Belar gaizto: berrikuspenen arteko aldeak

[[File:"storksbill" geranium.jpg|thumb|160px|Bide ertzean hazi den belar txarragaiztoa (''[[Geranium|Geranium sp.]]'')]]

[[Fitxategi:Yellow star thistle.jpg|thumb|160px|Europa eta Ekialde Ertainean jatorria duen [[kardu]] hau, Ipar Amerikako toki batzuetan belar txargaizto inbaditzailea da.]]

'''Belar txarra''' edo '''belar gaiztoa'''<ref>{{Euskaltzaindia|belar|2021-5-1}}</ref> edo '''belar txarra''' gizakiak aldatutako tokietan berez hazten den landare edo [[belar]]ra da, [[soro]] edo [[lorategi]]etan adibidez, eta gizakiarentzat une eta toki zehatzen batean desiragarria ez dena. Barreiaketa gaitasun, iraunkortasun eta lehiakortasun handia dute ezaugarri<ref name=sorotar>{{erreferentzia

}}</ref>. Hortaz, belar txarrakgaiztoak familia botaniko askotakoak izan daitezke dira, baina sarri topatzen diren [[espezie]]en erdiak baino gehiago honako familia hauetakoak dira: [[Aserazeo]]ak, [[Poazeo]]ak, [[Ziperazeo]]ak, [[Poligonazeo]]ak, [[Brasikazeo]]ak eta [[Apiazeo]]ak<ref name=":2">{{fr}} Fried, G., Reboud, X., Gasquez, J., Deloz, M., 2007. Le réseau “Biovigilance Flore” : présentation du dispositif et synthèse des premiers résultats, in: AFPP - Vingtième Conférence Du COLUMA Journées Internationales Sur La Lutte Contre Les Mauvaises Herbes - 11 et 12 décembre 2007-12-11 eta 12. Dijon, 315–325 or.</ref><ref name=":3">{{en}} Zimdahl, R.L., 2007. Fundamentals of weed science. Elsevier , Amsterdam, Pays-Bas. doi:10.1016/0378-4290(95)90065-9</ref>. Poazeoen familiak ditu belar txar gehien (baina baita landatutako espezie gehien ere).

[[Alor|Soro]]etan hazten diren belar txarreigaiztoei, hau da, berariaz landatu gabekoei, ''[[landare segetal]]''<ref>Euskalterm (kontsulta: 2021-5-12)</ref> edo ''sorotar''<ref name=sorotar/> deritze. Landare hauek [[landare urteroko|urteroko]]ak dira, neguan ernetzen dira eta ez dira laboreekin lehiatzen, nahiz eta zereal-alorren mende izan. [[Bioaniztasun]]aren oinarri garrantzitsuak dira. Segetal edo sorotar terminoa neutroa da eta ez du "belar txargaizto" terminoaren kutsu negatiboa.

[[Malherbologia]] deitzen da, belar txarrakgaiztoak aztertzen dituen zientzia modernoa.

Belar txarrekgaiztoek [[erruderal]] motako estrategia ekologikoa izan ohi dute. Estrategia hori egokia da maiz eraldatzen diren inguruneetan, eta baliabideetan (argia, mantenugaiak) aberatsak direnetan, hala nola [[alor|nekazaritza soroetan]]. Estrategia erruderalaren ezaugarri nagusiak honako hauek dira: nutrizio-eskakizun handiak, ziklo laburra (hazkunde-tasa altua, tamaina txikia eta loratze goiztiarra) eta inbertsio handia ugalketan (hazi txiki ugari eta ernalkuntza gaitasun luzea)<ref>{{en}} Harlan, J.R., de Wet, J.M.J., 1965. Some thoughts about weeds. Economic Botany 19, 16–24.</ref><ref>{{en}} Grime, J.P., 2001. Plant strategies, vegetation processes, and ecosystem properties. John Wiley and Sons Ltd, Chichester, Erresuma Batua.</ref><ref>{{en}} Lososová, Z., Chytrý, M., Kühn, I., Hájek, O., Horáková, V., Pyšek, P., Tichý, L., 2006. Patterns of plant traits in annual vegetation of man-made habitats in central Europe. Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics 8, 69–81. doi:10.1016/j.ppees.2006.07.001</ref><ref name=":4">{{en}} Lososová, Z., Chytrý, M., Kühn, I., 2008. Plant attributes determining the regional abundance of weeds on central European arable land. Journal of Biogeography 35, 177–187. doi:10.1111/j.1365-2699.2007.01778.x</ref>. Hala ere, belar txarrekgaiztoek beste estrategia batzuk dituzte, estrategia erabat erruderalaren eta estrategia guztiz lehiakorraren artekoak<ref name=":9">{{en}} Gunton, R.M., Petit, S., Gaba, S., 2011. Functional traits relating arable weed communities to crop characteristics. Journal of Vegetation Science 22, 541–550. doi:10.1111/j.1654-1103.2011.01273.x</ref>{{,}}<ref name=":4" />.

Belar txarrakgaiztoak izan daitezke:

Belar txargaizto kategorian espezie berriak oso erraz sartu daitezke, soroen hiru ezaugarri direla-eta: aniztasun txikia, maizko mugimenduak eta baliabide ugari<ref>{{en}} Booth, B.D., Murphy, S.D., Swanton, C.J., 2003. Weed ecology in natural and agricultural systems. CABI PUBLISHING, Oxon, Erresuma Batua.</ref>. Lurra irauli ondoren berregiten dira, [[lurreko hazi-banku]]tik hasita, zenbait urtetan zehar lurrean metaturik egon dena.

Belar txarrengaiztoen kontrola, tradizionalki, teknika mekanikoen bidez egin daiteke (eskuz edo makinekin): labore-txandaketak erabiliz, erein baino egun batzuk lehenago landuz, belar txarrak atera baino lehen. Lurra material geldo edo bizigabearekin (mulch) estali daiteke, belar txarrakgaiztoak ez irteteko, edo, kasu jakin batzuetan, ura edo sua erabili.