Kazetaritza: berrikuspenen arteko aldeak

Auzitegi Nazionaleko Zigor Salako Lehen Atalak kasua ez artxibatzea erabaki zuen, herri akusazioa prozesuarekin jarraitzeko nahikoa zela iritzita. Aretoak onartu egin zituen defentsaren argudioak Xabier Alegria eta Pello Zubiriaren kasuei buruz, eta "gauza epaituaren salbuespena" onartu zuen lehenengoarentzat eta auzia artxibatzea bigarrenarentzat. Ondorioz, beste bost auzipetuek ETAko kide izateari aurre egin behar izan zioten.

 

 

[[Fitxategi:ETB1 Spain.svg|thumb|EITB1-en logoa]]

 

[[Euskal Irrati Telebista]] [[1980]]<nowiki/>ko hamarkadan sortu zen, hasieran kate bakarrarekin eta gero eskaintza bikoitzarekin: ETB 1 eta ETB 2.

 

 

[[Fitxategi:Grafikoa adinaren arabera.png|thumb|298x298px|EAEn 2019ko grafikoa. Pertsonen adinaren arabera sailkatuta]]

Hirugarren milurtekoaren hasieran, eta abian den iraultza teknologikoak eskaintzen dituen aukera ugarien ondorioz, telebista interaktiboaren aroa iritsi da. Horrek errotik aldatuko du kontsumitzaile papera, transmisio telematikoko sareetan sartuz, orain arte izan duen pasibotasuna alde batera utziz, edukiaren elementu erabakigarria bihurtuko baita.

 

 

Munduan oraindik egon daitezkeen gizarte arkaikoez gain, telebista herri kulturaren adierazlerik altuena da gaur egun, Ekialdean zein Mendebaldean. Funtsezko bitarteko kultural gisa, telebistak modu bakarrean islatzen du, denboran zehar, erabiltzen den herri edo komunitate bakoitzaren ohituren, bizimoduen, bizitza sozialaren, politikoaren eta sormenaren bilakaera.

Euskal Herrian telebista deskubritu eta berrogei urtera, aro berri baten atarian gaude, hedabide honen protohistoriaren amaieran. Orain unerik onena izango litzateke atzera begiratu eta euskal telebistaren esparruan bizi izan dugunaren balantzea egiteko.

 

Espainiako telebistaren emanaldiak [[1956]]<nowiki/>ko urriaren 28an hasi ziren ofizialki, baina Sollube mendiko transmisorea kaleratu zen arte ez zen iritsi seinalea Euskal Herriko toki askotara 1960ko abuztura arte. [[Televisión Española|TVE]]<nowiki/>ren Hego Euskal Herriko Lurralde Zentroak hogeita hamar urteko iraupena izan zuen, eta bi alditan banatu ahal izan zen:

 

Bigarren fasean, ETB behin betiko kaleratzearekin batera, ekoizpen propioa erori zen, programazioa errutinan murgildu zen eta euskarak presentzia testimoniala baino ez zuen izan.

 

Sortu zuen erregimenaren ildo beretik, TVEk zentralismo bizia eta informazio-edukien gaineko kontrol zorrotza izan zituen bere hastapenetan. Telediario albistegiaren lehen saio horietan, gizonezko irakurle bat arduratzen zen, apaingarririk gabe eta grabatutako irudi gutxi batzuen aurrean, gaurkotasun nazionalari eta nazioartekoari buruzko bertsio ofizial bat emateaz. Bere itxura astunagatik eta [[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|Gerra Zibila]]<nowiki/>rekin zuen ezinbesteko loturagatik, lehen notizia hauek "parte" deituak izan ziren. Horietan, jakina, Espainiako errealitate desberdinak isla zurbil eta folklorikoa besterik ez zuen.

[[Fitxategi:Logo TVE-Internacional.svg|thumb|TVE-ko logoa]]

Dezentralizazioa, pixkanaka bada ere, [[1970]]<nowiki/>eko hamarkadan hasi zen, eskualde-zentroak sortu zirenean. Bilbo iparraldean transmisore eta ekoizle zentro handi bat kokatzeko aukeratu zuten.

 

[[Madril|Madrilera]] albisteak bitarteko elektronikoen bidez bidaltzeko funtzioarekin, [[1971]]<nowiki/>n TVEko Informazio Bulegoa inauguratu zen [[Bilbo|Bilbon.]] [[Nafarroa Garaia|Nafarroan]], [[Araba|Araban]], [[Gipuzkoa|Gipuzkoan,]] [[Bizkaia|Bizkaian]], [[Santander|Santanderren]], [[Logroño|Logroñon]] eta [[Burgos|Burgoseko]] iparraldean. Programa autonomoen ekoizpena [[1974]]<nowiki/>ko urrian hasi zen, Eskualdeko Informatiboa izenekoarekin. Egunero 15 minutu iraun zuen tarte bat izan zen. Horrela, programa hau, behar bezala berregituratua eta luzatua, [[Telenorte]] bihurtu zen [[1976]]<nowiki/>an. Espazio hori oraindik emanda dago.

 

Euskarazko lehen ekoizpena [[1976]]<nowiki/>ko abenduan pantailaratu zen. Euskal Herria saioak asteroko formatu informatiboa izan zuen: Euskal Herriko kultur eta tradiziozko gaien aukeraketa. [[1977]]<nowiki/>an Burgosek eta Santanderrek beren Lurralde Zentroa sortu zuten, eta 1981ean Nafarroak eta Errioxak [[1988]]<nowiki/>an.

 

TVEren Euskadiko Lurralde Zentroak hogeita hamar urte iraun zuenez, bi aldi bereiz daitezke:

Bigarren fasean, ETB behin betiko kaleratzearekin batera, ekoizpen propioa erori zen, programazioa ohikoagoa bihurtu zen eta euskarak presentzia testimoniala baino ezin izan zuen izan.

 

Gaur, Lurralde Zentroak Telenorteko programaren bi edizio eskainiko ditu egunero (astelehenetik ostiralera), 14:00etatik 14: 20etara eta 20: 00etatik 20: 15era, lehen katean.

 

Kirol arloan, Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Zentroak La 2 a La B partidak ematen ditu ostiral gauetan.

 

Centro Territorial, TVEk Nafarroan sortua, [[1981]]<nowiki/>eko [[Iruñeko Sanferminak|Sanfermi]]<nowiki/>n suziriarekin hasi zen emititzen. Iruñeako [[Avelino Álvarez]] klinika zaharrean zegoen. Ebakuntza-gelak aprobetxatuz, albisteetarako eta programetarako platoak prestatu ziren. Bitxikeria bezala, tokiaren altuera txikia zela eta, grabazio guztiak zutik egin behar ziren, fokuekin ilea erretzeko arriskua baitzegoen.

 

Euskara ez da kate honetan nabarmentzen. Izan ere, euskararen erabilera arautzen duten probintzia-legearen xedapenak zorrotz betetzera mugatu zen. Bost minutuko iraupena duen Arin-arin saioa euskaraz eman zen, albiste nagusiak eta kultura indigenaren zenbait gai laburtuz.

 

Nafarroako albisteen lehen edizioa egunero emititzen da (astelehenetik ostiralera), 14: 05etik 14: 20ra, eta bigarrena 20: 30etik 20: 40ra. Azken hori Nafarroa hurbiletik programari lotuta dago. Hogei minutuko programa honek herri eta auzoetako geografia periferikoari buruzko gaiak jorratzen ditu.

 

Informazio-zabalkundea lurralde-astekariaren txostenarekin osatzen da. Larunbatetan izaten da ikusgai, 19: 30etik 20: 00etara, La 2an. Txosten formatuan sakon garatu diren albisteak eskaintzen ditu.

 

TVEren Nafarroako Lurralde Zentroak bere baliabideen zati handi bat kirol-jarduerara bideratzen du. Astelehenero, 19: 00etatik 20: 00etara, Deportivo izeneko aldizkaria emititzen du La 2k. Programa honek asteburuko kirol ekitaldiak aztertzen ditu. Orduan, arrisku-kirolen programa ematen da. Atzerrian grabatutako saioa da, Nafarroan egiten diren kirol ikusgarrienei buruzkoa: izotz eskalada, ur lasterren jaitsiera, urpekaritza, parapentea... Emanaldi bera euskaraz egiten da asteazkenetan, 19: 00etan.

 

Azkenik, ostiraletan, 19: 00etan, denboraldian zehar, Bigarren B Mailako partidak eskaintzen dira.

 

Informazioarekin eta kirolarekin batera, Nafarroako telebista publikoak osasun programak, gaurkotasunari buruzko elkarrizketak, naturari eta aisialdiari buruzko dokumentalak eta kultur aldizkariak ere eskaintzen ditu.

 

Nafarroako TVEk ere jai eta ekitaldi garrantzitsuak estaltzen ditu. Kamerek, San Xabierren Jaia, Tuterako Aingeruaren Erorketa, Vianako Printzearen Premiazio Zeremonia eta Xabierko San Frantziskoren Jaian Urrezko Domina hartzen dituzte. Sanfermin: txupinazotik Pobre de mi.

 

[[Fitxategi:Eitb corp.svg|thumb|Eitb katearen logotipoa]]

[[1979]]<nowiki/>ko abenduaren 18an onartutako [[1979ko Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua|Euskal Autonomia Erkidegoko]] Estatutuaren 19. artikuluak ahalmena ematen dio [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzari]] "bere helburuak lortzeko, bere telebista, irratia eta prentsa arautzeko, sortzeko eta mantentzeko, eta, oro har, komunikabide sozial guztiak".

 

 

 

 

[[1979]]<nowiki/>ko abenduaren 18an onartutako Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutuaren 19. artikuluak ahalmena ematen dio Eusko Jaurlaritzari "bere helburuak lortzeko, bere telebista, irratia eta prentsa arautzeko, sortzeko eta mantentzeko, eta, oro har, komunikabide sozial guztiak". Horren alde, Gasteizko Gobernuak euskal jabetzako irrati eta telebista egitura bat ezarri zuen 1982an: Euskal Irrati Telebista, EITB.

 

Zailtasun legalek eta materialek euskal irrati eta telebistaren sorrera eta garapena oztopatu zuten.

 

Gizartearen sentsibilitatea bertako eta kulturalki eraginkorrak ziren komunikabideen alde zegoen. Euskarak presentzia handiagoa izango luke komunikabideetan testigantzetan baino. Euskaltzaindiak 1979an egindako inkesta batek erakutsi zuen euskaldunen % 90ek ezinbestekotzat edo gomendagarritzat jotzen zuela euskarazko telebista kate bat martxan jartzea. Euskaraz hitz egiten ez zutenen % 84,4k ideia bera zuten. Klase politiko nagusi berriaren nahia baino gehiago, jakina, euskal irrati eta telebistaren premia soziala zen. Baina hasieran ia denak ados egon baziren ere, askoz zailagoa izan zen adostasun horri forma eta edukia ematea.

 

EITB sortu aurretik egindako bilera batean, [[Rafael Arias-Salgado]]<nowiki/>k, garai hartan RTVEko zuzendaria zenak, Ramon Labaien Kultura sailburuari euskal telebistaren asmoaz galdetu zion. Tolosako burloiak boutade (txantxa) honekin erantzun zuen: "Gola? Oso erraza: espainiarra bezain txarra izatea.

 

Aitortu behar da Euskal Telebista bi kateetan oinarritzen dela, eta euskaldunek bi kanal horiek lehenesten dituztela, guztiak kontuan hartu gabe. Herri honetako ikus-entzunezko ekoiztetxe garrantzitsuena ere bihurtu da. Etxe honetan espezialitate guztietako profesionalak daude: zuzendariak, ekoizleak, gidoilariak, aktoreak, aurkezleak...

 

Une horretan, EITB bere historiako atal berri batean murgilduko da.

 

Euskal telebistaren abentura [[1982]]<nowiki/>ko abenduaren 31n hasi zen. Urteberriko kanpaiekin batera, [[Elene Lizarralde|Elene Lizarraldek]] Euskal Telebista kate berria martxan jarriko zuela iragarri zuen. Ondoren, [[Carlos Garaikoetxea]] presidenteak hartu zuen.

 

Eta ETB jabetza publikoko edozein informazio-baliabideren konnotazio ideologikoetatik kanpo ez badago ere, ez dugu ahaztu behar esparru horretan hartu duen bidea oso garrantzitsua izan dela.

 

Ez dugu alde batera utzi behar ETBk gaur egiten ari garenari egin dion eta egiten ari den ekarpena. "[[Euskara]] salbatzeko telebista" baten beharraz ohartarazi zutenean, agian, erakundearen sortzaileak erabat txundituta geratu ziren, baina egia da gauzak beste modu batera gerta zitezkeela ETB gabe. Euskara, familiaren altxor preziatua, etxeko hormetan gordea eta askotan plaza publikoetan isildua, [[1983]]<nowiki/>tik aurrera familian sartu zen leiho katodiko batetik eta, elkarren eraginez, leihoa handik mundu osora zabaldu zen. Zentzu horretan, esan daiteke ETB 1ek euskara beste hizkuntza batzuekin parekatu zuela gure inguruko beste gizarte batzuetako erabilera mediatikoarekin.

 

Lehen kanal publikoaren programazioa lau ardatzetan oinarritzen da: haurrak, kirola, aldizkariak eta dokumentalak. Lau atal horiek ETBren sarearen % 65 inguru hartzen dute. Eta horietan guztietan, urteetan zehar, euskal telebista-kulturaren ondarea aberastu duten programak egin dira. Denok bizi ditugu informazio-, prestakuntza- eta entretenimendu-une asko euskal telebista-kulturarekin. Bai Horixe, [[Bi eta bat|Bi eta Bat]], [[Goenkale]], [[Kirolez Kirol]], [[Gaur egun|Gaur Egun]], Superbat, [[Betizu (ETBko saioa)|Betizu]], [[Sorginen laratza|Sorginen Laratza]], Euskal Herria lau haizeeta... Euskara izan da ETB 1ean irekitako telebista eta kanal anitzeko proposamen baten euskarria.

 

[[1986]]<nowiki/>ko maiatzaren 31n Euskal Telebisa katearen bigarren katea kaleratu zen. Eta ezustekoa izan zen bai bertakoentzat bai atzerritarrentzat, EITBko zuzendari nagusiak -une horretan [[Jose Maria Gorordo]]- proiektua isilpean gauzatu ahal izan baitzuen. Izan ere, gobernu nazionalak, jakin izan balu, proiektua geldiarazteko abian jarriko lituzkeen oztopoak eta oztopoak saihestu nahi zituzten.

[[Fitxategi:ETB2 Spain.svg|thumb|ETB 2ko katearen logotipoa]]

ETB 2 sortzeko arrazoiak ezberdinak izan ziren: ekonomikoak, teknikoak eta soziologikoak. Lehen kateak lehen hiru urteetan izan zuen ikusle kopurua ez zen nahikoa izan, eta horrek oso eragin txikia izan zuen publizitateko diru-sarreretan. Bestalde, urte batzuk barru telebista-eduki berritzaileez beteko ziren kanal pribatu asko iritsiko zirela iragarri zen; ikuspegi horren aurrean, beharrezkoa zen ETBk aurrera egitea, bere espainierazko espazioa sortuz. Azkenik, ez da ahaztu behar Euskal Herriko errealitate soziolinguistikoak, hasieran behintzat, euskal herritar hispanohiztunen identifikazioa eskatzen zuela, euskaldun guztien telebista izango zena.

 

Hasieran ETB 2ren estrategiak zorion handiz tentatu zuen eta berehala audientziaren babesa jaso zuen. Telesail eta filmez gain, hamaika errepikapenekin, tokiko ekoizpenen arazoa esperientzia handiko komunikatzaileak kontratatuz konpondu zen. Izan ere, programa horietarako aurrekontu txiki bat zegoen, baina hori aurkezleen erakargarritasunak finkatzen zuen: [[José María Iñigo]] (Iñigo en directo), [[Andrés Aberasturi]] (Cuarto creciente) edo [[Fernando García Tola]] (La muga).

 

Ondoren, 1988tik aurrera, tokiko ekoizpenen kapituluak bere eremua eta espektroa zabaldu zituen. Ondoren [[Antxon Urrosolo|Antxon Urrusolo]] iritsi zen Miramonera, lurraldeko TVEko enfant terriblea; [[José Luis Moreno|Jose Luis Moreno]], [[FORTA]]<nowiki/>ko (Telebisio Autonomoen Federazioa) saio nagusia izan zen Entre amigos programarekin; Iñaki Gabilondo, ostegunetako programarekin; edo Ramon Garcia gaztea, Tal para cual programarekin debuta egin zuena. ETBk milioi bat ikusle baino gehiago zituen egunero 1989 amaieran. Hori izan da marka!

 

90eko hamarkadaren hasieran telebista pribatua merkaturatu zenean, lehiakortasuna asko gogortu zen. ETBk, oro har, bere audientziaren% 25 galdu zuen ordutegi nagusian. Berehalako erantzuna telebista kalera atera, lurraldea egin eta ikuslearen eremura hurbiltzea izan zen. Hau da, Telecinco, Antena 3 edo Canal + eta antzeko kanalek ezin izan zuten toki hauetara iritsi. Mikel Lejarzak sendotu zituen albiste taldeak. Orduan, Mikel Lejarza izan zen Espainiako ikus-entzunezko panoramaren gakoa.

 

Iñaki Zarraoak Gerente Nagusi gisa jardun zuen bere agintaldiaren amaieran, eta [[Andoni Ortuzar]]<nowiki/>ren agintaldiaren hasieran, tokiko fikzioaren ekoizpenaren aldeko apustu indartsu eta interesgarria izan zen. Are gehiago, ETBko profesionalen artean euskal zinema eta antzerkia sustatzeko interesik ez dagoelako, frustrazio orokorra dela eta. Maite telesailarekin hasi ziren, ondoren Señorío de Larrea, Entre dos fuegos, Platos sucios, Alquilados, Campus... bezalako ekoizpenekin jarraitzeko. Aldiz, audientzia indizeek erakusten dute ETB 2ko audientziak fideltasunez jarraitzen dituela bere dokumentalak, lehiaketak, aldizkari arrosak, elkarrizketa programak eta filmak.

 

Badirudi ETB 2, 17 urteko bizitza erabilgarriarekin,% 20-25 inguruko audientzia mailarekin finkatu dela. Edukietan eta helburuetan, beste kanal nazional batzuekin lehiatzen da, eta hemen nabarmentzen diren profesional askok Madrilen amaitzen dute: [[Antxon Urrosolo|Antxon Urrusolo]], [[Patricia Gaztañaga]], [[Emma García]], [[Yolanda Alzola]], [[Carlos Sobera]], [[Patxi Alonso]], [[Anne Igartiburu]], [[Ramón García]]...

 

2002ko abuztuan, ETB 2k inoizko emaitzarik onenak lortu zituen, Euskal Herriko telebista katerik ikusiena bihurtuz, Telecinco, TVE 1 eta Antena 3 gaindituz. Urte horretan zehar,% 18,4ko marrazo marka lortu zuen. Kopuru hori kuotaren% 20ra igo zen udan.

 

[[Fitxategi:ETB3 Spain.svg|thumb|ETB 3ko katearen logotipoa]]

Euskal Irrati Telebistako (EITB) hirugarren telebista katea da, Euskal Herriko (Espainia) komunikazio erakunde publiko autonomoa. Kanalak euskara hutsean emititzen du eta bere programazioa ikusle gazteei eta haurrei zuzenduta dago. [[ETB 3|ETB3]] 2008an urriaren 10ean jarri zen airean, Radio Euskadiren hogeita bosgarren urteurrenarekin bat eginez, eta [[Canal Vasco]], behin-behinean maiztasuna okupatzen zuen ETBren nazioarteko katea ordezkatuz, TDTn.

Nabarmentzekoa da Betizu programa, 2011an Hiru3-k ordezkatu zuena.

 

[[Fitxategi:ETB4 Spain.svg|thumb|ETB 4ko katearen logotipoa]]

Euskal Irrati Telebistako (EITB) laugarren telebista katea da, Euskal Herriko (Espainia) komunikazio erakunde publiko autonomoa. Programazio elebiduna duen erakundearen telebista zerbitzu bakarra da gaur egun, euskaraz zein gaztelaniaz espazioak dituena. Bere programazioa entretenimendua da, eta ETBko beste sare batzuetako saioen fikzioa, kirola eta saioak berreskuratzen ditu.

Kanalak 2009an airera ateratzeko asmoa zuen, ETB Sat nazioarteko katea ordezkatu zuen TDTri esleitutako seinalean, behin-behinean espazioa okupatzen ari zena. Hala ere, Euroguneko krisi ekonomikoak ezarritako aurrekontu murrizketak direla eta, data zehatza zehaztu gabe 20112 amaierara arte atzeratzea erabaki zen. Horren ordez, ETBK Sat 2011ko irailean emititu zen; behin-behineko kanala, ordezkatutako ETB Sat programazioaren arabera, eskuragarri zeudenean kirol programa espezifikoak biltzen zituen. 2014ko urriaren 29an, Dibidendu Digitala egin eta egun batzuetara, ETBK Sat-ek ETB4 ordezkatu zuen aldez aurretik jakinarazi gabe.

 

Gure antenek 1991n Espainiako lehen bi telebista kate pribatuek igorritako seinalea jaso zuten. Bi kanal berri hauek Antena 3 eta Telecinco izan ziren. Jaso zuten harrera kontraesankorra izan zen: jendea pozik zegoen azkenean kanal publikoen monopolio-kontrola hautsi zelako, baina, aldi berean, etsita eta harrituta zeuden kanal berrien transmisioen kalitate txarra ikusita.

 

Urteetan zehar, bi telebista-kateek argi eta garbi emititu zuten eta, jakina, kodetutako kanalek, hasiera batean entretenimenduan oinarritutako eskaintza hau heldu eta sendotu zuten, orain ia genero espektro osoa hartzen duena.

 

Espainiako lehen bi telebista kate pribatuek 1991n jaso zuten gure antenek igorritako seinalea. Bi kanal berri hauek Antena 3 eta Telecinco izan ziren. Jaso zuten harrera kontraesankorra izan zen: jendea pozik zegoen azkenean kanal publikoen monopolio-kontrola hautsi zelako, baina, aldi berean, etsita eta harrituta zeuden kanal berrien transmisioen kalitate txarra ikusita.

 

Urteetan zehar, bi telebista-kateek argi eta garbi emititu zuten eta, jakina, kodetutako kanalek, hasiera batean entretenimenduan oinarritutako eskaintza hau heldu eta sendotu zuten, orain ia genero espektro osoa hartzen duena.

 

[[Fitxategi:Telecinco.svg|thumb|195x195px|Telecinco katearen logotipoa]]

Pribatizazioa ireki aurreko urteetan, eztabaida handia egon zen Espainian telebista ereduen inguruan. Publikoa grinaz defendatu zutenek esan zuten kate berriek zabarkeria, harrokeria eta arazo komertzialak baino ez zituztela ekarriko.

Telecinco euskal telebista katerik baloratuena da. Bere batez besteko ikusle kopurua % 34 ingurukoa da eta liderra da Euskal Autonomia Erkidegoko hiru probintzietan (2002ko datuak).

 

[[Fitxategi:Antena 3 (2017).svg|thumb|158x158px|Antena 3 katearen logotipoa]]

Telebista pribatuko "familia" kate nagusia eta ahizpa pobrea da. Lehen hamar urteetan, bere kapital-eraketak aldaketa garrantzitsuak izan zituen, azkenean Telefonicak kontrola hartu zuen arte. Borondatea duen katea da, profesional onak eta fitxaketa handiak dituena, baina TVE eta Telecinco "erraldoiekin" lehiatzeko aukera gutxi dituena.

% 22,1eko bataz besteko audientzia du eta EAEren laugarren tokian dago, Telecinco, ETB2 eta TVE1 kateen atzetik. Araban hirugarrena da, ETB 2ren aurretik.

 

[[Fitxategi:Canal plus logo.svg|thumb|Canal + logotipoa]]

Ordainpeko telebista Juan Cuetoren zuzendaritzapean atera zen, hiriburu espainiar eta frantsesarekin. Juan Cueto, telebistako kritikaren maisua eta intelektual ona, Espainiako Telebistak zigortu zuen monopolio-erreinu osoan. Beraz, arraroa zen Canal + hiru base komertzialetan oinarritzea: futbola, tauromakia eta pornografia. Egia da, hala ere, bere parrillan ezkutatuta benetako perla dokumental eta zinematografikoak, komedia-saioak eta zuzeneko albisteak aurki ditzakegula.

Canal + Donostiako Zinemaldiaren babesle nagusia da 90eko hamarkadatik; izan ere, Zinemaldiaren estaldura zabala eskaintzen du urtez urte.

 

Bertako lehen euskal telebista Ondarroa Televisión izan zen, 1985eko abenduaren 6an estreinatu zena. Hasierako gertaera horren ondoren, udalerriko telebista-kate txiki batzuk etorri ziren, egitura profesionalik gabeak eta lege-estaldurarik gabeak.

 

EAEko tokiko telebistaren hazkundea enpresa-kontzentrazio handiaren erritmoan garatu da. Gaur egun, tokiko hogeita hamar telebista kate baino gehiago daude Baskoniako kontinentean.

 

Bertako lehen euskal telebista [[Ondarroa Televisión|Ondarroa Televisió]]<nowiki/>n izan zen, [[1985]]<nowiki/>eko abenduaren 6an estreinatu zena. Hasierako gertaera honen ondoren, udal-mugartean egitura profesionalik eta lege-estaldurarik gabeko telebista-kate txiki batzuk etorri ziren. Gertuko informazioan soilik aritzen ziren telebista estazioak ziren, eta, baliabide pobreenekin ere, audientzia irabazten zuten eskualdean.

 

[[1995]]<nowiki/>ean Lurreko Tokiko Telebistaren Legean aldarrikatu zenetik, tokiko telebistak babes handia izan du, landa-eremuko komunikazio-talde handienetako batzuk sartu baitira. Inperio mediatiko hauen etorrerarekin, tokiko telebistaren kudeaketa profesionalizatu zen, bere edukia aberastu zen, eta, hirietan behintzat, tokiko telebista, hasieratik jasan zuen egoera eta tentsioaren eraginpean egon zen.

 

Euskal tokiko telebistaren hazkundea enpresa-kontzentrazio handiaren erritmoan garatu da. Gaur egun, hogeita hamar telebista-kate lokal baino gehiago daude Baskonia penintsulan, gehienak Gipuzkoan. "Cake", funtsean, hiru enpresa nazionalen artean banatzen da, zeinek ikusle-kopuru handia jasotzen baitute hirigune handienetan: une, Localia eta Local Media.

 

Gure artean Localia TV: Canal 4 Iruñean, Nafarroa; Canal Gasteiz eta Alto Nervión TV Araban, eta Localia TV G

 

Espainiako tokiko telebistak legez kanpo emititu zuen, 1995eko Legeak legearen garapena espero zuen bitartean. Hala ere, Tokiko Telebistaren Lege honi egindako zuzenketa 2003ko urtarrilean sartu zen indarrean. Aldaketa honek, hedabide korporazio handien mugimenduak mugatzen ditu.

 

Ondorioz, trantsizio batean gaude. Eta trantsizio honen amaiera tokiko telebista panorama hauen jatorrian ezagutzen genuenaren oso bestelakoa izango da.

 

Ikus-entzunezko proposamenez betetako merkatu batean, hurbileko informazioak tokiko kateen biziraupena ahalbidetzen du. Denbora-pasarako ekoizpenak, filmak edo komedia-saioak sakrifikatu gabe, tokiko telebistak berehalakotasunagatik bereizten dira: beste edozein kanal baino lehen gertatzen dena ikusten dugu, zertaz hitz egiten den entzuten dugu eta kalean, gure inguruan, gertatzen dena ezagutzen dugu. Eguneroko bizitza, garraioa, eskola, lana, azokak, osasuna, kirol-jarduerak, jarduera artistikoak, politikoak, sozialak, kulturalak... Ikuslearen inguruan garatzen diren jarduera horiek guztiak automatikoki islatzen dira tokiko kanaletan.

 

Gainera, Euskaltel telekomunikazio operadoreak akzioak ditu Tele 7, CanalBizkaia eta Canal Gasteizen.

 

Telekomunikazioen iraultzak telebista-kateen eskaintza gero eta zabalagoa jarri du gure esku. Hori oso erakargarria da kontsumorako, baina erronka kultural handia ere bada. Izan ere, informazioaren partzuergo handien mende dagoen ikus-entzunezko merkatu globalean leku gutxi dago bertako edukietarako.

 

Telekomunikazioen iraultzak gure esku utzi du telebista kateen eskaintza gero eta handiagoa. Hori oso erakargarria da kontsumorako, baina erronka kultural handia ere bada. Izan ere, informazioaren partzuergo handien mende dagoen ikus-entzunezko merkatu globalean leku gutxi dago bertako edukietarako.

 

[[Fitxategi:Hamaika Bilbo Telebista.jpg|thumb|Hamaika Telebistaren egoitza]]

Euskarazko telebista kateetako bat da. Egoitza nagusia Bilbon, Donostian eta Iruñean dago, eta batez ere Euskal Herriko aktualitatea lantzen du. Telebista kate handiekin alderatuta aurrekontu askoz txikiagoa izanik, Hamaikak bere espazioa bilatzen du telebista eredu gazteak, biziak, hirikoak eta parte hartzaileak izateko. Hedabideak euskaraz zabaltzeko helburuarekin sortu zen 2006an. Kable bidez eta digitalki ikus daiteke, baita antenaren bidez edo [[Android]] eta [[iOS]] sistemetako gailu eramangarrietan ere. Oro har, informazio ezkerretik lantzen dute, ezaugarri hauek lortzeko helburuarekin: euskalduna eta euskalduna, gertukoa eta euskalduna, bateratua eta zabala, independentea, parte hartzailea, aurrerakoia eta berritzailea. Edukia doako lizentziapean askatzen du (CreativeCommons-Attribution-ShareAlike, CC-BY-SA).

Bere webgunearen arabera, helburu nagusia Tokiko Telebista Digitalerako lizentziak lortzea eta eskualde bakoitzean euskarazko telebista bermatzea da. Hori dela eta, Euskadiko Tokiko Telebista Sarea sortu du, lehendik zeuden telebista sareekin lankidetzan.

 

[[Fitxategi:Goiena komunikabideen bulegoak.jpg|thumb|Goiena komunikabideko bulegoak]]

Goiena Komunikazio Taldea Debagoienean (Gipuzkoa) [[2000]]. urtean sortutako euskal komunikazio taldea da. Enpresa hau Debagoieneko euskara elkarteek sortu zuten ibarreko euskarazko komunikabideak indartu eta garatzeko helburuarekin. Elkarteek kooperatiba bat sortu zuten bertan, eskualdeko kontseilua eta Auzitegi Goreneko langileak integratzeko helburuarekin.

Urte hauetan guztietan paperean garapen handia lortu du, bere produktuak astean bi egunetan (Top eta Point) merkaturatzen ditu. Telebista (Goiena Telebista) eskualde osora hedatu da eta seinalea Deba Garaiko auzoan ez ezik, Euskal Autonomia Erkidego osoan ere emititzen da, Lurreko Telebista Digitala Digitala eta zuntz optikoaren bidez. Goiena.eus eskualde ataria Interneten jarri da martxan. Horrez gain, Goienak Arrasateko Udalaren jabetzako Arrasate Irratia ere kudeatzen du.

 

[[Teledonosti]] (lehen La 10 Teledonosti) 1994an Donostian sortutako telebista katea izan zen. Errotaburu auzoaren ondoko Zuatzu Negozio Parkeko Ulia eraikineko instalazioetatik igorri zen. Donostiako eta inguruetako udalerrietan ikusi zen, baina geroago, LTDari esker, Gipuzkoa osoan ere ikusi ahal izan zen. 2020an, Teledonostik operazioak utzi zituen. Vocento Espainiako komunikabideen taldeko kide zen.

 

[[TeleBilbao]], 1992an sortua, Bizkaiko tokiko telebista kate garrantzitsuenetako bat da. Bere egoitza nagusia Bilboko Ametzola auzoan dago, Aita Larramendi kalean 3. Bere programazioa mugakide diren eremuetako ekintzetara mugatzen da; Albistegiak, kirol kateak, tertulia, sare sozialak, musika ... dira bere 21 langileak posible egiten dituzten gaiak.

 

Ez duzu TeleBilbao ikusteko kateak ordaindu beharrik, doako kanala baita. Gaur egun, LTDan ere eskuragarri dago eduki zahar berarekin.

 

[[Canal Gasteiz]], Televisión enpresaren izen komertziala zen, Gasteizen, Araban, Euskal Autonomia Erkidegoko (Espainia) kokatua. Sozietate anonimo baten izaera juridikoa zuen. Konpainiak Gipuzkoa Telebista eta Canal Bizkaiaren akziodun berak zituen.

 

2012ko otsailean amaitu zituen emankizunak.

 

[[Navarra Televisión|Navarra Televisión (NATV)]] Nafarroako telebista autonomiko autonomiko nagusia da. Lurreko Telebista Digitaleko bi kanal autonomoren funtzionamendua esleitu dio konpainiak Nafarroako Erkidegoan (Espainia).

 

[[Fitxategi:EITB.svg|thumb|eitb]]

 

Eusko Irratia (ei; Euskal Irrati Telebista) Euskal Irrati Telebista (EITB) irrati-difusio publikoko taldearen produkzio eta emisio entitatea izan zen, eta bere operazio-eremua Euskal Autonomia Erkidegoa eta mugakide diren beste batzuk hartzen ditu, hala nola Nafarroa. 1982ko udan sortu zen, sozietate anonimoaren figura juridikoarekin, 2020ko urtarrilaren 1era arte, Eusko Jaurlaritzak uztailaren 14an onartu eta azaroan Merkataritza Erregistroan inskribatu ondoren, EITB Media SAU sozietate berrian sartu zenean, taldea osatzen duten gainerako enpresekin batera, EITB erakunde publikoa izan ezik. Jarduera egonkorra izan zuen lehen enpresa izan zen, telebista-emanaldi erregularren hasiera 1983ra arte atzeratu baitzen.

 

2020ko uztailaren 14an, Eusko Jaurlaritzak Euskal Irrati Telebistaren sozietate-egituraren aldaketa onartu zuen. Aldaketa horretan EITB erakunde publikoak bere horretan jarraitzen du, eta sozietate anonimoaren formula juridikoa zuten gainerako enpresa guztiek (Eusko Irratia, Radio Vitoria, Euskal Telebista eta EITBNET) bat egiten dute, sozietate bakar batean, EITB Media S.A.U. izenekoa, sozietate anonimo publikoa. Izapide burokratikoak urte horretako azaroan amaitu ziren, eta enpresa berrien eskritura Merkataritza Erregistroan egin zen, 2020ko urtarrilaren 1era arteko atzeraeraginezko ondorioekin.

 

Euskal Telebista da enpresa berria sortzeko gainerako enpresek bat egiten duten sozietatea, langile gehien dituen sozietatea, aktibo gehien dituen sozietatea, kontratu gehien dituen sozietatea... beraz, sozietate-egituraren egokitzapen juridikoaren ondorioetarako, errazagoa zen horrela planteatzea. Arduradunek emandako justifikazioa taldearen eraginkortasuna hobetzearena izan zen.

 

Eusko Irratiak sei irrati kate ditu Euskal Herri osoari edo lurralde euskaldunaren zati jakin batzuei zuzenduta. Horiek guztiak entzun daitezke, harrera analogikoaren bidez, jatorrizko eskualdean maiztasun desberdinak dituzten irratien bidez (am eta FM modulazioak), bai eta digitalki ere, mundu osoko webgune ofizialaren bidez edo satelite bidez (soilik Hispasat Amerikan).