|
'''Akordeoi''' edo '''eskusoinua''' [[tekla instrumentu]] bat da, munduan zehar oso hedatua baina nagusiki [[Frantzia]], [[Ipar Amerika]], [[Kolonbia]] ([[vallenato]]a) eta [[Brasil]]en.
Hainbat akordeoi mota daude, adibidez akordeoi diatonikoa, folkloreari loturik oso zabaldua [[Euskal Herria]]n ([[trikitieskusoinu txiki|trikitia]]a), [[Paris]]en, [[Alemania]]n, [[Austria]]n, [[Kolonbia]]n, [[Panama]]n, [[Mexiko]]ko iparraldean, [[Argentina]]ko ipar-mendebaldean eta [[Dominikar Errepublika]]n.
Akordeoi diatonikoaren antzekoa da [[Argentina]]ko [[bandoneon]]<nowiki/>a, [[tango]]etan erabilia.
Akordeoiaren erdian hauspoa kokatzen da, eta bere alde bietan, zurezko kaxa bi. Eskumako zurezko kaxan dago diapasoia eta bertan daude kokatuta akordeoiaren teklak (pianodun akordeoiak) eta botoiak (akordeoi kromatikoak —botoi biribila—). Akordeoiaren zati honek, melodia ematen digu.
Bestalde, hauspoaren ezkerraldean kokatutako zurezko kaxa, armonikaharmonika kaxa deritzo eta zati hau, bai pianodun akordeoietan eta bai akordeoi kromatikoetan berbera da. Armonika kaxak, botoi biribilak ditu, eta akordeoi motaren arabera botoien kopurua aldatu egiten da; adibidez, pianodun akordeoiak 80 eta 120 (gehiago ere izan ditzake) baxu izan ditzake, baina trikitixaktrikitiak (soinu txikia), Euskal Herrian jotzen den istumentuinstrumentu ohikoak, 12 baxu besterik ez ditu. ArmonikaHarmonika kaxa, diapasoiak sortzen duen melodiari ritmoaerritmoa emateko erabiltzen da.
== Akordeoi motak eta euren berezitasunak ==
Akordeoiak mota askotakoak dira, bakoitza tekla edo botoi kopuru desberdinekin, hainbat soinu, egitura eta formarekin.
'''Pianoduna''': Ezagunena da: diapasoian, pianoarenak bezalako teklak ditu, berdin-berdin kokatuak; ezkerraldean, armonikaharmonika kaxan, 80, 120... baxu ditu. Normalean edo gehienbat, orkestra edo aretoetakoa da, baina ez beti.
'''Kromatikoa''': Horrek armonikaharmonika kaxa pianodun akordeoiak bezala du (motaren arabera), baina diapasoian, pianoarenak bezalako teklak izan beharrean, botoi biribilak ditu. Akordeoi mota hori kaleetan zehar ikusten dena izaten da, informalagoa, herrikoiagoa. Haren eredu, Euskal Herrian gehienbat jotzen den akordeoi mota, Trikitixa[[eskusoinu txiki|trikitia]] herri akordeoia da, tamainutamaina txikikoa (eraman errazaeramanerraza) eta 12 baxu besterik ez dituena. TrikitixakTrikitiak diapasoian edozein akordeoi kromatikok bezala botoiak ditu, baina botoi kopurua, akordeoi mota batetik bestera aldatzen da. TrikitixakTrikitiak 23 botoi ditu, bi ilaratan banatuak, 12 ilara batean eta 11 beste ilaran. Hiru, lau eta bost ilarakoak ere badaude.
== Akordeoi ekoizleak ==
|
