Humoreen teoria: berrikuspenen arteko aldeak

[[Hipokrates]]en teoria adierazten du giza gorputza oinarrizko lau [[Substantzia (filosofia)|substantziaz]] osatzen dela, umorehumore (nahiz eta likidoez jardun) gisa ezagutzen direnak, eta hauen arteko oreka perfektua mantendu behar dela gaixotasun mota guztiak, bai gorputzekoak bai espiritukoak, saihesteko. Honela, gaixotasunen edo ezgaitasunen agerpena gehiegikeriaren emaitza edo lau likido hauen edo umoreenhumoreen baten defizita izango lirateke. Teoria hau bereganatu zuten eta filosofia mediko klasikoa moldatu zuten [[Mendebaldeko Europa]]ko ondorengo egileek, pentsatzen zuten umorehumore hauetako bakoitza handituko litzatekeela dietaren eta banakoaren jardueraren arabera handituko edo gutxituko litzatekeela. Paziente batek likidoen desoreka jasaten zuenean, bere izaera eta bere osasuna erasanak izaten ziren.

Humoreak [[behazun]] beltza, [[behazun]] horia, [[karkaxa]] eta odola bezala identifikatu ziren. Erlazio estua zegoen umoreenhumoreen eta lau elementuen artean: [[su]]a, [[airea]], [[ur]]a eta [[lurra]], eta gainera erlazio honi beste hainbat ezaugarri eransten zitzaizkion: [[bero]]a, [[hotz]]a, [[Hezetasun|hezea]] eta lehorra.

[[Teofrasto]] filosofo greziarrak eta [[Eskola peripatetikoa|Eskola Peripatetikoko]] gainerako dizipuluek, aipaturiko umoreakhumoreak pertsonen izaerarekin erlazionatzen zituen ikerketa bat landu zuten. Modu honetan (eta hauen idazkietan agertzen diren bezala) agertzen dira lau tenperamenduak:

=== Lau umoreakhumoreak ===

3. Odolduna alaia da, kementsua da eta potentzia du. Umorehumore ona duten pertsonak dira, kartsuak eta konfiantza eskaintzen dutenak.

Europako [[Neoklasiko (argipena)|aldi neoklasikoan]] zehar, teoria humoralak medikuntzaren [[praxi]]a menderatu zuen, batzuetan egoera dramatikoak agerraraziz. Odolustearen edo bero-aplikazioaren praktikak, XVIII. mendeko praktika tipikoak, lau umoreenhumoreen teoriaren konponbidea izan ziren (odol eta [[behazun]] gehiegikeriak, hurrenez hurren, tratatzeko, kasu hauetan). Bestalde, jende askok pentsatzen zuen umoreenhumoreen kantitate amaigabea existitzen zela organismoan. Horregatik, oso arrunta zen fluido-galera heriotza-forma bat zela uste izatea.

Humore desberdinen osaera eta barne oreka zehazten zituzten [[klima]] eta ingurumen baldintzek sortutako lau tenperamenduak ([[karkaxa]]tsua, malenkoniatsua, odolduna eta suminkorra) "[[nazio]]ei" ere aplikatu zitzaizkien, gizabanakoen baldintza berberen eraginpean zeudelako. Ingurugiroaren teoria determinista hau [[XVIII. mendea]]ren erdialdera arte mantendu zen. Garai hartan, [[David Hume]] (''Of National Characters'', 1742) edo [[Voltaire]] (''Essai sur les moeurs et l’esprit des nations'', 1753) bezalako egileek beste faktore batzuk sartu zituzten, hala nola gobernuaren forma edo sinesmen erlijiosoak. Ordura arte teoria ez zen sostengatua izan medikuengatik bakarrik; baita garai hartako idazle politiko garrantzitsuenetako batzuk ere, esate baterako, Jean Bodin edo Giovanni Botero; izan ere, biak printzipio aristoteliko batetik abiatu ziren: Gobernu formaren egokitzapena herrien izaerara. Bodinek esan zuen [[Errepublika (Platon)|errepublika]] ordenatu batean "gauza publikoen forma lekuen izaerara egokitzea" beharrezkoa zela eta "herri baten gobernuburu jakintsuak [bere] umoreahumorea eta bere izaera ondo ezagutzea beharrezkoa zela" esan zuen. Horrela, Bodinek baieztatu zuen "espainiar jatorrikoa ... meridionalagoa izateagatik, frantsesa baino epelagoa eta malenkoniatsuagoa, irmoagoa eta kontenplatzaileagoa izango da" , eta hortik ondorioztatu zituen maxima nazionista batzuk, esaterako «[[Frantzia]] auzietara makurtuta dagoela».