300px|[[Larhun|Larrungo]] larreak, abereen bazkarako onak: ''Larre un'']]
'''Larrea''' edo '''alhapidea'''<ref>{{erreferentzia |izena= |abizena= |url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?sarrera=larre&antzekoak=ez&option=com_hiztegianbilatu&view=frontpage&layout=aurreratua&Itemid=410&lang=eu&bila=bai | izenburua=Larre | argitaletxea= ''Euskaltzaindiaren Hiztegia'', euskaltzaindia.eus | sartze-data=2021-6-12}}</ref> [[belarjale]] handiak [[larratze]]n diren leku belartsu eta irekia da.<ref name="euskalterm">{{erreferentzia |izena= |abizena= |url=https://www.euskadi.eus/ac36aEuskaltermWar/publiko/sortuTxostena/40212?R01HNoPortal=true | izenburua=Larre | argitaletxea= ''Euskalterm'' Terminologia Banku Publikoa, euskadi.eus| sartze-data=2021-3-26}}</ref> Larreak [[landa-ingurune|landa paisaiaren]] parte dira, eta [[zaldi]], [[behi]] edota [[ardi]] azienden larratze-sistema estentsiboei loturik daude.<ref name="elhuyar">{{erreferentzia |izena=Iñaki |abizena= Odriozola |url=https://aldizkaria.elhuyar.eus/gai-librean/euskal-herriko-mendiak-herbiboro-handiek-zizelkatu/ | izenburua=CAF-Elhuyar 2018: Euskal Herriko mendiak: herbiboro handiek zizelkatutako paisaia | argitaletxea= ''Elhuyar'', 330. zenbakia, 2018/05/16, CC-BY-SA-3.0, aldizkaria.elhuyar.eus | sartze-data=2021-3-18}}</ref> Landaredian landare belarkarak dira nagusi, [[gramineo]]ak eta [[lekadun]]ak batez ere.
 
== Ezaugarriak ==
Garaiera urriko landare belarkara iraunkorrez osaturik egoten dira, [[soropil]] trinkoa eratzen dutenak. Konposizio floristikoa aldakorra da, baldintza ekologikoen eta giza erabileraren araberakoa, baina [[poaceae|gramineoak]] izan ohi dira nagusi. Mendi larreetan ohikoak dira ''[[Agrostis capillaris]]'', ''[[Bellis perennis]]'', [[Brachypodium pinnatum|''Brachypodium pinnatum'' subsp. ''rupestre'']], ''[[Carex caryophyllea]]'', ''[[Cerastium fontanum]]'', ''[[Danthonia decumbens]]'', ''[[Festuca rubra]]'', ''[[Galium saxatile]]'', ''[[Hypochoeris radicata]]'', ''[[Jasione laevis]]'', ''[[Lotus corniculatus]]'', ''[[Luzula campestris]]'', ''[[Plantago lanceolata]]'', ''[[Potentilla erecta]]'', ''[[Potentilla montana]]'', ''[[Ranunculus bulbosus]]'', ''[[Trifolium repens]]'' eta ''[[Veronica officinalis]]''.<ref>{{erreferentzia |izena= |abizena= |url=http://www.cfnavarra.es/agricultura/informacion_agraria/mapacultivos/htm/ass_Vcan.htm | izenburua=Prados acidófilos cantábricos | argitaletxea= cfnavarra.es | sartze-data=2021-3-18}}</ref>
 
Toki geografiko batzuetan, ekosistema hauetako landaretza, [[klimax (ekologia)|klimax]] egoerara iritsi da, larre naturalak izaki. Hau da alpetar erako mendi larreen kasua.
15. lerroa:
 
== Larre erdinaturalaren sorrera eta gainbehera ==
Nekazariak Ekialde Hurbiletik Europan zehar hedatu zirenean (duela 7.000 urte inguru) baso primarioak garbitu zituzten, eta jatorrizko herbiboro basatiak etxekotutako abereekin ordeztuz joan ziren. Prozesua graduala izan zen, halere; esaterako, Nafarroan ehizatutako azken bisontearen dokumentazioa XII. mendekoa da. Nekazarien iritsierarekin paisaiaren zati handi bat aldatu bazen ere, larreak eta sastrakadiak osatzen zituzten espezie gehienak lehendik ere bertan zeuden, jatorrizko habitat irekietan.<ref name="elhuyar"/>
 
Aldaketa sakonak XIX. mendearen erdialderako iritsi ziren. Nekazaritzaren mekanizazioak eta pestiziden erabilera masiboak intentsiboki landatutako egungo paisaia sortu zuen Europan. Floran eta faunan aldaketa sakonak eragin zituen gizakiak: hainbat espezie desagertu zen eta espezie exotiko ugari sartu zen.<ref name="elhuyar"/>