Wikipedia

Harper Lee: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
No edit summary
12. lerroa:
Nelle Harper Lee 1926ko apirilean jaio zen [[Monroeville (Alabama)|Monroeville]]-n ([[Alabama]]),<ref>{{erreferentzia|abizena=Grimes, William|urtea=2016|izenburua="Harper Lee, Author of 'To Kill a Mockingbird,' Dies at 89"|argitaletxea=The New York Times|hizkuntza=En}}</ref> eta bertan Frances Cunningham eta Amasa Coleman Lee-ren lau seme-alaben artean gazteena izan zen. Leeren ama etxekoandrea zen, eta bere aita egunkari bateko zuzendari ohia, enpresaria eta abokatua. Alabamako Estatu Legebiltzarrean ere aritu zen 1926tik 1938ra. Aitaren aldetik, [[Robert E. Lee]] jeneral konfederatuaren ondorengoa eta Lee familia nabarmeneko kidea zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Mills, Marja|urtea=2014|izenburua=The Mockingbird Next Door: Life with Harper Lee|argitaletxea=Penguin|orrialdea=p. 181|ISBN=9780698163836|hizkuntza=En}}</ref>
 
Aita tituludun [[legegizon]] bilakatu aurretik, behin bi beltz defendatu zituen dendari zuri bat hil izana leporatuta. Bi bezeroak, aita eta semea, urkatu egin zituzten.<ref name=":2">{{erreferentzia|abizena=Shields, Charles J|urtea=2006|izenburua=Mockingbird: A Portrait of Harper Lee|argitaletxea=Henry Holt and Co|ISBN=9780805083194|hizkuntza=En}}</ref> Leek hiru anai-arreba izan zituen, eta bizitzan zehar bere ahizpa zaharragoekin harremanetan egon arren, bere anaia bakarrik zegoen antzeko adinarekin jolasteko, nahiz eta Truman Capoterekin izan harremanik sendona, 1928tik 1034 bitartean udak Monroevillen igarotzen zituelako.<ref>{{erreferentzia|abizena=Grisham Anderson, Nancy|urtea=2017|izenburua="Harper Lee: 'To Kill a Mockingbird' and 'A Good Woman's Words'"|argitaletxea=Susan Ashmore, Dorr Youngblood and Lisa Lindquist, Alabama Women: Their Lives and University of Alabama Press 2017|orrialdeak=pp. 334-|hizkuntza=En}}</ref>
 
Monroe County Goi Eskolan matrikulatuta zegoela, Leek ingelesezko literaturarekiko interesa erakutsi zuen, neurri batean Gladys Watson irakaslea bere tutore izan zelako. Amaitutakoan, Alabamako Unibertsitatera joan zen [[Tuscaloosa (Alabama)|Tuscaloosa]]<nowiki/>ra, eta han zuzenbidea ikasi zuen zenbait urtez.<ref name=":0">{{erreferentzia|abizena=Anderson, Nancy G|urtea=2007|izenburua="Nelle Harper Lee"|argitaletxea=The Encyclopedia of Alabama. Auburn University at Montgomery|orrialdea=333|hizkuntza=En}}</ref> Bertan unibertsitateko egunkarian eta umorezko aldizkari baten idazten zuen, eta aitaren etsipen handiarekin, titulua lortzeko beharrezko kreditu orduak amaitzeko seihileko baten faltan, 1948ko udan, Europako zibilizazioko udako eskola batean parte hartu zuen Ingalaterrako [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitate]]<nowiki/>an.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cep, Casey|urtea=2019|izenburua=Furious Hours: Murder, Fraud, and the Last Trial of Harper Lee|argitaletxea=Knopf|ISBN=9781101947869|hizkuntza=En}}</ref> Esperientziak interes handiagoa sortu zion, egindako ikasketa juridikoak baino.<ref>{{erreferentzia|urtea=2016|izenburua="Harper Lee's Oxford Summer"|argitaletxea=Department of Continuing Education, Oxford University|hizkuntza=En}}</ref>
20. lerroa:
 
=== Jatorria ===
[[Fitxategi:To Kill a Mockingbird (first edition cover).jpg|thumb|''Urretxindor bat hiltzea''-ren lehen argitalpenaren azala.]]
1957ko udaberrian, 31 urteko Leek ''Zoaz, zaintzaile bat jarri'' (''Go Set a Watchman'') eskuizkribua entregatu zion Crain-i argitaletxeetara bidaltzeko. Lippincott editorialean, eleberriak Therese von Hohoff Torrey editorearen eskuetan amaitu zuen, eta irakurtzerakoan harrituta geratu zen.<ref name=":1">{{erreferentzia|abizena=Mahler, Jonathan|urtea=2015|izenburua="The Invisible Hand Behind Harper Lee's 'To Kill A Mockingbird"|argitaletxea=The New York Times|hizkuntza=En}}</ref> "Lerro guztietan benetako idazlearen [[Txinparta (argipena)|txinparta]] pizten zuen", kontatuko zuen historia korporatiboan. Baina Hohoffek ikusi zuen moduan, eskuizkribua ez zen inolaz ere gertu argitaratzeko. Berak deskribatu zuen bezala, "guztiz asmatutako eleberri bat baino, [[anekdota]] sorta bat" zen. Hurrengo bi urteetan, Leeren zirriborro ezberdinak zuzendu zituen, eleberriak behin betiko forma lortu arte. Ondoren izenburua ''Urretxindor bat hiltzea'' ipini zion. Bitartean, hegoaldeko arraza harremanekiko interesa nazionalki areagotu zen, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batue]]<nowiki/>tako Auzitegi Gorenak 1954an Brown v. Education Boarden eskolako desegregazio erabakiak eman zituenean, eta eskubide zibilen mugimenduak zein "erresistentzia masiboaren" estrategia segregazionistak, titularrak jaso zituzten estatu osoan.<ref name=":1" />
 
26 ⟶ 27 lerroa:
Charles J. Shields-ek ''Urretxindora: Harper Leeren erretratua'' liburuan kontatzen duen moduan, neguko gau batean Leek eskuizkribua leihotik elurretara bota zuen, Hohoffi negarrez deitu aurretik. Eta honek agindu zion "Berehala kanpora joateko eta orriak jasotzeko". Nobela behin betiko prest zegoenean, egileak "Harper Lee" izena erabiltzea aukeratu zuen, Nelle izena "Nellie" bezala gaizki identifikatzeko arriskua zegoelakoan.<ref>{{erreferentzia|abizena=Maslin, Janet|urtea=2006|izenburua="A Biography of Harper Lee, Author of 'To Kill a Mockingbird'"|argitaletxea=The New York Times|hizkuntza=En}}</ref>
 
''Urretxindor bat hiltzea'' 1960ko uztailean argitaratu zenean, berehala lortu zuen best-seller bilakatzea kritikaren sona handia jasoz. 1961. urtean [[Pulitzer Saria Fikzioan]] irabazi zuen. Oraindik ere best-seller izaten jarraitzen du, 30 milioi kopia baino gehiago salduta. 1999an, LiburutegikoLiburutegietako Aldizkariaren inkestan, "Mendeko eleberri onena" aukeratu zuten.<ref>{{erreferentzia|urtea=2014|izenburua="1960, To Kill a Mockingbird"|argitaletxea=PBS|hizkuntza=En}}</ref>
 
=== Xehetasun autobiografikoak eleberrian ===
[[Fitxategi:Harper Lee Medal.jpg|thumb|Lee Presidentziaren Askatasunaren Domina jasotzen, 2007ko azaroan. ]]
''Urretxindor bat hiltzea''-ren argumentua eta pertsonaiak Leek bere familiari eta bizilagunei buruz egindako oharretan oinarrituta daude, eta baita berak hamar urte zituenean jaioterritik gertu izandako gertaera batean ere,. hainHain zuzen, emakume zuri bat bortxatu zuelakoan salaketa egotzi zioten beltz bati, eta beronibera laguntzen saiatuko zen Atticus Finch protagonista. Eleberriak 1930eko hamarkadan hegoalde sakonean, helduek arraza eta klasearekiko zuten jarreren irrazionaltasunaz dihardu, bi haurren begietatik irudikatuta. Bere jaioterriko [[Monroeville (Alabama)|Monroeville]]-n ([[Alabama]]) izandako jarrera arrazistak inspiratu zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Choiński, Michał; Eder, Maciej; Rybicki, Jan|urtea=2017|izenburua="Harper Lee and Other People: A Stylometric Diagnosis"|argitaletxea=ississippi Quarterly. 70, 3|orrialdeak=355–374|ISBN=doi:10.1353/mss.2017.0022|hizkuntza=En}}</ref>
 
Leeren antzera, eleberriko Scout bikotea Alabamako herri txiki bateko abokatu errespetatu baten alaba da. Scouten laguna, Dill, Leeren haurtzaroko lagunadikidea eta bizilaguna zen Truman Capoten inspiratuta zegoen.<ref name=":2" /> Eta Lee berriz, Capoteren1948an lehen eleberriaren pertsonaia baten eredua da,argitaratutako ''Beste ahots batzuk, beste gelak'', 1948anCapoteren argitaratualehen eleberriaren pertsonaia baten eredua da. Leeren eleberriaren argumentuakargumentuaren oinarria, bere aita abokatuak egin zuen antzeko defentsa juridiko baten porrota izan zen. Baliteke baita, mutilen arteko [[bortxaketa]] kasuek Leeren kontzientzia soziala eratzen lagundu izana.<ref>{{erreferentzia|abizena=Johnson, Claudia Durst|urtea=1994|izenburua=To Kill a Mockingbird: Threatening Boundaries|argitaletxea=Twayne|hizkuntza=En}}</ref>
 
== Urretxindor bat hiltzearen ondoren ==
 
=== Erdiko urteak ===
Lee 40 urtez bizi izan zen Manhattanen[[Manhattan]]<nowiki/>en, txikitako lagun Capotetik gertu.<ref>{{erreferentzia|abizena=Oleksinski, Johnny|urtea=2017|izenburua=Find out if New York's greatest writers lived next door|argitaletxea=The New York Post, https://nypost.com/2017/04/14/find-out-if-new-yorks-greatest-writers-lived-next-door/|hizkuntza=En}}</ref> Honen lehen eleberri erdi autobiografikoa ''Beste ahotsak, beste gelak (Other Voices, Other Rooms'') 1948an argitaratu zen.; hamarkadaHamarkada bat geroago ''Urretxindor bat hiltzea'' eskuizkribua argitalpenen produkzioan sartu zenean, Leek Capoteri Holcombera[[Holcomb (Kansas)|Holcombe]]<nowiki/>ra ([[Kansas]]) lagundu zion, nekazari baten eta bere familiaren hilketari herri txiki baten erantzunari buruzko artikulu bat idazteko ikertzen laguntzeko. Capotek artikulu hura, 1966an argitaratu zen ''Odol hotzean'' liburu ospetsuan bihurtu zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=McAvoy, Gary|urtea=2019|izenburua="The Origins of In Cold Blood, a Classic Tale of an Iconic American Crime"|argitaletxea=Medium|hizkuntza=En}}</ref>
 
=== 2005–2014 ===
2005eko martxoan, Lee Filadelfiara[[Filadelfia]]<nowiki/>ra iritsi zen Spector Gadon & Rosen Fundazioaren eskutik legegizonen irudikapen positiboen hasierako ATTY saria jasotzera.<ref>{{erreferentzia|abizena=Reynolds, Jennifer|urtea=2015|izenburua="Meeting 'Mockingbird' author Harper Lee"|argitaletxea=Delaware County Daily Times|hizkuntza=En}}</ref> Ondoren, [[Los AngeleseraAngeles]]<nowiki/>era bidaiatu zuen bertako Liburutegi Publikoen literatura saria jasotzera.<ref>{{erreferentzia|abizena=Nelson, Valerie J|urtea=2012|izenburua="Veronique Peck dies at 80; Gregory Peck's widow was L.A. philanthropist"|argitaletxea=Los Angeles Times|hizkuntza=En}}</ref> Eta 2006ko maiatzean, Notre Dame Unibertsitateko ohorezko titulua onartu zuen.<ref>{{erreferentzia|urtea=2014|izenburua="Commencement 2006"|argitaletxea=Notre Dame Magazine|hizkuntza=En}}</ref> Bestalde, 2007ko abuztuan, Alabamako[[Alabama]]<nowiki/>ko Ohorezko Akademian lau kiderenkide berri sartzeko ekitaldian, ohiturari jarraituz Leek uko egin zion entzuleei zuzentzeko gonbidapenari, esanaz: "Bueno, hobe da isilik egotea ergelaergel izateabezala agertzea baino".<ref>{{erreferentzia|urtea=2007|izenburua="Author has her say"|argitaletxea=The Boston Globe|hizkuntza=En}}</ref>
 
== Heriotza ==
Lee bere loaldian hil zen 2016ko otsailean, 89 urte zituela.<ref>{{erreferentzia|urtea=2015|izenburua="Harper Lee, 'To Kill a Mockingbird' author, dead at 89"|argitaletxea=CNN|hizkuntza=En}}</ref> Hil aurrteik, Monroevillen (Alabama) bizi zen, eta hileta bertako Lehen Eliza Metodista Batuan egin zuten.<ref>{{erreferentzia|urtea=2016|izenburua="Harper Lee: Private funeral service held in author's Alabama hometown"|argitaletxea=ABC News|hizkuntza=En}}</ref>
 
== Lanak ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Harper_Lee"(e)tik eskuratuta