Andromeda galaxia: berrikuspenen arteko aldeak

'''Andromeda galaxia''', '''Messier 31''', '''M31''' edo '''NGC 224''' bezala ere ezaguna, eta, jatorrian, '''Andromedaren nebulosa''' (ikus aurrerago), Lurretik 2,5 milioi [[Argi-urte|argi urtera]] (770 [[Kiloparsec|kiloparsecskiloparsec]]s) dagoen [[Galaxia espiral|galaxia espiral barratu]] bat da, baita [[Esne Bidea|Esne Bidetik]] gertuen dagoen galaxia nagusia ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ignasi|abizena=Ribas|izenburua=First Determination of the Distance and Fundamental Properties of an Eclipsing Binary in the Andromeda Galaxy|orrialdeak=L37–L40|abizena2=Jordi|abizena3=Vilardell|abizena4=Fitzpatrick|abizena5=Hilditch|abizena6=Guinan|izena2=Carme|izena3=Francesc|izena4=Edward L.|izena5=Ron W.|izena6=Edward F.|data=2005-11-30|url=http://dx.doi.org/10.1086/499161|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=1|zenbakia=635|issn=0004-637X|doi=10.1086/499161|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Galaxiaren izena, lurreko zerutik dator, non [[Andromeda (konstelazioa)|Andromeda konstelazioa]] agertzen den, aldi berean, greziar mitologian, [[Pertseo|Perseoren]] emazte izan zen [[Andromeda (mitologia)|etiopiar edo feniziar printzesaren]] izena jasotzen duena.

Andromeda galaxiaren masa biriala Esne Bidearenaren magnitude berdinekoa da, [[bilioi]] bat [[Eguzkieguzki masa|eguzki masarekin]]rekin (2,0 × 10⁴² [[kilogramo]]). Bi galaxietako edozeinen masa zehaztasunez estimatzea zaila da, baina denbora luzez Andromeda galaxia Esne Bidea baino masiboagoa zela uste izan zen, %25 eta %50 arteko tarteagatik. Hori zalantzan jarri du 2018ko azterlan batek, Andromeda galaxiaren masari buruzko estimazio baxuagoa aipatu baitzuen,<ref>{{Erreferentzia|izena=Prajwal R|abizena=Kafle|izenburua=The need for speed: escape velocity and dynamical mass measurements of the Andromeda galaxy|orrialdeak=4043–4054|abizena2=Sharma|abizena3=Lewis|abizena4=Robotham|abizena5=Driver|izena2=Sanjib|izena3=Geraint F|izena4=Aaron S G|izena5=Simon P|data=2018-01-10|url=http://dx.doi.org/10.1093/mnras/sty082|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=3|zenbakia=475|issn=0035-8711|doi=10.1093/mnras/sty082|sartze-data=2021-05-28}}</ref> esne-bidearen masa altuagoa zenbatesten duen 2019ko azterlanari buruzko aurretiazko txostenekin konbinatuta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milky Way tips the scales at 1.5 trillion solar masses – Astronomy Now|hizkuntza=en-US|url=https://astronomynow.com/2019/03/11/milky-way-tips-the-scales-at-1-5-trillion-solar-masses/|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Davide|abizena=Castelvecchi|izenburua=Detailed map shows Milky Way is bigger than we thought|orrialdeak=459–459|data=2016-09-14|url=http://dx.doi.org/10.1038/nature.2016.20591|aldizkaria=Nature|alea=7621|zenbakia=537|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature.2016.20591|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Andromeda galaxiak, 220.000 [[Argi-urte|ly]] (67 [[Kiloparsec|kpc]]) inguruko diametroa du, hedadurari dagokionez, [[Talde Lokala|Talde Lokaleko]] kide handiena bihurtzen duena.

Esne Bidearen eta Andromedaren galaxiek 4.000 edo 5.000 milioi urte barru [[Andromeda-Esne Bidea talka|talka]] egitea espero da,<ref>{{Erreferentzia|izena=Riccardo|abizena=Schiavi|izenburua=Future merger of the Milky Way with the Andromeda galaxy and the fate of their supermassive black holes|orrialdeak=A30|abizena2=Capuzzo-Dolcetta|abizena3=Arca-Sedda|abizena4=Spera|izena2=Roberto|izena3=Manuel|izena4=Mario|data=2020-10|url=http://dx.doi.org/10.1051/0004-6361/202038674|aldizkaria=Astronomy & Astrophysics|zenbakia=642|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361/202038674|sartze-data=2021-05-28}}</ref> [[galaxia eliptiko]]<ref>{{Erreferentzia|izena=R.|abizena=Cowen|izenburua=Hubble Telescope Eyes a Milky Way Squirt|orrialdeak=5|data=1995-01-07|url=http://dx.doi.org/10.2307/3979069|aldizkaria=Science News|alea=1|zenbakia=147|issn=0036-8423|doi=10.2307/3979069|sartze-data=2021-05-28}}</ref> erraldoi bat edo [[galaxia lentikular]]<ref name=":11">{{Erreferentzia|izena=Junko|abizena=Ueda|izenburua=COLD MOLECULAR GAS IN MERGER REMNANTS. I. FORMATION OF MOLECULAR GAS DISKS|orrialdeak=1|abizena2=Iono|abizena3=Yun|abizena4=Crocker|abizena5=Narayanan|abizena6=Komugi|abizena7=Espada|abizena8=Hatsukade|abizena9=Kaneko|izena2=Daisuke|izena3=Min S.|izena4=Alison F.|izena5=Desika|izena6=Shinya|izena7=Daniel|izena8=Bunyo|izena9=Hiroyuki|data=2014-08-12|url=http://dx.doi.org/10.1088/0067-0049/214/1/1|aldizkaria=The Astrophysical Journal Supplement Series|alea=1|zenbakia=214|issn=1538-4365|doi=10.1088/0067-0049/214/1/1|sartze-data=2021-05-28}}</ref> handi bat sortzeko bat eginez. 3,4ko [[Itxurazkoitxurazko magnitude|itxurazko magnitudearekin]]arekin, Andromeda galaxia [[Messier sistema|Messier objektu]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Apparent Magnitude – Visual Magnitude|argitaletxea=Springer New York|orrialdeak=31–31|data=2016|url=http://dx.doi.org/10.1007/978-1-4419-8071-7_100009|aldizkaria=Encyclopedia of Color Science and Technology|isbn=978-1-4419-8070-0|sartze-data=2021-05-28}}</ref> distiratsuenen artean dago, Lurretik begi hutsez ilargirik gabeko gauetan ikusgarri bihurtzen duena,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=M 31, M 32 & M 110|hizkuntza=en|data=2016-10-15|url=https://messierobjects101.com/messier-object-m31-m32-m110-andromeda-galaxy/|aldizkaria=Messier Objects Mobile -- Charts, Maps & Photos|sartze-data=2021-05-28}}</ref> baita [[Argi kutsadura|argi-kutsadura]] moderatua duten guneetatik ikusten denean ere.

Garaiko izar mapek, ''Hodei Txikia'' bezala etiketatu zuten.<ref name=":12">{{Erreferentzia|izena=George Robert|abizena=Kepple|izenburua=The night sky observers guide|argitaletxea=Willmann-Bell|data=(2000 printing)-|url=https://www.worldcat.org/oclc/39763730|isbn=0-943396-58-1|pmc=39763730|sartze-data=2021-05-28}}</ref> 1612an, [[Simon Marius]] astronomo alemaniarrak Andromeda galaxiaren lehen deskribapen bat egin zuen behaketa teleskopikoetan oinarrituta.<ref>{{Erreferentzia|izena=Norman|abizena=Davidson|izenburua=Astronomy and the imagination : a new approach to man's experience of the stars|argitaletxea=Routledge & Kegan Paul|data=1987|url=https://www.worldcat.org/oclc/11029890|isbn=0-7102-0371-3|pmc=11029890|sartze-data=2021-05-28}}</ref> [[Pierre-Louis Moreau de Maupertuis|Pierre Louis Maupertuisek]] 1745ean orban lausoa uharte unibertso bat zela suposatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Immanuel|abizena=Kant|izenburua=Universal natural history and theory of the heavens or essay on the constitution and the mechanical origin of the whole universe according to Newtonian principles (1755)|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdeak=182–308|url=http://dx.doi.org/10.1017/cbo9781139014380.007|aldizkaria=Kant: Natural Science|isbn=978-1-139-01438-0|sartze-data=2021-05-28}}</ref> 1764an, [[Charles Messier|Charles Messierrek]]rek Andromeda M31 objektu bezala katalogatu zuen, eta Marius aurkitzaile bezala behar ez bezala egiaztatu zuen, begi hutsez ikus zitekeen arren. 1785ean, [[William Herschel]] astronomoak, Andromeda nukleoan, tonu gorrixka ahul bat ikusi zuen. Andromeda, "[[Nebulosa]] handi" guztien artean hurbilena zela uste zuen, eta, nebulosaren kolore eta magnitudean oinarrituta, oker, [[Sirius|Sirioren]] distantzia baino 2.000 aldiz gehiago ez zela suposatu zuen, hau da, 18.000 [[Argi-urte|ly]] (5,5 [[Kiloparsec|kpc]]).<ref>{{Erreferentzia|izena=Herschel, William,|abizena=1738-1822.|izenburua=On the Construction of the Heavens. Read at the Royal Society.|data=1785|url=http://worldcat.org/oclc/559994941|pmc=559994941|sartze-data=2021-05-28}}</ref> 1850ean, [[William Parsons|William Parsonsek]]ek, Rosseko hirugarren kondeak, Andromedaren [[Galaxia espiral|espiral egituraren]] lehen marrazkia egin zuen.

1864an, [[William Huggins|William Hugginsek]]ek Andromedaren [[Espektro (argipena)|espektroa]] gas-nebulosa batenaren ezberdina zela ikusi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=W.|abizena=Huggins|izenburua=On the spectra of some of the fixed stars; and on the spectra of some of the nebulae|orrialdeak=73–81|abizena2=Miller|izena2=W. A.|data=1865-07-01|url=http://dx.doi.org/10.2475/ajs.s2-40.118.73|aldizkaria=American Journal of Science|alea=118|zenbakia=s2-40|issn=0002-9599|doi=10.2475/ajs.s2-40.118.73|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Andromedaren espektroak [[frekuentzia]] segida bat erakusten du, objektu baten konposizio kimikoa identifikatzen laguntzen duten [[xurgapen lerro]] ilunekin gainjarria. Andromedaren espektroa banako izarren oso antzekoa da, eta hortik Andromedak izar izaera duela ondorioztatu zen. 1885ean, [[supernoba]] bat ikusi zen ([[S Andromedae]] bezala ezaguna) Andromedan, galaxia horretan behatutako lehena eta orain arte bakarra. Garai hartan, Andromeda gertuko objektu bat zela uste zen, eta, beraz, kausa, hain argitsua ez zen eta erlazionatua ez zegoen gertaera bat zela pentsatu zen, [[noba]] deitua, eta, ondorioz, "Nova 1885" deitu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=T. W.|abizena=Backhouse|izenburua=Nebula in Andromeda and Nova, 1885|orrialdeak=108–110|data=1888-01-13|url=https://doi.org/10.1093/mnras/48.3.108|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=3|zenbakia=48|issn=0035-8711|doi=10.1093/mnras/48.3.108|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

1888an [[Isaac Roberts|Isaac Robertsek]]ek Andromedaren lehen argazkietako bat hartu zuen, oraindik gure galaxiaren barnean nebulosa bat zela uste zena. Robertsek, Andromeda eta antzeko beste "nebulosa kiribil" batzuk, [[Disko protoplanetario|eratzen ari ziren izar sistemekin]] nahastu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izena=I.|abizena=Roberts|izenburua=Photographs of the Nebulae M 31, h 44, and h 51 Andromedae, and M 27 Vulpeculae|orrialdeak=65–66|data=1888-12-14|url=http://dx.doi.org/10.1093/mnras/49.2.65|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=2|zenbakia=49|issn=0035-8711|doi=10.1093/mnras/49.2.65|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=ROYAL ASTRONOMICAL SOCIETY/SCIENCE PHOTO|abizena=LIBRARY|izenburua=Andromeda Galaxy, 19th century - Stock Image - C014/5148|hizkuntza=en|url=https://www.sciencephoto.com/media/480378/view/andromeda-galaxy-19th-century|aldizkaria=Science Photo Library|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

1917an, [[Heber Curtis|Heber Curtisek]]ek [[noba]] bat ikusi zuen Andromedan. Argazki erregistroan bilatuz, beste 11 berri aurkitu ziren. Curtisek, noba hauek, batez beste, zeruko beste toki batzuetan gertatzen zirenak baino 10 [[Magnitude (argipena)|magnitude]] ahulagoak zirela ikusi zuen. Ondorioz, 500.000 Ly (3,2 × 10¹⁰ UA) -ko distantziara iritsi ahal izan zen. "Uharte unibertso" direlakoen hipotesiaren defendatzaile bihurtu zen, [[Galaxia espiral|nebulosa espiralak]] benetan galaxia independenteak zirela zioena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Heber D.|abizena=Curtis|izenburua=Novae in Spiral Nebulae and the Island Universe Theory|orrialdeak=6|data=1988-01|url=http://dx.doi.org/10.1086/132128|aldizkaria=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|zenbakia=100|issn=0004-6280|doi=10.1086/132128|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

1920an [[Harlow Shapley]] eta Curtisen arteko [[Eztabaida Handia]] gertatu zen Esne Bidearen izaerari, nebulosa kiribilei eta [[Unibertsoa|unibertsoarenunibertsoa]]ren neurriei buruz. Andromedaren Nebulosa Handia, izatez, kanpoko galaxia bat zela baieztatzeko, Curtisek, Andromedaren barnean, gure galaxiaren beraren hauts lainoen antza zuten errail ilunen agerpena ere ikusi zuen, baita Andromeda galaxiaren [[Doppler efektua|Doppler desplazamendu]] esanguratsuaren behaketa historikoak ere. 1922an, [[Ernst Öpik]] Andromedaren distantzia kalkulatzeko metodo bat aurkeztu zuen, bere izarren abiadura neurtuak erabiliz. Bere emaitzak Andromedaren nebulosa gure galaxiatik oso urrun kokatzen zuen, 450 kpc (1.500 kly) inguruko distantziara.<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=Opik|izenburua=An estimate of the distance of the Andromeda Nebula.|orrialdeak=406|data=1922-06|url=http://dx.doi.org/10.1086/142680|aldizkaria=The Astrophysical Journal|zenbakia=55|issn=0004-637X|doi=10.1086/142680|sartze-data=2021-05-28}}</ref> [[Edwin Hubble|Edwin Hubblek]]k eztabaida 1925ean amaitu zuen Andromedaren argazki astronomikoetan lehen aldiz [[Zefeida izar aldakor]] estragalaktikoak identifikatu zituenean. Hauek, 2,5 metroko [[Mount Wilson Behatokia|Hooker teleskopioa]] eskuratu zuten, eta Andromedako Nebulosa Handiaren distantzia zehaztea ahalbidetu zuten. Bere neurketak modu eztabaidaezinean frogatu zuen elementu hau ez zela gure galaxiaren barnean zegoen izar eta gas kumulu bat, baizik eta erabat banandutako galaxia bat, Esne Bidetik distantzia handi batera zegoena.<ref>{{Erreferentzia|izena=E. P.|abizena=Hubble|izenburua=A spiral nebula as a stellar system, Messier 31.|orrialdeak=103|data=1929-03|url=http://dx.doi.org/10.1086/143167|aldizkaria=The Astrophysical Journal|zenbakia=69|issn=0004-637X|doi=10.1086/143167|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

1943an, [[Walter Baade]] Andromeda galaxiaren erdialdeko eskualdeko izarrak konpondu zituen lehen pertsona izan zen. Baadek bi izar populazio ezberdin identifikatu zituen bere [[Metaltasun|metaltasunarenmetaltasun]]aren arabera, i mota diskoko izar gazteak eta abiadura handikoak deituz, eta II mota bulboko izar gorri eta zaharrenak. Nomenklatura hau, beranduago, Esne Bideko eta beste toki batzuetako izarrentzat hartu zen. ([[Jan Hendrik Oort|Jan Oortek]] jada aipatu du bi populazio desberdin daudela).<ref>{{Erreferentzia|izena=W.|abizena=Baade|izenburua=The Resolution of Messier 32, NGC 205, and the Central Region of the Andromeda Nebula.|orrialdeak=137|data=1944-09|url=http://dx.doi.org/10.1086/144650|aldizkaria=The Astrophysical Journal|zenbakia=100|issn=0004-637X|doi=10.1086/144650|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Baadek, zefeatutako bi izar aldakor mota zeudela ere aurkitu zuen, Andromedarekiko eta gainontzeko unibertsoarekiko distantziaren estimazioa bikoiztea eragin zuena.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Gribbin|izenburua=The birth of time : how astronomers measured the age of the universe|argitaletxea=Yale University Press|data=1999|url=https://www.worldcat.org/oclc/42683149|isbn=0-300-08346-7|pmc=42683149|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

1950ean [[Hanbury Brown|Hanbury Brownek]]ek eta [[Cyril Hazard|Cyril Hazardek]]ek Jodrell Banken behatokian Andromeda galaxiaren irrati emisioa detektatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=R. HANBURY|abizena=BROWN|izenburua=Radio-frequency Radiation from the Great Nebula in Andromeda (M.31).|orrialdeak=901–902|abizena2=HAZARD|izena2=C.|data=1950-11|url=http://dx.doi.org/10.1038/166901a0|aldizkaria=Nature|alea=4230|zenbakia=166|issn=0028-0836|doi=10.1038/166901a0|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=R. Hanbury|abizena=Brown|izenburua=Radio Emission From the Andromeda Nebula|orrialdeak=357–367|abizena2=Hazard|izena2=C.|data=1951-08-01|url=https://doi.org/10.1093/mnras/111.4.357|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=4|zenbakia=111|issn=0035-8711|doi=10.1093/mnras/111.4.357|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Galaxiaren lehen irrati-mapak 1950eko hamarkadan egin zituzten [[John Baldwin|John Baldwinek]]ek eta Cambridgeko Radioastronomia Taldeko kolaboratzaileek.<ref>{{Erreferentzia|izena=P. C.|abizena=van der Kruit|izenburua=The Large-Scale Radio Continuum Structure of Spiral Galaxies|argitaletxea=Springer Netherlands|orrialdeak=33–48|data=1978|url=http://dx.doi.org/10.1007/978-94-009-9818-6_4|aldizkaria=Structure and Properties of Nearby Galaxies|isbn=978-90-277-0875-5|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Andromeda galaxiaren nukleoa 2C 56 deitzen da 2C erradioastronomia katalogoan. 2009an, litekeena da Andromeda galaxiako lehen planeta aurkitu izana. [[Mikrolente]] izeneko teknika baten bidez detektatu zen, objektu masibo batek argia desbideratzen duenean.<ref>{{Erreferentzia|izena=G.|abizena=Ingrosso|izenburua=Pixel lensing as a way to detect extrasolar planets in M31|orrialdeak=219–228|abizena2=Novati|abizena3=De Paolis|abizena4=Jetzer|abizena5=Nucita|abizena6=Zakharov|izena2=S. Calchi|izena3=F.|izena4=Ph.|izena5=A. A.|izena6=A. F.|data=2009-10-11|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2966.2009.15184.x|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=1|zenbakia=399|issn=0035-8711|doi=10.1111/j.1365-2966.2009.15184.x|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

Linealki polarizatutako irrati emisioaren behaketek, [[Westerborken sintesi irrati-teleskopioa]], [https://www.mpifr-bonn.mpg.de/en/effelsberg Effelsbergen 100 metroko teleskopioa] eta [[Very Large Array|Very Large Arrayrekin]]rekin, "10 kpc-ko eraztun" gasean zehar lerrokatutako eremu magnetiko ordenatuak eta izar eraketa erakutsi zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izena=R.|abizena=Beck|izenburua=Magnetic fields and cosmic rays in M 31. I. Spectral indices, scale lengths, Faraday rotation, and magnetic field pattern|orrialdeak=A5|abizena2=Berkhuijsen|abizena3=Gießübel|abizena4=Mulcahy|izena2=E. M.|izena3=R.|izena4=D. D.|data=2020-01|url=http://arxiv.org/abs/1910.09634|aldizkaria=Astronomy & Astrophysics|zenbakia=633|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361/201936481|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Eremu magnetiko osoak 0,5 nT inguruko intentsitatea du, horietatik 0,3 nT ordenatuak direlarik.

[[Fitxategi:WISE- Andromeda.jpg|ezkerrera|thumb|Andromeda galaxia, [[NASA|NASAko]]ko [[Wide-field Infrared Survey Explorer|Wide-field Infrared Survey Explorerrek]]rek ikusita.]]

Talka bortitz honek [[Halohalo galaktik|halo galaktikoaren]]oaren (metaletan aberatsa) eta galaxiaren disko hedatuaren zatirik handiena sortu zuen. Garai honetan, bere [[izar eraketa]] erritmoa oso altua izan zen, 100 milioi urteko galaxia argitsu infragorri bat bihurtzeraino. Andromedak eta [[Triangeluko galaxia|Triangeluko Galaxiak]] oso gertuko urratsa izan zuten duela 2.000-4.000 milioi urte. Gertaera honek izar eraketa tasa handiak eragin zituen Andromeda galaxiaren disko osoan, baita kumulu globular batzuetan ere, eta M33ren kanpoko diskoa asaldatu zuen.

Gutxienez lau teknika erabili dira Lurretik Andromeda galaxiara dauden distantziak kalkulatzeko. 2003an, infragorrian (I-SBF) gainazaleko distiraren fluktuazioak erabiliz eta periodo-argitasun balio berria doituz eta -0,2 mag dex^-1 (O/H) -ko metaltasun-zuzenketa eginez, 2,57 ± 0,06 milioi [[Argiargi-urte|argi-urteko]]ko estimazioa lortu zen (1,625 × 10¹¹ ± 3,8 × 10⁹ [[unitate astronomiko]]). 2004ko Zefeiden aldakorren metodo batek 2,51 ± 0,13 milioi argi-urtetan (770 ± 40 kpc) estimatu zuen distantzia.<ref>{{Erreferentzia|izena=I. D.|abizena=Karachentsev|izenburua=Masses of the local group and of the M81 group estimated from distortions in the local velocity field|orrialdeak=3–18|abizena2=Kashibadze|izena2=O. G.|data=2006-01|url=http://dx.doi.org/10.1007/s10511-006-0002-6|aldizkaria=Astrophysics|alea=1|zenbakia=49|issn=0571-7256|doi=10.1007/s10511-006-0002-6|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Igor D.|abizena=Karachentsev|izenburua=A Catalog of Neighboring Galaxies|orrialdeak=2031|hizkuntza=en|abizena2=Karachentseva|abizena3=Huchtmeier|abizena4=Makarov|izena2=Valentina E.|izena3=Walter K.|izena4=Dmitry I.|data=2004-04-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1086/382905/meta|aldizkaria=The Astronomical Journal|alea=4|zenbakia=127|issn=1538-3881|doi=10.1086/382905|sartze-data=2021-05-28}}</ref> 2005ean, Andromeda galaxian [[izar bitar]] itzaltzaile bat aurkitu zen. Bitarra O eta B [[Izarren sailkapena|motako]] bi izar urdin berok osatzen dute, izarren eklipseak aztertuz, astronomoek euren tamaina neurtu ahal izan zuten. Izarren tamaina eta tenperatura ezagutzean, euren [[Magnitudemagnitude absolutu|magnitude absolutua]]a neurtu ahal izan zuten.Magnitude [[Itxurazko magnitude|bisual]] eta absolutuak ezagutzen direnean, izarrarekiko distantzia kalkula daiteke. Izarrak 2,52 × 10⁶ ± 0,14 × 10⁶ ly (1,594 × 10¹¹ ± 8,9 × 10⁹ UA) eta Andromeda galaxia guztia 2,5 × 10⁶ ly (1,6 × 10¹¹ UA) distantziara daude.<ref name=":1" /> Balio berri hori bat dator zefeidetan oinarritutako aurreko distantzia-balio independentearekin. [[TRGB]] metodoa 2005ean ere erabili zen, 2,56 × 10⁶ ± 0,08 × 10⁶ ly (1,619 × 10¹¹ ± 5,1 × 10⁹ UA) distantziarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=McConnachie, A. W. Irwin, M. J Ferguson, A. M. N. Ibata, R. A. Lewis, G. F. Tanvir,|abizena=N.|izenburua=Distances and Metallicities for 17 Local Group Galaxies|data=2004-10-20|url=http://worldcat.org/oclc/691196317|pmc=691196317|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Distantzia-estimazio horien batez besteko balioa 2,54 × 10⁶ ± 0,11 × 10⁶ ly da (1,606 × 10¹¹ ± 7,0 × 10⁹ UA). Eta, hortik aurrera, Andromedaren diametroa punturik zabalenean 220 ± 3 kly-koa (67.450 ± 920 pc) dela kalkulatzen da. [[Trigonometria]] ([[diametro angeluarra]]) erabiliz 4,96 graduko itxurazko angelua ageri da zeruan.

[[Fitxategi:Andromeda galaxy.jpg|ezkerrera|thumb|Andromeda galaxia, [[GALEX]]<nowiki/>ek <nowiki/>argi [[Ultramore|ultramoreanultramore]]an fotografiatua (2003)]]

2018ra arte, Andromeda galaxiaren haloaren masa-estimazioek ([[Materiamateria ilun|materia iluna]]a barne) 1,5 × 10¹² [[Eguzki masa|<var>M</var>_☉]]<ref name=":0" /> inguruko balioa ematen zuten, Esne Bidearen 8 × 10¹¹ <var>M</var>_☉-ren aurrean. Honek, aurreko neurketen aurka egiten du, Andromeda galaxia eta Esne Bidea ia masa berdina dutela adierazten zutenak.

2018an, masa berdintasuna, irrati emaitzek, gutxi gora-behera, 8 × 10¹¹ <var>M</var>_☉<ref name=":4">{{Erreferentzia|izena=Prajwal R|abizena=Kafle|izenburua=The need for speed: escape velocity and dynamical mass measurements of the Andromeda galaxy|orrialdeak=4043–4054|abizena2=Sharma|abizena3=Lewis|abizena4=Robotham|abizena5=Driver|izena2=Sanjib|izena3=Geraint F|izena4=Aaron S G|izena5=Simon P|data=2018-01-10|url=http://dx.doi.org/10.1093/mnras/sty082|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=3|zenbakia=475|issn=0035-8711|doi=10.1093/mnras/sty082|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milky Way ties with neighbour in galactic arms race|hizkuntza=en|data=2018-02-15|url=https://www.icrar.org/cosmic-collision/|aldizkaria=ICRAR|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Samantha Mathewson 20|abizena=February 2018|izenburua=The Andromeda Galaxy Is Not Bigger Than the Milky Way After All|hizkuntza=en|url=https://www.space.com/39751-andromeda-galaxy-not-bigger-than-milky-way.html|aldizkaria=Space.com|sartze-data=2021-05-28}}</ref> bezala berrezarri zuten 2006an, Andromeda galaxiaren [[Galaxia espiral|esferoideak]], Esne Bidearena baino izar dentsitate altuagoa duela erabaki zen,<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Jasonjot S.|abizena=Kalirai|izenburua=The Metal‐poor Halo of the Andromeda Spiral Galaxy (M31)|orrialdeak=389–404|abizena2=Gilbert|abizena3=Guhathakurta|abizena4=Majewski|abizena5=Ostheimer|abizena6=Rich|abizena7=Cooper|abizena8=Reitzel|abizena9=Patterson|izena2=Karoline M.|izena3=Puragra|izena4=Steven R.|izena5=James C.|izena6=R. Michael|izena7=Michael C.|izena8=David B.|izena9=Richard J.|data=2006-09|url=http://dx.doi.org/10.1086/505697|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=1|zenbakia=648|issn=0004-637X|doi=10.1086/505697|sartze-data=2021-05-28}}</ref> eta bere izar disko galaktikoa Esne Bidearen diametroa baino bi aldiz estimatu zen.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=S. C.|abizena=Chapman|izenburua=A Kinematically Selected, Metal‐poor Stellar Halo in the Outskirts of M31|orrialdeak=255–266|abizena2=Ibata|abizena3=Lewis|abizena4=Ferguson|abizena5=Irwin|abizena6=McConnachie|abizena7=Tanvir|izena2=R.|izena3=G. F.|izena4=A. M. N.|izena5=M.|izena6=A.|izena7=N.|data=2006-12-10|url=http://dx.doi.org/10.1086/508599|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=1|zenbakia=653|issn=0004-637X|doi=10.1086/508599|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Andromeda galaxiaren masa osoa 8 × 10¹¹ <var>M</var>_☉<ref name=":4" /> eta 1,1 × 10¹² <var>M</var>_☉<ref>{{Erreferentzia|izena=P.|abizena=Barmby|izenburua=Dusty Waves on a Starry Sea: The Mid-Infrared View of M31|orrialdeak=L45–L49|abizena2=Ashby|abizena3=Bianchi|abizena4=Engelbracht|abizena5=Gehrz|abizena6=Gordon|abizena7=Hinz|abizena8=Huchra|abizena9=Humphreys|izena2=M. L. N.|izena3=L.|izena4=C. W.|izena5=R. D.|izena6=K. D.|izena7=J. L.|izena8=J. P.|izena9=R. M.|data=2006-09-21|url=http://dx.doi.org/10.1086/508626|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=1|zenbakia=650|issn=0004-637X|doi=10.1086/508626|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=P.|abizena=Barmby|izenburua=Dusty Waves on a Starry Sea: The Mid-Infrared View of M31|orrialdeak=L45–L49|abizena2=Ashby|abizena3=Bianchi|abizena4=Engelbracht|abizena5=Gehrz|abizena6=Gordon|abizena7=Hinz|abizena8=Huchra|abizena9=Humphreys|izena2=M. L. N.|izena3=L.|izena4=C. W.|izena5=R. D.|izena6=K. D.|izena7=J. L.|izena8=J. P.|izena9=R. M.|data=2006-09-21|url=http://dx.doi.org/10.1086/508626|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=1|zenbakia=650|issn=0004-637X|doi=10.1086/508626|sartze-data=2021-05-28}}</ref> artean estimatzen da. M31ren izar masa 10-15 × 10¹⁰ <var>M</var>_☉-koa da, masa horren %30 erdiko [[Erraboil (astronomia)|erraboilean]], %56 [[Disko (astronomia)|diskoan]] eta gainontzeko %14a [[Izarizar halo|izar haloan]]an.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izena=A.|abizena=Tamm|izenburua=Stellar mass map and dark matter distribution in M 31|orrialdeak=A4|abizena2=Tempel|abizena3=Tenjes|abizena4=Tihhonova|abizena5=Tuvikene|izena2=E.|izena3=P.|izena4=O.|izena5=T.|data=2012-09-26|url=http://dx.doi.org/10.1051/0004-6361/201220065|aldizkaria=Astronomy & Astrophysics|zenbakia=546|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361/201220065|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Irratiaren emaitzak (Esne Bidearen antzeko masa) 2018tik aurrera hartu behar dira probabilitate handienekotzat, nahiz eta, bistan denez, mundu osoko hainbat ikerketa-taldek gai hori modu aktiboan ikertzen jarraitzen duten.

Izarrez gain, Andromeda galaxiaren [[Izarrartekoizarrarteko ingurune|izarrarteko inguruneak]]ak gutxienez 7,2 × 10⁹ <var>M</var>_☉<ref>{{Erreferentzia|izena=R.|abizena=Braun|izenburua=A WIDE-FIELD HIGH-RESOLUTION H I MOSAIC OF MESSIER 31. I. OPAQUE ATOMIC GAS AND STAR FORMATION RATE DENSITY|orrialdeak=937–953|abizena2=Thilker|abizena3=Walterbos|abizena4=Corbelli|izena2=D. A.|izena3=R. A. M.|izena4=E.|data=2009-04-03|url=http://dx.doi.org/10.1088/0004-637x/695/2/937|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=2|zenbakia=695|issn=0004-637X|doi=10.1088/0004-637x/695/2/937|sartze-data=2021-05-28}}</ref> ditu [[hidrogeno neutro]] eran, gutxienez 3,4 × 10⁸ <var>M</var>_☉ [[hidrogeno]] molekular bezala (bere 10 [[Parsec|kiloparsec]] barnekoenen artean), eta 5,4 × 10⁷ <var>M</var>_☉ [[Hauts kosmiko|hauts]].<ref>{{Erreferentzia|izena=B. T.|abizena=Draine|izenburua=Andromeda's Dust|orrialdeak=172|abizena2=Aniano|abizena3=Krause|abizena4=Groves|abizena5=Sandstrom|abizena6=Braun|abizena7=Leroy|abizena8=Klaas|abizena9=Linz|izena2=G.|izena3=Oliver|izena4=Brent|izena5=Karin|izena6=Robert|izena7=Adam|izena8=Ulrich|izena9=Hendrik|data=2013-12-23|url=http://arxiv.org/abs/1306.2304|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=2|zenbakia=780|issn=0004-637X|doi=10.1088/0004-637X/780/2/172|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

Esne Bidearen aldean, Andromeda galaxiak, nagusiki, >7 × 10⁹ urteko adina duten izar zaharragoak dituela dirudi.<ref name=":7" /> Andromeda galaxiaren estimatutako [[Argitasun|argitasunaargitasun]]a, ~2,6 × 10¹⁰ [[Eguzki-argitasun|<var>L</var>_☉]], gure galaxiarena baino % 25 handiagoa da gutxi gorabehera.<ref name=":8">{{Erreferentzia|izena=Sidney|abizena=van den Bergh|izenburua=The local group of galaxies|orrialdeak=273–318|hizkuntza=en|data=1999|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1999A&ARv...9..273V/abstract|aldizkaria=Astronomy and Astrophysics Review|alea=3-4|zenbakia=9|issn=0935-4956|doi=10.1007/s001590050019|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Andromeda 'born in a collision'|hizkuntza=en-GB|data=2010-11-25|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-11833356|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Hala ere, galaxiak, Lurretik ikusitako [[Inklinazio orbitala|inklinazio]] handi bat du, eta bere [[Hauts kosmiko|izarrarteko hautsak]], ezagutzen ez den argi kopuru bat xurgatzen du, eta, beraz, zaila da bere benetako distira estimatzea, eta beste egile batzuek, Andromeda galaxiaren argitasunerako beste balio batzuk eman dituzte (egile batzuek, Esne Bidearen 10 [[Parsec|megaparseceko]] erradioan, bigarren galaxiarik distiratsuena dela ere proposatzen dute, [[Sombrero galaxia|Sombrero galaxiaren]]ren ondoren,<ref name=":3" /> -22,21 edo gertuko magnitude absolutuarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marshall L.|abizena=McCall|izenburua=A Council of Giants|orrialdeak=405–426|data=2014-04-01|url=http://arxiv.org/abs/1403.3667|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=1|zenbakia=440|issn=0035-8711|doi=10.1093/mnras/stu199|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

2010ean argitaratutako [[Spitzer espazio teleskopioa|Spitzer espazio teleskopioaren]]ren laguntzaz egindako estimazio batek -20,89ko [[Magnitudemagnitude absolutu|magnitude absolutua]]a (urdinean) iradokitzen du (+0,63ko kolore-indizearekin, ikusmen-magnitude absolutua -21,52koa da, eta Esne Bidearena -20,9koa.), eta 3,64 × 10¹⁰ <var>L</var>_☉-ko [[Uhin-luzera|uhin luzera]] horretan erabateko argitasuna.<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=Tempel|izenburua=Dust-corrected surface photometry of M 31 from Spitzer far-infrared observations|orrialdeak=A91|abizena2=Tamm|abizena3=Tenjes|izena2=A.|izena3=P.|data=2010-01|url=http://dx.doi.org/10.1051/0004-6361/200912186|aldizkaria=Astronomy and Astrophysics|zenbakia=509|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361/200912186|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

[[Fitxategi:Infraredandromeda.jpg|thumb|Andromeda galaxia [[Infragorri|infragorrizinfragorri]]z ikusten du [[Spitzer espazio teleskopioa|Spitzer espazio teleskopioak]]k, [[NASA|NASAren]]ren lau espazio behatoki handietako bat.]]

Argi ikusgarrian duen itxuragatik, Andromeda galaxia SA(s)b galaxia bezala sailkatuta dago Vaucouleurs-Sandage galaxia kiribilen sailkapen sistema zabalduan.<ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Results for Messier 31|url=http://ned.ipac.caltech.edu/cgi-bin/objsearch?objname=M+031&extend=no&hconst=73&omegam=0.27&omegav=0.73&corr_z=1&out_csys=Equatorial&out_equinox=J2000.0&obj_sort=RA+or+Longitude&of=pre_text&zv_breaker=30000.0&list_limit=5&img_stamp=YES|aldizkaria=ned.ipac.caltech.edu|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Hala ere, [[2MASS]] zundaketaren eta [[Spitzer espazio teleskopioa|Spitzer espazio teleskopioaren]]ren datu infragorriek, Andromeda, benetan, [[Galaxia espiral|galaxia espiral barratu]] bat dela erakutsi zuten, Esne Bidea bezala, Andromedako barraren ardatz nagusia, 55 gradu orientatua, erlojuaren orratzen kontrako noranzkoan diskoaren ardatz nagusiarekiko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Rachael L.|abizena=Beaton|izenburua=Unveiling the Boxy Bulge and Bar of the Andromeda Spiral Galaxy|orrialdeak=L91–L94|abizena2=Majewski|abizena3=Guhathakurta|abizena4=Skrutskie|abizena5=Cutri|abizena6=Good|abizena7=Patterson|abizena8=Athanassoula|abizena9=Bureau|izena2=Steven R.|izena3=Puragra|izena4=Michael F.|izena5=Roc M.|izena6=John|izena7=Richard J.|izena8=E.|izena9=Martin|data=2007-03-07|url=http://dx.doi.org/10.1086/514333|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=2|zenbakia=658|issn=0004-637X|doi=10.1086/514333|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

2005ean, astronomoek, [[Keck teleskopioa|Keck teleskopioak]]k erabili zituzten, galaxiatik kanpo zabaltzen den izarren zipriztin arina, benetan, disko nagusiaren zati dela frogatzeko.<ref name=":6" /> Honek esan nahi du Andromeda galaxiako izarren disko espiralak lehen estimatutakoa baino hiru aldiz diametro handiagoa duela. Hau, galaxiak 220.000 [[Argi-urte|argi urte]] baino gehiagoko diametroa (67 [[Kiloparsec|kiloparsecskiloparsec]]s) izatea eragiten duen izar disko zabal bat dagoela frogatzen duen froga da. Aurretik, Andromeda galaxiaren tamainaren estimazioak 70.000 eta 120.000 argi-urte artekoak ziren (21 eta 37 kpc arteko diametroa).

[[Fitxategi:Andromeda galaxy 2.jpg|thumb|Andromeda galaxiako [[Galaxy Evolution Explorerren]] irudi bat. Galaxiaren eraztun deigarriak osatzen dituzten zuri urdinxka koloreko bandak, izar bero, gazte eta masiboak dituzten auzoak dira. Hauts beltzezko errail urdin-grisaxkak argi eta garbi agertzen dira eraztun distiratsu hauen aurka, gaur egun izarren eraketa hodei trinkoetan gertatzen ari den eskualdeak marraztuz. Argi ikusgarrian ikusten direnean, Andromeda galaxiaren eraztunek, beso kiribilak dirudite. Ikuspegi ultramoreak, beso hauek, NASAren [[Spitzer espazio teleskopioa|Spitzer espazio teleskopioarekin]]rekin, infragorrien uhin luzeretan lehen behatutako eraztun egituraren antz handiagoa dutela erakusten du. Azken hau erabili zuten astronomoek, eraztun hauek, galaxiak, duela 200 milioi urte baino gehiago, bere bizilaguna zen M32rekin talka egin zuela frogatzeko interpretatu zituzten.]]

Andromeda galaxiaren [[Galaxia espiral|beso espiralak]] [[HII eskualde]] batzuek delineatzen dituzte, [[Walter Baade|Walter Baadek]]k xehetasun handiz lehen aldiz aztertuak eta berak "hari bateko kontuak" bezala deskribatuak. Bere ikerketek, bi beso kiribil erakusten dituzte, oso biribilduak diruditenak, gure galaxian baino tarteago dauden arren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Halton|abizena=Arp|izenburua=Spiral Structure in M31.|orrialdeak=1045|data=1964-05-01|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1964ApJ...139.1045A|aldizkaria=The Astrophysical Journal|zenbakia=139|issn=0004-637X|doi=10.1086/147844|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Beso bakoitzak Andromeda galaxiaren ardatz nagusia zeharkatzen duenean, hauek dira egitura espiralaren deskribapenak<ref>{{Erreferentzia|izena=Sidney|abizena=van den Bergh|izenburua=The stellar populations of M 31|orrialdeak=1053–1068|data=1991-10-01|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1991PASP..103.1053V|aldizkaria=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|zenbakia=103|issn=0004-6280|doi=10.1086/132925|sartze-data=2021-05-28}}</ref>:

1998an, [[Europako Espazio Agentzia|Europako Espazio Agentziaren]]ren [[ISO espazio teleskopioa|ISO espazio teleskopioaren]]ren irudiek Andromeda galaxiaren forma orokorra eraztun galaxia bihurtzen ari dela frogatu zuten. Oro har, gasa eta galaxiaren hautsa hainbat eraztun gainjarritan osatuta daude, nukleotik 32.000 ly (9,8 kpc) erradioan eratutako eraztun bereziki garrantzitsu batekin,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ESA Science & Technology - ISO unveils the hidden rings of Andromeda|url=https://sci.esa.int/web/iso/-/12748-iso-unveils-the-hidden-rings-of-andromeda|aldizkaria=sci.esa.int|sartze-data=2021-05-28}}</ref> astronomo batzuek ''suzko eraztuna'' deitua.<ref>{{Erreferentzia|izena=Heather|abizena=Morrison|izenburua=Young Star Clusters in M 31|argitaletxea=Springer Netherlands|orrialdeak=227–230|abizena2=Caldwell|abizena3=Harding|abizena4=Kriessler|abizena5=Rose|abizena6=Schiavon|izena2=Nelson|izena3=Paul|izena4=Jeff|izena5=James A.|izena6=Ricardo|data=2008|url=http://dx.doi.org/10.1007/978-1-4020-6933-8_50|aldizkaria=Astrophysics and Space Science Proceedings|isbn=978-1-4020-6932-1|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Eraztun hau galaxiaren argi ikusgarriaren irudietan ezkutatuta dago, nagusiki hauts hotzez osatua baitago, eta Andromeda galaxian gertatzen den izar eraketaren zatirik handiena bertan biltzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=I.|abizena=Cruz-Gonzalez|izenburua=Far-infrared observations of a star-forming region in the Corona Australis dark cloud|orrialdeak=679|abizena2=McBreen|abizena3=Fazio|izena2=B.|izena3=G. G.|data=1984-04|url=http://dx.doi.org/10.1086/161931|aldizkaria=The Astrophysical Journal|zenbakia=279|issn=0004-637X|doi=10.1086/161931|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

[[Spitzer espazio teleskopioa|Spitzer espazio teleskopioaren]]ren laguntzarekin eginiko ondorengo ikerketek, infragorrian Andromeda galaxiaren egitura espirala, dirudienez, erdiko barra batetik sortzen diren bi beso kiribilez osatua dagoela erakutsi zuten, eta lehen aipaturiko eraztun handitik haratago jarraitzen dute. Beso horiek, ordea, ez dira jarraituak eta egitura segmentatua dute.<ref name=":10" />

Andromeda galaxiaren barnealdearen teleskopio bereko azterketa xeheak, duela 200 milioi urte baino gehiago M32rekin izandako elkarreraginak eragin zuela uste den hauts eraztun txikiago bat ere erakutsi zuen. Simulazioek, galaxia txikienak, Andromeda galaxiaren diskoa, honen ardatz polarrean zehar zeharkatu zuela erakusten dute. Talka honek, masaren erdia baino gehiago kendu zion M32 txikienari, eta Andromedaren egitura deuseztatzaileak sortu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=News {{!}} Center for Astrophysics|url=https://pweb.cfa.harvard.edu/news|aldizkaria=pweb.cfa.harvard.edu|sartze-data=2021-05-28}}</ref> [[Messier 31]]<nowiki/>ko gasean aspalditik ezagutzen den ezaugarri deuseztatzaile handiaren koexistentziak, aurkitu berri zen barne egitura deuseztatu honekin batera, [[Barizentro|barizentrotikbarizentro]]tik aldendua, M32 satelitearekin ia aurrez aurreko talka bat egitea iradoki zuen, [[Gurdi Gurpilaren galaxia|Gurdi Gurpilaren topaketaren]] bertsio leunago bat.<ref>{{Erreferentzia|izena=D. L.|abizena=Block|izenburua=An almost head-on collision as the origin of two off-centre rings in the Andromeda galaxy|orrialdeak=832–834|abizena2=Bournaud|abizena3=Combes|abizena4=Groess|abizena5=Barmby|abizena6=Ashby|abizena7=Fazio|abizena8=Pahre|abizena9=Willner|izena2=F.|izena3=F.|izena4=R.|izena5=P.|izena6=M. L. N.|izena7=G. G.|izena8=M. A.|izena9=S. P.|data=2006-10|url=http://dx.doi.org/10.1038/nature05184|aldizkaria=Nature|alea=7113|zenbakia=443|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature05184|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

[[Fitxategi:M31 Core in X-rays.jpg|thumb|Andromeda galaxiaren erdigunearen irudia, [[X Izpiko Chandra Behatokia|x izpiko Chandra teleskopioak]] lortua. X izpien zenbait iturri, ziuraski x izpien izar bitarrak, galaxiaren erdialdeko zatian, puntu horixka bezala agertzen dira. Erdialdeko iturri urdina [[Zulozulo beltz supermasibo|zulo beltz supermasiboaren]]aren posizioan dago.]]

Dirudienez, 1968ko amaieran Andromeda galaxiatik ez zen [[Xx izpi|x izpirik]]rik atzeman.<ref>{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Fujimoto|izenburua=Correlation between the densities of X-ray sources and interstellar gas|orrialdeak=64–83|abizena2=Hayakawa|abizena3=Kato|izena2=S.|izena3=T.|data=1969-05|url=http://dx.doi.org/10.1007/bf00651263|aldizkaria=Astrophysics and Space Science|alea=1|zenbakia=4|issn=0004-640X|doi=10.1007/bf00651263|sartze-data=2021-05-28}}</ref> 1970eko urriaren 20an globoan egindako hegaldi batek Andromeda galaxiatik zetozen x izpi gogor detektagarrientzako goiko muga bat ezarri zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=L. E.|abizena=Peterson|izenburua=Hard Cosmic X-Ray Sources|orrialdeak=51|data=1973|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1973IAUS...55...51P|zenbakia=55|sartze-data=2021-05-28}}</ref> [[Swift (satelitea)|Swift]] BAT all-sky zundaketak arrakastaz detektatu zituen x izpi gogorrak, galaxiaren erdigunetik 6 arkosegundora zegoen eskualde batetik zetozenak. Ondoren, 25 keV baino gehiagoko igorpena [[3XMM J004232.1+411314]] izeneko iturri bakar batetik zetorrela aurkitu zen, eta izar baten materia objektu trinko bat ([[Neutroi-izar|neutroi izar]] bat edo zulo beltz bat) duen sistema bitar bat bezala identifikatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Martino|abizena=Marelli|izenburua=Discovery of Periodic Dips in the Brightest Hard X-Ray Source of M31 with EXTraS|orrialdeak=L27|abizena2=Tiengo|abizena3=Luca|abizena4=Salvetti|abizena5=Saronni|abizena6=Sidoli|abizena7=Paizis|abizena8=Salvaterra|abizena9=Belfiore|izena2=Andrea|izena3=Andrea De|izena4=David|izena5=Luca|izena6=Lara|izena7=Adamantia|izena8=Ruben|izena9=Andrea|data=2017-12-11|url=http://dx.doi.org/10.3847/2041-8213/aa9b2e|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=2|zenbakia=851|issn=2041-8213|doi=10.3847/2041-8213/aa9b2e|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

Ordutik, Andromeda galaxian x izpien iturri ugari aurkitu dira, [[Europako Espazio Agentzia|Europako Espazio Agentziaren]]ren XMM-Newton orbitan dagoen behatokiaren behaketei esker. Robin Barnard ''et al.''-ek planteatzen duten hipotesiaren arabera, zulo beltzak edo [[Neutroi-izar|neutroi izar]] hautagaiak dira, sartzen den gasa milioika [[Kelvin (unitatea)|kelvinetara]] berotzen dutenak eta x izpiak igortzen dituztenak.<ref>{{Erreferentzia|izena=R.|abizena=Barnard|izenburua=Artificial variability in XMM‐Newton observations of X‐ray sources: M31 as a case study|argitaletxea=American Institute of Physics|abizena2=Trudolyubov|abizena3=Haswell|abizena4=Kolb|abizena5=Osborne|abizena6=Priedhorsky|izena2=S.|izena3=C. A.|izena4=U. C.|izena5=J. P.|izena6=W. H.|data=2007|url=http://dx.doi.org/10.1063/1.2774929|doi=10.1063/1.2774929|sartze-data=2021-05-28}}</ref> [[NuSTAR]] espazio misioaren behaketa kanpaina batek mota honetako 40 objektu identifikatu zituen galaxian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=https://jpl.nasa.gov|izenburua=Andromeda Galaxy Scanned with High-Energy X-ray Vision|hizkuntza=en|url=https://www.jpl.nasa.gov/news/andromeda-galaxy-scanned-with-high-energy-x-ray-vision|aldizkaria=NASA Jet Propulsion Laboratory (JPL)|sartze-data=2021-05-28}}</ref> 2012an, Andromeda galaxian [[Quasar|mikrokuasar]] bat detektatu zen, zulo beltz txikiago batetik datorren irrati-bolada bat. Guraso-zulo beltza erdigune galaktikotik gertu dago eta 10 <var>M</var>_☉ inguru ditu. [[Europako Espazio Agentzia|Europako Espazio Agentziaren]]ren XMM-Newton zundak bildutako datuei esker aurkitu zen, eta, ondoren, [[Swift (satelitea)|Gamma izpien Swift Misioak]] eta [[X Izpiko Chandra Behatokia|X Izpien Chandra Behatokiak]], [[Very Large Array|Very Large Arrayk]]k eta [[Very Long Baseline Array|Very Long Baseline Arrayk]]k behatu zuten. Mikrokoadrarra, Andromeda galaxiaren barnean behatutako lehena izan zen, eta lehena Esne Bidetik kanpo.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Microquasar in Andromeda Galaxy Amazes Astronomers {{!}} Astronomy {{!}} Sci-News.com|hizkuntza=en-US|url=http://www.sci-news.com/astronomy/article00779.html|aldizkaria=Breaking Science News {{!}} Sci-News.com|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

Andromeda galaxiari lotutako 460 [[kumulu globular]] inguru daude.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pauline|abizena=Barmby|izenburua=M31 Globular Clusters in the [ITAL]HUBBLE SPACE TELESCOPE[/ITAL][ITAL]Hubble Space Telescope[/ITAL] Archive. I. Cluster Detection and Completeness|orrialdeak=2458–2468|abizena2=Huchra|izena2=John P.|data=2001-11|url=http://dx.doi.org/10.1086/323457|aldizkaria=The Astronomical Journal|alea=5|zenbakia=122|issn=0004-6256|doi=10.1086/323457|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Kumulu hauetatik masiboena, [[Mayall II]] bezala identifikatua, Globular One ezizena duena, galaxien [[Tokiko Taldea|Tokiko Taldean]]n ezagutzen den beste edozein kumulu globularrek baino argitasun handiagoa du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=HubbleSite - Hubble Spies Globular Cluster in Neighboring Galaxy - 4/24/1996|data=2006-07-01|url=https://web.archive.org/web/20060701083419/http://hubblesite.org/newscenter/newsdesk/archive/releases/1996/11/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Milioika izar ditu eta [[Omega Centauri]] baino bi aldiz argitsuagoa da, Esne Bidean ezagutzen den kumulu globularrik distiratsuena. Bat Globularrak (edo G1) zenbait izar-populazio ditu, eta egitura masiboegia globular arrunt batentzat. Horregatik, batzuen ustez, G1 Andromedak iragan urrun batean kontsumitu zuen [[galaxia nano]] baten nukleo hondarra da.<ref>{{Erreferentzia|izena=G.|abizena=Meylan|izenburua=Mayall II = G1 in M31: Giant Globular Cluster or Core of a Dwarf Elliptical Galaxy?|orrialdeak=830–841|abizena2=Sarajedini|abizena3=Jablonka|abizena4=Djorgovski|abizena5=Bridges|abizena6=Rich|izena2=A.|izena3=P.|izena4=S. G.|izena5=T.|izena6=R. M.|data=2001-08|url=http://dx.doi.org/10.1086/321166|aldizkaria=The Astronomical Journal|alea=2|zenbakia=122|issn=0004-6256|doi=10.1086/321166|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Distira handiena duen globularra [[G76]] da, hego-mendebaldeko besoaren ekialdeko erdian dagoena.<ref name=":12" /> Beste kumulu globular masibo bat, 037-B327 deitua eta 2006an aurkitua Andromeda galaxiaren [[Izarrartekoizarrarteko hautsa|izarrarteko hautsagatik]]gatik, G1 baino masiboagoa zela uste zen, eta Talde Lokaleko kumulu handiena,<ref>{{Erreferentzia|izena=J.|abizena=Ma|izenburua=A ‘super’ star cluster grown old: the most massive star cluster in the Local Group|orrialdeak=1443–1450|abizena2=De Grijs|abizena3=Yang|abizena4=Zhou|abizena5=Chen|abizena6=Jiang|abizena7=Wu|abizena8=Wu|izena2=R.|izena3=Y.|izena4=X.|izena5=J.|izena6=Z.|izena7=Z.|izena8=J.|data=2006-04-13|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2966.2006.10231.x|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=3|zenbakia=368|issn=0035-8711|doi=10.1111/j.1365-2966.2006.10231.x|sartze-data=2021-05-28}}</ref> baina, beste ikerketa batzuek, benetan, G1en antzeko propietateak dituela frogatu dute.<ref>{{Erreferentzia|izena=Judith G.|abizena=Cohen|izenburua=The Not So Extraordinary Globular Cluster 037-B327 in M31|orrialdeak=L21–L23|data=2006-11-21|url=http://dx.doi.org/10.1086/510384|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=1|zenbakia=653|issn=0004-637X|doi=10.1086/510384|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

Andromeda galaxia Esne Bidetik 110 kilometro segundoko (68 milia segundoko) distantziara dago.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ron|abizena=Cowen|izenburua=Andromeda on collision course with the Milky Way|data=2012-05-31|url=http://dx.doi.org/10.1038/nature.2012.10765|aldizkaria=Nature|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature.2012.10765|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Eguzkiarekiko 300 km/s-ko hurbilketa neurtu da (190 mi/s),<ref name=":9" /> Eguzkiak galaxiaren erdigunearen inguruan 225 km/s-ko abiaduran orbitatzen baitu (140 mi/s). Honen ondorioz, Andromeda galaxia, [[Urdineranzko lerrakuntza|desplazamendu urdina]] duten 100 galaxia behagarrietako bat da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Apart from Andromeda, are any other galaxies moving towards us? - Space Facts – Astronomy, the Solar System & Outer Space - All About Space Magazine|hizkuntza=en|data=2021-05-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Andromeda_Galaxy&oldid=1024382953|sartze-data=2021-05-28|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> Andromeda galaxiaren abiadura tangentziala edo albokoa, Esne Bidearekiko, hurbilketa abiadura baino erlatiboki txikiagoa da, eta, beraz, 4.000 milioi urte barru Esne Bidearekin zuzenean talka egitea espero da. Talkaren emaitza posible bat galaxiak bat egitea da, [[galaxia eliptiko]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Ron|abizena=Cowen|izenburua=Andromeda on collision course with the Milky Way|data=2012-05-31|url=http://dx.doi.org/10.1038/nature.2012.10765|aldizkaria=Nature|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature.2012.10765|sartze-data=2021-05-28}}</ref> erraldoi bat edo, beharbada, [[disko galaxia]]<ref name=":11" /> handi bat sortzeko. Horrelako gertaerak ohikoak dira [[Galaxiagalaxia talde|galaxia taldeen]]en artean. [[Lurra|Lurraren]]ren eta [[Eguzki-sistema|Eguzki Sistemaren]] norakoa, talka gertatuz gero, gaur egun ezezaguna da. Galaxiak bat egin aurretik, Eguzki Sistema Esne Bidetik kanporatua izateko edo Andromeda galaxiara batzeko aukera txiki bat dago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Here's What Happens When We Allow Facial Recognition Technology in Our Schools|url=http://dx.doi.org/10.1163/2210-7975_hrd-9970-20180120|aldizkaria=Human Rights Documents Online|sartze-data=2021-05-28}}</ref>

Andromeda galaxia urruneneko objektua da, eta begi hutsez ikus daitekeen Esne Bidetik kanpoko galaxia kiribil bakarra.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Can you see other galaxies without a telescope?|url=https://starchild.gsfc.nasa.gov/docs/StarChild/questions/question15.html|aldizkaria=starchild.gsfc.nasa.gov|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Here are 2 easy ways to find the Andromeda galaxy {{!}} Tonight {{!}} EarthSky|hizkuntza=en-US|data=2020-09-16|url=https://earthsky.org/tonight/find-the-andromeda-galaxy-in-autumn/|aldizkaria=earthsky.org|sartze-data=2021-05-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to See the Farthest Thing You Can See|hizkuntza=en-US|data=2015-09-09|url=https://skyandtelescope.org/observing/how-to-see-the-farthest-thing-you-can-see090920150909/|aldizkaria=Sky & Telescope|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Galaxia zeruan kokatzen da, [[Cassiopeia (konstelazioa)|Casiopea]] eta [[Pegasus (konstelazioa)|Pegaso]] konstelazioei erreferentzia eginez. Andromeda hobeto ikusten da udazkeneko gauetan [[Iparipar hemisferio|ipar hemisferioan]]an, altuera handira igarotzen denean, bere [[Zenit|punturik altuenera]] urriko gauerdi inguruan iristen delarik, eta bi ordu beranduago hilabetero. Gaueko lehen orduan, ekialdetik irteten da irailean, eta mendebaldetik jartzen da otsailean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=M31.html|url=http://www.physics.ucla.edu/~huffman/m31.html|aldizkaria=www.physics.ucla.edu|sartze-data=2021-05-28}}</ref> [[Hego hemisferio|Hego hemisferiotik]]tik Andromeda galaxia urria eta abendua bitartean ikus daiteke, eta iparraldetik hobeto ikusten da. [[Prismatikoak|Prismatikoek]], galaxiaren egitura handiago batzuk eta bere bi satelite distiratsuenak diren [[Messier 32|M32]] eta [[Messier 110|M110]] ikus ditzakete.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Watch Andromeda Galaxy Blossom in Binoculars|hizkuntza=en-US|data=2015-09-16|url=https://skyandtelescope.org/observing/watch-andromeda-blossom-in-binoculars091620151609/|aldizkaria=Sky & Telescope|sartze-data=2021-05-28}}</ref> Zaletu teleskopio batek Andromedaren diskoa, bere kumulu globular distiratsuenetako batzuk, hauts iluneko errailak eta [[NGC 206]] izar hodei handia adieraz ditzake.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Globular Clusters in the Andromeda Galaxy|url=https://www.astronomy-mall.com/Adventures.In.Deep.Space/gcm31.htm|aldizkaria=www.astronomy-mall.com|sartze-data=2021-05-28}}</ref>