14:25, 14 apirila 2021ko berrikusketa aldatu Ksarasola (eztabaida \| ekarpenak) 26.958 edits t Kategoria:Resurreccion Maria Azkue gehitua HotCat bitartez ← Aurreko ezberdintasuna		15:27, 9 ekaina 2021ko berrikusketa aldatu desegin Gorkaazk (eztabaida \| ekarpenak) 23.585 edits tNo edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin Hurrengo ezberdintasuna →
4. lerroa: Ikerleek ez datoz bat bere izenaren esanahiarekin baina bai bere garrantziaz. ~~Aintzinean~~Aitzinean gurtuta eta agurtuta, amandretzat jota. [[Kristautasun]]ak eraginda, a la ez, [[Eguzkia]], Jaungokoarekiko menpekotasunean, bere begia dela esaten da. Urteko ospakizun pare baten partaide nagusia. 16. lerroa: === Eguzkiaren euskalkietan jasotako beste izen batzuk === [[Fitxategi:Jose Miguel Barandiaran.jpg\|alt=Barandiarea emakume batez sukaldean lagunduta\|thumb\|333x333px\|[[Jose Migel Barandiaran\|On Joxemiel Barandiaran]]-en ustetan "Eguzkia" hitzak "eguneko argia" esan nahi zuen]] Euskalkietan hedatua dagoen izena ''Eguzki'' bada ere beste izena batzuk baditu: 22. lerroa: ==== Eguzki hitzaren esanahia ikerle batzuen arabera ==== Bere inguruan ~~jirabiraka~~jira-biraka ibili ~~diran~~diren ikerlariek ez datoz bat bere izenaren esanahiarekin. [[Julien Vinson-]]ek Eguzki hitzaren jatorria Eguna zela proposatu eta argiarekin zerikusia zeukala esan zuen.<ref>{{erreferentzia\|izena=José\|abizena=Dueso\|urtea=1990\|izenburua=Nosotros los Vascos Tomo I, Mitos, leyendas y costumbres\|argitaletxea=Lur\|orrialdea=167\|orrialdeak=\|ISBN=84-7099-265-1\|hizkuntza=es}}</ref> [[Odon ~~Apraizkoa~~Apraiz]]koa ~~Vinson-~~[[Julien VinsonVinson]]en abiapuntua harturik Ilazki eta Ilargiaren arteko bimorfia aztertu ondoren, il-azki /hil-argi ilunpetako argia bazan egu(a)zki eguneko argia izan zezakeela adierazi zuen.<ref>{{erreferentzia\|izena=Julio\|abizena=Caro Baroja\|urtea=1995\|izenburua=Lamiak, sorginak eta jainkosak\|argitaletxea=Gaiak\|orrialdea=44\|orrialdeak=\|ISBN=84-87203-77-9\|hizkuntza=eu}}</ref>[[Fitxategi:Trikuharria Kartxelapean.jpg\|alt=Trikuharria ekialderuntz begira\|thumb\|276x276px\|Euskal Herriko eraikin askok eguzkiruntz kokatuta dute sarrera ]]Euskarologoek beste esanahi batzuk ere proposatu dituzte: * [[Manuel Larramendi]]: egunaren egile. * Astarloa: egunaren gauzakia. * Darrigol: eguzkia duena. * ~~Van~~[[Willem Jan van Eys]]: eguna nahiz argia sortzeko gauza egokia. * ~~L.L.~~[[Luis Luziano Bonaparte]]: eguna duena. * [[Arturo Kanpion]]: argi emaile. * Arriandiaga: argi-materia. * [[Hugo Schuchardt]]: eguzki-argia. * [[Ixaka Lopez Mendizabal]]: eguneko argia. * [[Jose Migel Barandiaran]]: eguneko argia. * Ramos: eguzki begi .<ref>{{erreferentzia\|izena=Julio\|abizena=Caro Baroja\|urtea=1995\|izenburua=Lamiak, sorginak eta jainkosak\|argitaletxea=Gaiak\|orrialdea=43\|orrialdeak=\|ISBN=84-87203-77-9\|hizkuntza=eu}}</ref> == Agurtzen eta gurtzen, menpekotasuna dela medio == 58. lerroa: [[Jose Migel Barandiaran\|Barandiaranek]] dioenez [[Ataun]]<nowiki/>en egun argiari "''euzki''" eta eguzkiari "''euzki-beg''i" deitzen zieten. [[Berastegi\|Berastegin]] ordea Jainkoaren-begi deitzen zioten.<ref>{{erreferentzia\|izena=José Miguel de\|abizena=Barandiarán\|urtea=1985\|izenburua=Mitologia Vasca\|argitaletxea=Txertoa\|orrialdea=126\|orrialdeak=\|ISBN=84-7148-085-3\|hizkuntza=es}}</ref>Egunarekin iluntasuna atzerantz badoa ere Eguzkian datza bere indarra, bere argi izpiek itzalak finkatzeko edo ezabatzeko boterea dute eta gaueko izakiek harrituak uzteko ahalmena, bere begirada grekoen [[Medusa]] grogonarena izango balitz bezala. ==== ~~Eguzkilore~~Eguzki-lore etxe babeslea ==== Etxeetan jartzen den [[Eguzki-lore\|eguzki-lorea]], Euskal Herrian oso hedatua dagoen ohitura, eguzkiaren ikusgarri den antzekotasunaz aparte, sinesmen haien arabera, sorginei bere arantzak kontatzera bultzatzen ditu. Honela, sorgina kontu kontari dabilela denbora-pasan, etxeko zaindari den eguzkiari bere amaren etxetik itzultzeko denbora nahikoa ematen dio agertu eta sorginak usatzeko. 71. lerroa: Europa osoan hedatuak dauden [[Solstizio\|udako eta neguko sollstiizio]]<nowiki/>ekiko ospakizunek [[Kristautasuna Euskal Herrian sartzea\|kristautu]] eta aitzinagoko sinesmenen ordez ezarri ziran. Euskal herrian topa dezakegunak Europakoekin konparatuz antzekoak izan harren desberdintasunak dauzkatela esan genezake. Euskal herriko [[Donibane jaia\|San Joan]] eta [[Eguberriak\|Eguberri]]<nowiki/>n arteko parekotasunik bilatzekotan bietan bezperan su egin eta haren gainetik igaro beharra litzake aurkituko genuena. San Joaneko suaren gainetik gizakiek salto egiten duten bitartean [[Gabon-zuzi\|gabonzuzi]]-ren gainetik abereak igarotzen dira.<ref name=":1">{{erreferentzia\|izena=José Miguel de\|abizena=Barandiarán\|urtea=1985\|izenburua=Mitologia Vasca\|argitaletxea=Txertoa\|orrialdea=\|orrialdeak=127-128\|ISBN=84-7148-085-3\|hizkuntza=es}}</ref> Ospakizun hauek beste kulturetan eguzkiarekin lotuta badaude ere [[Euskal Herria]]<nowiki/>n egunarekin dute erlazio zuzena, egunaren iraupena eta urtaroen aldaketak iragartzen dituztelako. [[Udako solstizio\|Udako solstizioa]]<nowiki/>ren eguzkiarekiko elezahar bitxiena San Joan eguneko [[Egunsenti\|egunsentian]] (bezperako su ospakizunen ondoren) eguzkia dantzan irteten dela esaten duena da. <ref name=":1" /> 88. lerroa: <ref>{{erreferentzia\|izena=José\|abizena=Dueso\|urtea=1990\|izenburua=Nosotros los Vascos Tomo I, Mitos, leyendas y costumbres\|argitaletxea=Lur\|orrialdea=169\|orrialdeak=\|ISBN=84-7099-261-9\|hizkuntza=es}}</ref> Telebista eta telekomunikazioen patroi dan ''Santa Klarak'' (1194-1253†) dituen mirarien artean urruneko gertakizunak, bere ~~gonbentuko~~konbentuko gelatik irten gabe, ikusteko ahalmena da aipagarriena. Nola ailegatu zen emakume honek Eguzkiren papera ordezkatzera ez dakigun harren ''Frantziskanoen'' eskutik bere ezagutza zabaldu zela esan dezakegu, hau da, [[Frantzisko Asiskoa\|Asisko ~~frantziko~~Frantziko]]<nowiki/>ren jarraitzaileen eskutik. ''Santa Klararen Kondaira''-ren idatzian agertzen diren atal batzuen izenburuak adierazgarriak dira gurtza parekatu hau ulertzeko: ''Ogi ugalketaren miraria, Bere otoitzen miragarritasuna eta mirariari ezker uxatutako mairuak, Bere otoitzaren balioa ahizpa (kristautasunera) bihurtzeko, Beste mirari bat; deabruak uxatzea...'' 101. lerroa: Ezaguna den elezaharra batek dioenez [[Mondarrain]]en artzain batek [[lamina]] bati urrezko orrazia lapurtu eta ihesean abiatu zen, laminak artzainari heldu behar zion unean Eguzki altxatu zen eta laminak bere leizerantz abiatu behar izan zuen biraoka. Ohizkoa izaten da oilarraren kantua eguzkiaren agerraldiaren zelatari gisa azaltzea. Licq-eko zubia egiten hari zela , azkeneko ~~arria~~harria jarri behar zutenean, kandela batez oilarra nahastu eta egunsentia zelakoan kukurruku ¡a bota zuen, lana bertan behera utzaraziz. == Erreferentziak ==

Eguzki Amandre: berrikuspenen arteko aldeak