Dantza: berrikuspenen arteko aldeak

[[Giza anatomia|Gorputzaren]] mugimenduetan dantzadantzak, erritmikoki edo ez, musika izan dezake lagungarri. Bestela, ''dantzaria'' da arlo honetako artista, eta [[koreografia|koreografia,]] dantzak sortzeko jarduna. Komunikazio modu bat da, dantzariek nahiz eta ahozko hizkuntza ez erabili, sentimendu eta keinuekin bereberen egoera adierazten dutelako.

Arropa dantzaDantza estiloarekin bat datorrenadatorren arropa erabiltzen da; edota zerbaina adierazi nahi duzunarendenaren arabera ere jantzi zaitezkedaiteke (gehienetan dantzariekdantzariak arropa erosoekin janzten dira ondo mugitu ahal izateko). Dantzatzeko, ez dago jende kopuru finkorik. Jende kopurua dantza mota bakoitzari moldatzen zaio. Dantzak, gorputza ondo mugitu ahal izateko baldintza fisiko bat behar da, flexibilitateahala nola malgutasuna edukitzea. Dantzatzeko mugimendu desberdin asko egin behar dira eta horietako asko egiteko flexibilitateamalgua izan behar duzuda.

Gizarteak antzinatik[[Antzinaroa|Antzinarotik]] egin du dantzan, eta dantzak berehala hartu zuen [[magia]] edo [[erlijio]] kutsua. Hasieran, [[Erritmo|erritmoa]] eskuz, [[Perkusio instrumentu|perkusioz]] eta [[Abesti|kantuz]] izaneman ohi zen. [[Hebrear|Hebrearrek]] eta [[Egiptoar|egiptoarrek]] beren erritu dantzei buruzko aztarna ugari utzi zuten.

[[India]]n punta-puntako artetzat zeukaten, eta eragin zuzena izan zuen zibilizazioaren bilakaeran. [[Grezia klasikoa|Grezia klasikoak]] klasikoak bihurtu zuen gehienbat dantza arte bereizi, musika eta [[Olerkigintza|poesiarekin]] lotuta. [[Antzerki|Antzerkirako]] dantza bereziak sortu ziren.

[[ErromaErromatar Inperioa|Erroman]]n, berriz, errealistagoak izaki, dantza figuratiboaren zaleago izan ziren. [[Errealismo]]a gehiago eman zen [[Bizantzio|Bizantzion]]. Dantzaren bilakaerak [[Erdi Aroa]]n barrena segitu zuen (herio dantza, adibidez) eta Errenazimentuan[[Pizkundea|Pizkundean]] [[Frantzia|Frantzian]] eta [[Italia|Italian]] izan zuen loraldia, eta [[folklore]] bihurtuzbihurtu zen.

Dantza batzuk handikienak ziren ([[sarabanda|zarabanda]], [[pabana]]), eta besteak herrikoiak ([[gallarda]], esaterako). Orduan galdu zuen dantzak erlijio eta erritu kutsua eta hartu zuen [[arte]] maila,; hots, sormen lan bihurtu zen. Gaur egun dantza ondo pasatzeko edo sentimenduak adierazteko erabiltzen dugun ekintza bat da.

Dantzaren ebidentzia goiztiar arkeologikoen artean, Indiako Bhimbetka harkaitz aterpetxeetan 9.000 urteko margolanak eta dantza figurak irudikatzen dituzten [[Antzinako Egipto|Egiptoko]] hilobienhilobietako pinturak daude, [[K.a. XXXIII. mendea|K. a. 3300]] urtekoak. Hizkuntza idatziak asmatu aurretik, dantza belaunaldi batetik bestera istorioak transmititzeko ahozko eta interpretazio metodoen zati garrantzitsua zela proposatuondorioztatu dazen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ruth|abizena=Mardall|izenburua=Europe 1450‐1789: Encyclopedia of the Early Modern World2005110Editor‐in‐chief Jonathan Dewald. Europe 1450‐1789: Encyclopedia of the Early Modern World. New York, NY: Scribner's 2004. , ISBN: 0 684 31200 X $695 6 vols|orrialdeak=50–50|data=2005-03|url=http://dx.doi.org/10.1108/09504120510580451|aldizkaria=Reference Reviews|alea=2|zenbakia=19|issn=0950-4125|doi=10.1108/09504120510580451|sartze-data=2021-05-17}}</ref> Dantzaren erabilera transe estatiko eta sendatze erritualen egoeretan (gaur egungo kultura "primitibo" askotan ikusi den bezala, [[Brasil|Brasilgo]] oihanetik Kalahariko[[Kalahari]] basamortura), dantzaren garapen sozialaren beste faktore goiztiarra izan zela uste da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=5 From Hunters to Squatters:|argitaletxea=Harvard University Press|orrialdeak=120–133|data=1976-12-31|url=http://dx.doi.org/10.4159/harvard.9780674430600.c8|aldizkaria=Kalahari Hunter-Gatherers|isbn=978-0-674-43060-0|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

Dantzari buruzko erreferentziak oso goiz grabatutako historian aurki daitezke; [[Platon|Platonek]], [[Aristoteles|Aristotelesek]], [[Plutarko|Plutarkok]] eta [[Luziano Samosatakoa|Luzianok]] dantzagreziar grekoaridantzari (horos) egiten diote erreferentzia.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lisbet|abizena=Torp|izenburua=The World of Greek Dance|orrialdeak=43|abizena2=Raftis|abizena3=Doumas|izena2=Alkis|izena3=Alexandra|data=1990|url=http://dx.doi.org/10.2307/1477747|aldizkaria=Dance Research Journal|alea=1|zenbakia=22|issn=0149-7677|doi=10.2307/1477747|sartze-data=2021-05-17}}</ref> [[Biblia]] eta [[Talmud]]-ek dantzarekin lotutako gertakari ugari aipatzen dituzte eta 30 dantza-termino desberdin baino gehiago biltzen dituzte. <ref>{{Erreferentzia|izena=Gurit|abizena=Kadman|izenburua=Yemenite Dances and Their Influence on the New Israeli Folk Dances|orrialdeak=27|data=1952|url=http://dx.doi.org/10.2307/835838|aldizkaria=Journal of the International Folk Music Council|zenbakia=4|issn=0950-7922|doi=10.2307/835838|sartze-data=2021-05-17}}</ref> [[Neolitoa|Neolito]] garaian [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] zeramikan, pertsona taldeak errenkadan dantzan agertzen dira eskutik helduta,<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Kerschner|izenburua=East Greek pottery workshops in the seventh century BC:|argitaletxea=Archaeopress Publishing Ltd|orrialdeak=100–113|data=2017-08-31|url=http://dx.doi.org/10.2307/j.ctv170x4v6.16|aldizkaria=Interpreting the Seventh Century BC|isbn=978-1-78491-573-5|sartze-data=2021-05-17}}</ref> eta "dantza" lehen hitz txinatarra orakulu hezurretan idatzita aurkitzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kefen|abizena=Wang|izenburua=The history of Chinese dance|argitaletxea=Foreign Languages Press|data=1985|url=https://www.worldcat.org/oclc/13034739|edizioa=1st ed|isbn=0-8351-1186-5|pmc=13034739|sartze-data=2021-05-17}}</ref> Dantza zehatzago deskribatzen da Lüshi Chunqiu-n. <ref>{{Erreferentzia|izena=Zehou|abizena=Li|izenburua=The Chinese aesthetic tradition|argitaletxea=University of Hawaiʻi Press|data=2010|url=https://www.worldcat.org/oclc/663886248|isbn=978-1-4416-7125-7|pmc=663886248|sartze-data=2021-05-17}}</ref> [[Txinako historia|Antzinako Txinan]] dantza primitiboa [[Sorginkeria|sorginkeriarekin]] eta xamanako erritualekin[[Xamanismo|xamanismoarekin]] lotzen zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edward H.|abizena=Schafer|izenburua=Ritual Exposure in Ancient China|orrialdeak=130|data=1951-06|url=http://dx.doi.org/10.2307/2718298|aldizkaria=Harvard Journal of Asiatic Studies|alea=1/2|zenbakia=14|issn=0073-0548|doi=10.2307/2718298|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

[[K.a. 1. milurtekoa|Kristo aurreko lehenengo milurtekoan]] Indian, eguneroko bizitzako alderdiak kodetzen saiatu ziren testu ugari idatzi ziren. [[Bharata Muni|Bharata Muniren]] Natyashastra (literalki "dramaturgia testua") goiko testuetako bat da. Antzerkiari buruzkoa da batez ere, eta bertan dantzadantzak paper garrantzitsua betetzen du Indiako kulturan. Dantza lau motatan sailkatzen du: [[Laikotasun|laikoa]], errituala, abstraktua eta interpretatiboa, eta eskualdeko lau barietatetanmoduetan. Testuak eskuekin (mudrak) hainbat keinu lantzen ditu eta gorputz-adar, pauso eta abarren mugimenduak sailkatzen ditu. Orduz geroztik, dantzandantzak tradizio indartsu bat jarraitu du Indian, garai modernora arte, non [[Bollywood|Bollywoodeko]] kulturan, erritualean eta, batez ere, entretenimendu industrian funtzionatzen jarraitzen duen. Era berean, [[Dantza garaikide|dantza garaikidearen]] beste modu asko dantza historiko, tradizional, zeremonial eta etnikoetan koka daitezke.

[[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] dantzak ulertzeko iturriak mugatuak dira, soilik, margolanetan eta argiztapenetan agertzen diren irudikapen interesgarri batzuek osatzen dituzte. Dantzen adibide musikatuak garaiko literatura testuetan agertzen dira. Dantzari buruzko lehen deskribapen zehatzak [[1451]]. urtekoak dira, Italian, hau da, [[Mendebaldeko Europa|Mendebaldeko Europan]] ErrenazimentuaPizkundea hasi ondoren.

Erdi Aroaren amaieran, meendeetanmendez zeharmende jorratzen joanjorratu ziren ezaugarri batzuk finkatuta geratu ziren. Gorteko dantzak, bikote mistoak finkatu zituen, baina formazio handiago batean. Basse Dance mota ikusten da ilustrazio gehienetan, beharbada, artistek errazago irudikatzen zutelako. Dantza herrikoiak, folk dantza modernoarekin, [[Britainia Handiko Erresuma|Britainia Handiko]] [[country]] dantzarekin eta beste estilo batuzekin lotuta, kementsuagoak izaten ziren.

DantzaPizkunde errenazentistakgaraiko dantzak dantza historikoen talde zabalekoak dira. ErrenazimentuPizkunde garaian, dantza nazionalen eta gorte-dantzen arteko bereizketa egin zen. Gorteko dantzek dantzariak entrenatuak izatea eskatzen zuten, eta askotan, erakustaldi eta entretenimendurako izaten ziren; herrialdeko dantzak, berriz, edozein pertsonak egin ditzake. CourtenGortean, sarritan, entretenimendu formalaren ondoren, herrialdeko dantza-ordu asko izaten dira, eta bertaratutako guztiak elkartu daitezke.

Chiarantana edo Chiaranzana bezalako landa-dantza gisa deskribaturiko dantzak herrikoiak izan ziren aldi luze batean – (bi mendetan dantza honen kasuan). DantzaPizkundeko errenazentistadantza bola batekin konpara daiteke.

Gorteko dantzen ezagutzak herrialdeko dantzena baino hobeto iraun du, maisu-maistrek eskuizkribuetan eta geroago liburu inprimatuetan jaso zituzten bezalazituztelako.

Dantzaren jarraibide zehatzak ematen dituzten lehen eskuizkribu biziak ItaliakoItalian 15idatzi zituzten, [[XV. mendekoakmendea|XV. diramendekoan]]. Lehen dantza-eskuliburu inprimatuak 16[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] amaierakoak dira (Frantzia eta Italia). [[Ingalaterra|Ingalaterrako]] lehen dantza-deskribapenak Gresley eskuizkributik datoz, c.<ref>[[1500,]] etaurtea. Derbyshire Record Office-n dago, D77 B0x, 38 or.</ref>. Hauek "''Cherwell YourThy Wyne (MostrarShow suYour alegríaJoy): BaileDances deof lafifteenth Ingalaterracentury delEngland siglofrom XVthe delGresley'' manuseskuizkribu Gresley"eskuizkribu gisa argitaratu diraziren. [1[Ingeles|Ingelesez]] Ingelesez inprimatutako lehen iturria [[1651|1651n]] agertu zen, Playforden lehen edizioan.

Frantzian, dantza zaharrenen artean, adarra eta dantza baxua daude. Beste batzuk, binakako dantza gehiago, xviXVI. mendeko korrontean agertzen dira: alemana, korrontea, gaillardea, habana, volta, etab.

[[1589|1589an]], [[Thoinot Arbeau]]-ren Orkestrografiak guztiak deskribatzen ditu. Hogeita hamalau34 urte geroago, Francisco de Lauzek deskribapen berria egin zuen.

[[Ballet]] dantzaren jatorria [[XV. mendea|XV]]. mendeko Italiako [[Pizkundea|Errenazimentu]]Pizkundeko [[Gortegorteetan (argipena)|Gorteetan]] aurkitzen dadago. Dantzako [[Maisu/maistra|maisuek]] [[Noblezia|nobleziako]] urratsak erakutsi zietenzizkieten, eta gorteak antzezlanetan parte hartzen zuen gizarte-entretenimendu gisa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A Brief History of Ballet - Illustrated by Pittsburgh Ballet Theatre|url=https://www.pbt.org/learn-and-engage/resources-audience-members/ballet-101/brief-history-ballet/|aldizkaria=Pittsburgh Ballet Theatre|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

Praktika honek zenbait mendetan iraun zuen. [[XVII. mendea|XVII. mendean]], [[Luis XIV.a Borboikoa|Luis XIV]].a Frantziako erregearen agintepean balleta bere puntu gorenetaragorenera iritsi zen.

[[XVIII. mendea|XVIII]]. mendean, balletakballeta Frantziako eta Italiako errege korteetatikgorteetatik [[Parisko OperaOpéra (argipena)Garnier|Parisko Operara]] [[Migrazio|migratu]]lekualdatu zuenzen, [[Jean-Baptiste Lully]] [[Konpositore|konpositorearen]] gidaritzapean. Lullyk, balleta arte serioagoan garatu nahi zuen. Bere eraginpean, ballet arte ezaguna bihurtu zen, dantzari profesionalek egiten zutena, gortesauek baino gehiago.

[[XVIII. mendea|XVIII]]. mendean zehar, balletak irudi mugikorren dantza adeitsu bat transmititu zuen, artea bere eskubidez burutzeko ikuskizun gisa. Ballet antzezlanak narrazio zentral baten inguruan garatu ziren eta mugimendu adierazkor bat izan zuten, pertsonaien arteko harremanak agerian utzi zituena.

Balletaren estilo dramatikoa "balletekintza d'actionballeta" bezala ezagutu zen. BalletakBalleta, lehenengo aldiz, dantzariengandik berengandik zuzenean ateratako giza emozioak adierazten saiatu zen. Aurretik dantzariek erabilitako maskarak kendu egin zirenzituzten, eduki emozionala aurpegiko adierazpenetatik eratorri ahal izateko.

[[Jean Georges Noverre]] koreografoak [[1760|1760an]] dantza-erreforma eskatu zuen. arte, erreformaErreforma horretan, dantzarien jantziak arinagoak eta mugikortasun askatasuna ematen zutenzutenak jantziaizatea proposatu zuen; hots, jantzi naturalistanaturalisten alde egin zuen.  Dantzariek, gainera, zapatila leunak zeramatzaten, oin-puntetan itsasten zaizkienak, ballerinak. Zapata diseinu horrek konfiantza ematen zion dantzariari, bereeta beren behatzetan dantza egitera ausartuzausartu ziren.

[[Erromantizismo|Erromantizismoaren]] garaiakgaraian, fantasia, mundu espiritual, mistiko eta leku exotikoen kultura ezezagunetan inspiratutako zen gehien batean balleta. Dantza erromantikoak dantza herrikoiekiko zaletasuna berreskuratu zuen, hala nola dantza folklorikoak,. horietakoHorietako asko ahanzturatik atera zituenakzituen. Balleteko jantzi klasikoa ([[Tutu (balleterako jantzia)|tutua]]) sortu zen, lehen aldiz [[Giacomo Meyerbeer|Giacomo Meyerbeerren Robert]] [[''Robert le DiablerenDiable''-ren Monjetako baletean]]balletean ([[1831]]). Balleterako musika espezifikoa konposatzen hasi zen, eta [[Léo DelibesenDelibes|Léo CoppéliaDelibesen]] ''Coppélia'' ([[1870]]) nabarmenduznabarmendu zen.

Dantza mota asko daude: dantza klasikoak (baletballeta), [[Funk|funky]], [[hip hop]], [[break dance]], regueton[[reggaeton]], [[Flamenko|flamenkoa]], [[Merengue|merenguea]], [[samba]], [[salsa]] etabeta abar.

[[Afrika|Afrikako]] dantza, oso garrantzitsua da gizartearentzat, eta komunitate bateko gertakari nagusiak dantzetan islatzen dira: [[Jaiotza|jaiotzetarako]] eta [[Hileta|hiletetarako]] dantzak, [[ezkontza]]<nowiki/>kkoak eta [[gerra]]<nowiki/>kkoak egiten dira<ref>{{Erreferentzia|izena=Kariamu|abizena=Welsh-Asante|izenburua=African Dance|argitaletxea=Infobase Publishing|hizkuntza=en|abizena2=Hanley|izena2=Elizabeth A.|data=2010|url=https://books.google.es/books?id=eXDWJiRr0PYC&redir_esc=y|isbn=978-1-60413-477-3|sartze-data=2021-05-17}}</ref> :. Dantza tradizionalek moral kulturala irakasten dute, [[tradizio]]hala [[Erlijiosonola (argipena)|erlijioso]]<nowiki/>aktradizio erlijiosoak eta arau sexualak. Horrez gain, emozio erreprimituak eta mina askatzeko erabiltzen dute,. hala nola mina; komunitatekoKomunitateko kideak elkarlanean aritzera motibatzea, gerrakere da dantzaren borrokatuzhelburua, gerren aurka egiteko edota aleak ekoiziz;ekoizteko. Bestalde, [[erritu]] espiritualak aldarrikatzea;aldarrikatzen dituzte dantzaren bidez, eta gizarte-kohesioan laguntzealaguntzen dute.<ref>{{Erreferentzia|izena=Judith Lynne|abizena=Hanna|izenburua=African Dance: The Continuity of Change|orrialdeak=165–174|data=1973|url=https://www.jstor.org/stable/767501|aldizkaria=Yearbook of the International Folk Music Council|zenbakia=5|issn=0316-6082|doi=10.2307/767501|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

Milaka dantza egiten dira [[kontinente]] osoan. Horiek estilo tradizional, [[neotradizionala]] eta [[klasiko]]<nowiki/>etanklasikoetan bana daitezke:. Batetik, Gizartegizarte jakin bateko dantza [[Folklore|folkloriko]]<nowiki/>ak,folklorikoak daude. Batzuk duela gutxi sortutako dantzak dira, estilo tradizionalak imitatuzimitatzen dituztenak eta [[eskola]] edo ikasgai pribatuetan modu formalagoan transmititutako dantzaktransmititzen direnak<ref>{{Erreferentzia|izena=Kariamu|abizena=Welsh-Asante|izenburua=African Dance|argitaletxea=Infobase Publishing|hizkuntza=en|abizena2=Hanley|izena2=Elizabeth A.|data=2010|url=https://books.google.es/books?id=eXDWJiRr0PYC&redir_esc=y|isbn=978-1-60413-477-3|sartze-data=2021-05-17}}</ref>:. Dantza Indartradizional askokhoriek aldatuak,indarrez halaaldatu nolaizan misiolaridira, [[europarEuropa|Europako]]<nowiki/>rek misiolariek eta [[gobernu]] [[Kolonialismo|kolonialist]]<nowiki/>ek, sarritan, tokiko dantza-tradizioak erreprimitzenzapaltzen baitzituzten, lizentziazkoak edo distrakziozkoak zirelakoan. <ref>{{Erreferentzia|izena=Judith Lynne|abizena=Hanna|izenburua=African Dance: The Continuity of Change|orrialdeak=165–174|data=1973|url=https://www.jstor.org/stable/767501|aldizkaria=Yearbook of the International Folk Music Council|zenbakia=5|issn=0316-6082|doi=10.2307/767501|sartze-data=2021-05-17}}</ref> Afrikako kultura [[Garaikide (argipena)|garaikide]]<nowiki/>etangaraikideetan dantzak bere funtzio tradizionalak betetzen ditu oraindik testuinguru berrietan; dantzak [[ospitale]] baten inaugurazioa ospa dezake, [[hiri]] ezezagunetan landa eremuko [[migratzaile]]<nowiki/>entzakomigratzaileentzako [[Komunitate (argipena)|komunitate]] bat eraiki dezake eta [[Eliza (argipena)|eliza]] [[kristau]]<nowiki/>aren zeremonietan sartusar daiteke.<ref>{{Erreferentzia|izena=Judith Lynne|abizena=Hanna|izenburua=African Dance: The Continuity of Change|orrialdeak=165–174|data=1973|url=https://www.jstor.org/stable/767501|aldizkaria=Yearbook of the International Folk Music Council|zenbakia=5|issn=0316-6082|doi=10.2307/767501|sartze-data=2021-05-17}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Utley|izenburua=Culture smart! Ghana customs & culture.|hizkuntza=English|data=2009|url=https://www.worldcat.org/title/culture-smart-ghana-customs-culture/oclc/978296042|aldizkaria=Culture smart! Ghana customs & culture.|pmc=978296042|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

[[Indiako dantza klasikoa|Indiako dantza klasiko]] guztiak '''[[Natyashastran]]''' errotutako gradu aldakorrak dira eta, beraz, ezaugarri komunak partekatzen dituzte: adibidez, '''''lohrak''''' (esku-posizioak), '''gorputz posizio batzuk''', '''hanka mugimendua''' eta '''antzezpen dramatiko edo espresionistaren edo ''[[Abhinaya|abhinayaren]]'' joera.''' Indiako musika klasikoak laguntzen du eta ia estilo guztietako dantzariek kanpaiaktxilintxak daramatzate orkatiletan, perkusioa azpimarratzeko eta osatzeko.

Gaur egun, Indiako dantza klasikoaren barietate desberdinmota ugari daudedago. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dance: The Living Spirit of Indian Arts|url=https://www.exoticindia.com/article/dance|aldizkaria=www.exoticindia.com|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

'''''"[[Odra Magadhi]]"''''' bezalako dantzak, eztabaida askoren ondoren, gaur egun ''[[Mithian|Mithila]]'', ''[[Orissa|Odissi]]''eta (Orissi) '''[[Orissa|Odisha]]''' eskualdeareneskualdeetako dantza aldarrikatzeko erabiltzen dira. Ez hori bakarrik, dantzek eskualde ezberdinen arteko elkarrekintza kulturaletan duten eragina adierazten dute.

'''[[Pakistan|Pakistanen]]''' eta '''Indian''' '''''[[punjab]]'''''Punjab eremua '''[[Bhangra|Bhangraren]]''' jatorria da. Hau, oso ezaguna da musika eta dantza estilo bezala, izan ere, antzinako uzta-ospakizunekin, maitasunarekin, abertzaletasunarekin edo gizarte arazoekin du zerikusia.

'''''Dhol''''' izeneko musika tresna batek koordinatzen du. '''''Bhangra''''' ez da musika bakarrik, baizik eta dantza bat da, uztaren ospakizuna ospatzeko. Bertan, jendeak danborra, '''''Boliyaan''''' ([[lirika]]) abestu eta dantza egiten du. Gainera, '''''[[Sikhtar]]'''-''ren '''''[[Vaisakhi]]''''' jaialdiarekin batera garatu zen.

[[Sri Lanka|Sri Lankako]] dantzetako bat deabru dantza ('''''[[yakun natima]]''''') da, Sri Lankako antzinako "'''''[[Ayurvedic]]'''''" kontzeptua manipulazio psikologikoarekin konbinatzen duena eta '''''[[Sinhala|Sinhalako]]''''' kosmologia lantzen duena. Haien eragina Sri Lankako dantza klasikoetan ikus daiteke. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=WWW Virtual Library: Rajasinghe-II of Senkadagala|url=http://www.lankalibrary.com/rit/yakun%20natuma.htm|aldizkaria=www.lankalibrary.com|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

[[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] dantzak '''zirkulu-dantza''' tradizionalak izan ohi dira, neurri bateraino modernizatuak. Besteak beste, '''''dabke''''', '''''tamzara''''', '''''[[asiriar]] folk''''' dantza, '''''Kurdish'''''[[Kurdistan|Kurdistango]] dantza, [[armeniar]] dantza eta [[Turkia|turkiar]] dantza. Dantza mota hauek guztiekguztietan, normalean, dantzariek esku edo besoekin elkar lotzen dute. Mugimendu erritmikoak egiten dituzte hankekin eta sorbaldekin, dantzalekuarendantza-lekuaren inguruan jirabirakajira-biraka, eta '''dantza-buruak''' gehienetan bastoi bat edo musuzapi bat izaten du.<ref>{{erreferentzia|izena=Bill|abizena=Badley|urtea=2000|izenburua=Europe Meets Asia|argitaletxea=World Music|orrialdeak=391–395|hizkuntza=Ingelesa}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Rashid|abizena=Subhi Anwar|izenburua=Mesopotamien|orrialdea=137}}</ref>

[[Herri dantzak]] Europan zehar aldatu egiten dira eta ehunka edo milaka urtekoak izan daitezke, baina askok ezaugarri komunak dituzte, hala nola, deitzaile batek zuzendutako taldearen parte hartzea, esku-hartzea edo parte-hartzaileen artean besoak lotzea eta caroles izenez ezagutzen diren musika forma finkoak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Carol|abizena=Lee|izenburua=Ballet [46in ]western culture : a history of its origins and evolution|argitaletxea=Routledge|data=2002|url=https://www.worldcat.org/oclc/50644518|isbn=0-415-94256-X|pmc=50644518|sartze-data=2021-05-18}}</ref>. Batzuk, hala nola, [[MaypoleMaiatzeko (Scilly uharteak)zuhaitz|maypolemaiatzeko zuhaitzaren]] dantza bezalakoak dira nazio askotan, beste batzuk, hala nola, [[céilidh]] eta [[polka]] kultura bakarrean oso sustraituta daude.

Europako dantza herrikoi batzuk, esate baterako, plazako dantza, [[Mundu Berria|Mundu Berrira]] ekarri ziren eta ondoren [[Amerika|Amerikako]] kulturaren parte bihurtu ziren. [[Ballet|Balleta]] lehenengo Italian eta gero Frantzian garatu zen; musika, [[drama]], [[Olerkigintza|poesia]], abestia, jantziak eta dantza uztartzen zituzten gorteko ikuskizun oparoetatikoparoak ziren. Gorteko nobleziako kideek interprete gisa parte hartu zuten. Frantziako errege [[Luis XIV.a Borboikoa|Luis XIV.]]<nowiki/>aren garaian, bera–bera dantzaria zen–, dantza kodifikatu egin zen. Dantzari profesionalak gorteko afizionatuen lekua hartzen hasi ziren, eta ballet maisuak Frantziako gobernuak ballet maisuak baimendu zituen. Balleteko lehen dantza akademia [[1661|1661ean]] [[Paris|Parisen]] irekitako Académie Royale de Danse (Royal Dance Academy) izan zen. Handik gutxira, Akademiari lotutako lehen ballet talde instituzionalizatua sortu zen; talde hau gizonezkoen multzogizonezkoek osatua zen, baina [[1681|1681ean]] emakumeakemakumeei ere sartzekoeman irekizitzaien zensartzeko aukera.

Dantza, funtsezkoa da [[Hego Amerika|Hego Amerikako]] gizarte eta kulturan. Brasilgo [[SanbaBrasil|Brasilgo]] sanba, Argentinako [[TangoArgentina|tangoaArgentinako]] etatangoa Kubakoeta [[salsaKuba|Kubako]] salsa nazioartean ezagunak diren dantzak dira, eta nazioko beste dantza batzuk -–merenguea, [[Merengue|merengueacueca]], cueca, [[plena]], [[jarabe]], [[joropo]], [[marinera]], [[cumbia]], [[bachata]] etab.-eta abar– beren herrialdeko osagai garrantzitsuak dira. Iñauteri[[Inauteri]] jaialdi tradizionaletan dantza horiek eta beste hainbat dantza egiten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Margaret|abizena=Musmon|izenburua=Latin and Caribbean Dance|argitaletxea=Infobase Publishing|hizkuntza=en|data=2010|url=https://books.google.es/books?id=qIZq7jgqXE8C&redir_esc=y|isbn=978-1-60413-481-0|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

Latinoamerikako talde kultural eta etnikoen artean identitate kolektibo bat sortzerako orduan eginkizun handia izan du dantzak. Dantzak, eskualdeko hainbat herri afrikar, europar eta indigena batzeko balio izan zuen. Hego Amerikaren historian zehar, hainbat dantza, bai debekatu bai ospatu egin izan dira, [[capoeira]] eta gorputz mugimenduak kasu.<ref>{{Erreferentzia|izena=Celeste Fraser|abizena=Delgado|izenburua=Everynight Life: Culture and Dance in Latin/o America|argitaletxea=Duke University Press|hizkuntza=en|abizena2=Muñoz|izena2=José Esteban|data=1997|url=https://books.google.es/books?id=gefjk07Y9kEC&pg=PA3&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-8223-1919-1|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

== Dantza motamotak ==

Dantza bakoitzak, estiloa edozein dela ere, zerbait komuna du: gorputzaren [[Malgutasun (anatomia)|malgutasuna]] eta [[Higidura|mugimendua]] eskatzen du, baita egoera fisiko ona ere. Dantza mota eta dantza genero asko egon ziren, normalean hauek hiru talde handitan sailkatzen dira: -batetik, Dantzadantza herrikoiak edo [[Folklore|folklorikoak]]., [[Kultura]]kultura [[Usadio|tradizionalaren]] transmisioan oinarritzen direnak dira.; -bigarrenik, [[Dantzadantza klasiko|Dantzaklasikoak, klasikoak]].hala nola Antzinako garaietatik jasotako produktua daproduktuaak, batez ere [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] garai klasikoanklasikotik, baina denboran zehar aldaketak jasan ditudituztenak gaur egunegunera arte, [[Ballet|balletarenballeta]] kasuan.adibidez; -azkenik, [[Dantza garaikide|Dantzadantza modernoak]], gazteek egiten dituztedituztenak, eta [[gizarte-nortasun]] oso bat izaten dutedutenak, bizitza ulertzeko eta janzteko moduaren bidez., adibidez ''[[Funk|Funk-a]], [[Break dance|break dance-a]],'' [[Rocketa and roll|''rock-and-roll-a]]''...…

*Dantza '''klasikoa''':

* '''Areto''' dantzak:

Kontzertu dantza, [[opera]] bezala, bere eskala egitura dramatiko narratibo baten menpe dago. [[Koreografia]]<nowiki/>ren mugimendu eta keinuek, nagusiki, konposizioko pertsonaien nortasuna eta helburuak eta euren partea mihiztatuimitatu nahi dituzte. [[Antzerki]]<nowiki/>ko eskakizunek, ohiko dantza ez narratiboetan baino mugimendu luzeagoetara jotzen dute. Bestalde, XIX. mendean garatutako ''[[ballet blanc]]-ak,'' [[XIX. mendea|XIX]]. mendean garatua,estiloak dantza erritmikoaren tarteak ahalbidetzen ditu,; [[XX.horiek mendea|XX]]. mendean erabat "tramarik gabeko" [[ballet]]<nowiki/>etanballetet gisa garatuak izan zirenakziren XX. mendean, eta dantza erritmiko azkarrak onartzen dituztenakdituzten: petit allegro delakoa. Adibide ezagun bat da ''[[The CygnetsBeltxargen aintzira]]''s Danceballeteko in''[[Zisne twoTxikien ActDantza|Zisne ofTxikien Swan Lakedantza]] da''.

BalletBalleta [[garai erromantikoa]]<nowiki/>nerromantikoan hedatu zen, [[orkestra]] handiago bat eta musika-kontzeptu graziadun batzuk lagun zituela, argi erritmikoari erraz heltzen ez ziotenak eta mimo dramatikoa azpimarratzen zuten dantzak. Erritmo kontzeptu zabalago bat behar zen, [[Rudolf Laban|Rudolf Labanek]] izaera, emozio eta asmoa komunikatzen dituen mugimenduaren "erritmo eta forma" izendatzen duena<ref>Laban, eszenaRudolf, ''The Mastery of Movement'', MacDonald and Evans, London, 1960, pp. 2, 4 ''et passim''</ref>. Eszena jakin batzuek pauso eta musika zehazki sinkronizatzea eskatzen zuten bitartean, beste dantza estilo batzuetan oinarrizkoak, eta beraz, Labanentzat, bazirudien gaur egungo europarrek ezin zutela ulertu "mugimendu erritmiko primitiboen" esanahia ",. egoeraEgoera bat,hori zeinaaldatzen hasi baitzen aldatzenzen XX. mendean, [[StravigoIgor Stravinski|Igor Stravinskiren]]<nowiki/>ren "''[[StraviniteUdaberriaren languagesagaratzea|Udaberriaren ofsagartzea]]'' "obrarekin.

[[India]]<nowiki/>ko dantza klasikoen estiloak, balleta bezala, askotan dramatikoak dira, eta, beraz, antzeko osagarritasuna dago adierazpen narratiboaren eta dantza "hutsaren" artean. Kasu honetan, ordea, biak bananduta definitzen dira, baina ez beti bananduta. Elementu erritmikoak, abstraktuak eta teknikoak, nritya bezala ezagutzen dira. Dantza hau eta dantza adierazkorra ([[nritya]]), ordea, sistema erritmikoari (tala) estuki lotuta daude. Irakasleek Bol izeneko sistema erritmikoa dantzarien beharretara egokitu dute.

Dantza-estilo klasiko [[Japonia|japoniarrek]], hala nola [[Kabuki]] eta Noh estiloek, Indiako dantza-antzerkiaantzerkiak bezala, dantza narratiboko eta abstraktuko ekoizpenak bereizten dituzte. Hiru kategoria nagusiak hauek dira: [[jidaimono]] (historikoa), [[sewamono]] (etxekoa) eta [[shosagoto]] (dantzakoa).

Dantza sozialetansozialak, ikusleentzat baino gehiago, parte hartu nahi dutenentzako dadira. Mime eta narratiba forma ezberdinak har ditzazke, baina musikaren eredu erritmikotik hurbilagokoak dira, eta, beraz, [[bals]]<nowiki/>a eta [[polka]] bezalako terminoek musikazko piezei nahiz dantzaridantzariei berei egiten diete erreferentzia. Dantzarien oinen erritmoak musikaren funtsezko parte bat ere izan daitezke, [[tap-dantzetan]] bezala. [[Dantza afrikarra]], adibidez, oinarrizko maila finkoetan errotua dago, baina interpretazio erritmiko maila handia ere eman dezake: oinakoinek edo enborraenborrak oinarrizko pultsu bat markatzen dute erritmoak sorbaldak, belaunak edo buruak jasotzen dituzten bitartean, dantzaririk onenakonenek aldi berean eredu polifonikoaren elementu guztiei adierazpen plastikoa emanez.

[[Erritmo|Erritmoa]] eta dantza oso lotuta daude historian eta praktikan. [[Ted Shawn]] dantzari [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarrak]] honela idatzi zuen: "Dantzaren ikasketa guztiak jasaten dituen erritmoaren kontzeptua zerbait da, eta horri buruz hitz egin dezakegu betirako, eta oraindik amaitu gabe. " Erritmo musikal batek bi elementu nagusi behar ditu: lehenik, pultsu erregular errepikatzaile bat ("[[taupada]]" edo "Taktus" ere deitua) [[Tempo|tempoa]] ezartzen duena eta, bigarrenbigarrenik, metrika edo oinarrizko eredu erritmikoaren izaera ezartzen duen azentu-eredu bat. Oinarrizko pultsua urrats edo keinu sinple baten berdinaantzekoa da iraupeneaniraupenari dagokionez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lynn D.|abizena=Poole|izenburua=Dance We Must|orrialdeak=191|abizena2=Shawn|abizena3=Coton|abizena4=Jooss|izena2=Ted|izena3=A. V.|izena4=Kurt|data=1947-12|url=http://dx.doi.org/10.2307/426292|aldizkaria=The Journal of Aesthetics and Art Criticism|alea=2|zenbakia=6|issn=0021-8529|doi=10.2307/426292|sartze-data=2021-05-17}}</ref>

Erritmo musikalak taupada indartsu eta ahulen eredu baten bidez definitzen diren bezala, gorputz mugimendu errepikakorrak, sarri, mugimendu muskular "indartsu" eta "ahulen" txandakatzearen mende daude.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jada|abizena=Shapiro|izenburua=Kirstein, Lincoln (1907-1996), ballet director, dance historian, and arts activist|argitaletxea=Oxford University Press|data=2001-07|url=http://dx.doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1803631|sartze-data=2021-05-17|serie=American National Biography Online}}</ref> Ezker eskuinaren, aurrerantzaurreranzkoaren eta arrosa-erorketaren aldaera hori giza gorputzaren simetria bilateralarekin batera hartuz gero, normala da dantza asko eta musika asko metro bikoitz eta laukoan egotea. Hala ere, halako mugimendu batzuek fase batean besteak baino denbora gehiago behar izaten dutenez gero (mailua altxatzeko jojotzeko baino denbora gehiago behar izaten da), dantza erritmo batzuk, era berean, metro hirukoitzean erortzen dira. Batzuetan, [[Balkanak|Balkanetako]] folk dantzetan bezala, dantza tradizioak erritmo konplexuagoen menpe daude. Gainera, pauso sekuentzia finko batez osaturiko dantza konplexuek beti behar izaten dituzte luzera jakin bateko esaldi eta melodiak sekuentzia horri laguntzeko.

Dantzatzeko ekintzak berak, pausoek eurek, "erritmo erritmikoen hasierako hezurdura" sortzen dute, musika-akonpainamenduakonpainamendutik bereizi aurretik egon behar zuena. Dantzak berak, [[Musika|musikak]] bezainbeste, denbora mantentzea eskatzen du. Ibiltzea, garraiatzea eta arakatzea bezalako mugimendu errepikakor utilitaristek dantzaren kalitateko zerbait hartzen dute, findu egiten diren heinean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jada|abizena=Shapiro|izenburua=Kirstein, Lincoln (1907-1996), ballet director, dance historian, and arts activist|argitaletxea=Oxford University Press|data=2001-07|url=http://dx.doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1803631|sartze-data=2021-05-17|serie=American National Biography Online}}</ref>

Musikaren laguntza, beraz, lehen dantzan sortu zen, beraz, [[Antzinako Egipto|antzinako egiptoarrek]] dantzaren jatorria [[Athotus]] jainkotiarrari egozten zioten, eta esan zuten erritual erlijiosoekin lotutako musikakmusikako parte-hartzaileak erritmikoki mugitzen zirela, eta mugimendu horiek neurri proportzionalera eraman zituela. Ideia bera, hala nola dantza erritmo musikaletik sortzen dela, [[Europa|EuropanEuropako]] [[Pizkundea|pizkundeanPizkundean]] aurkitzen da oraindik, [[Guglielmo Ebreo da Pesaro]] dantza maisuaren lanetan. Dantzaz mugimenduMugimendu fisiko gisa hitz egiten du, dantzaz: mugimendu espiritualetik sortu eta adierazten duenaduen zerbait da, mugimendu espiritualarekin bat etorriz. Harmoniaren akordio perfektuak "gizakiaren belarrira erortzen direnak, lehenago, berriz, Magdeburg-eko Mechthildek, dantza aprobetxatuz bizitza santuaren sinbolo gisa Jesusen esanetan "hodiak egin ditut eta ez duzue dantzatu" iragartzendatorrena.

[[Émile Jaques-Dalcroze]] musikari eta irakasleak kontatzen du, nagusiki, [[Pianista|pianisten]] mugimendu fisikoen azterketa batekbaten arabera, "izaera erritmikoko sentimendu musikalek organismo osoaren erantzun muskularra eta urduria eskatzen dutela",. "Erreakzio urduriak arautzeko eta muskuluen eta nerbioen koordinazioa eragiteko diseinatutako entrenamendu berezi bat" dela dio, eta azken batean "musikaren eta artearen formulen arteko loturak bilatzeko" zerbait. "Erritmo musikala mugimendu eta dinamismoen soinuaren transposizioa" besterik ez dela ondorioztatu zuen, "emozio espontaneoa eta nahi gabe adierazten duena".<ref>{{Erreferentzia|izena=John Owen|abizena=Ward|izenburua=Scholes, Percy A(lfred)|argitaletxea=Oxford University Press|data=2001|url=http://dx.doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.25033|sartze-data=2021-05-17|serie=Oxford Music Online}}</ref>

Horregatik, zalantzarik gabe, Shawnek baieztatzen duen bezala, "Musikarik gabe garatu daiteke dantza eta musika guztiz gai da bere oinen gainean zutik egoteko dantzaren laguntzarik gabe",. halaHala ere, "Bibi arteak beti izango dira harremanakharremanean, eta harremana onuragarria izango da bai dantzarentzat, bai musikarentzat", arte batek bestearen gainean duen lehentasunarengatik.