Kanta: berrikuspenen arteko aldeak

Disko konpatua LaserDisc-aren garapen naturala dira. Prototipoak Philips eta Sony-ren eskutik sortu ziren, hasiera batean elkarrekiko independienteki. Hala ere, geroago, elkarlanean aritu ziren. 1980ko ekainean aurkeztu zen industrian.

 

1974. urtean, Lou Ottens Philipseko audio industrako zuzendariak audio disko optiko bat sortzeko hautua hartu zuen, 7 pertsonaren artean osatutako taldean. Hauek binilo diskoen kalitatea gainditzen zuten. 1977an, audio disko optiko digital txiki bat eta erreproduktore bat egin zuten taldeko zuzendariek eta honi “disko konpatua” izena jarri zitzaion.

 

Bitartean, Sony Corporationek audio disko optiko digital bat kaleratu zuen 1976ko irailean. 1978an, konpainia honek audio disko optiko digital berri bat atera zuen, 150minutuko erreprodukzio denborarekin eta kalitate hobean.

 

Beranduago, 1979an, Sony eta Philipsen artean ingeniariz osatutako lantalde bat osatu zuten, audio disko digital berri bat diseinatzeko asmoz. Kees Shouhamer Immink eta Toshitada Doi izan ziren proiektuaren lidergotza eraman zutenak eta ikerketa laser teknologiak eta disko optikoak bultzatu zuen enpresa bakoitzak independienteki. Urte bet esperimentazioan eta eztabaidan igaro ondoren, CD-DA sortu zen.

 

Philipsek LaserDisc teknologia erabili zuen bideo formaturako eta Eight-to-Fourteen modulazioarekin kolaboratu zuen hobekuntzak egiteko diskoen hondatze-prozesua moteltzeko. Sonyk bitartean CIRC akats zuzenketa metodoa erabili zuen horretarako.

 

1981ean, Herbert von Karajan okestra zuzendariak disko konpatuen baliozkotasuna berretsi zuen eta Salzburgoko Jaialdian bultzatu zuen. Ordutik aurrera, bere arrakastak gora egin zuen. Formatu horretan grabatutako lehenengo lan grabatuak Europan Alpina Sinfonia, Frédéric Chopinen balsak, Claudio Arrau pianojolearen obrak, ABBA taldearen The Visitors eta abar izan ziren. 1983an ekoitzi zen lehen disko konpaktua Estatu Batuetan CBS enpresaren eskutik (gaur egun Sony Music) eta Billy Jorl musikariaren lanak izan ziren.

 

 

== Abestia Euskal Herrian ==

 

=== Euskal kantu tradizionalak ===

|“Izarren hautsa”

|}

 

=== Amerikako Estatu Batuak ===

Estatu batuetan hainbat estili daude. Nazioartean ezagunenak diren generoak [[jazz]], [[blues]], [[country]], [[bluegrass]], [[rock]], [[rock and roll]], [[Rhythm and blues|R & B]], [[pop]], [[hip hop]], [[soul]], [[funk]], [[gospel]], disko, house, [[techno]], [[ragtime]], [[Doo-wop|doo wop]], [[Folk musika|folk]], [[boogaloo]], Tejano, [[reggaeton]], [[Surf music|surf]] eta [[Salsa|saltsa]] dira.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=== Hego Amerika ===

!Herrialdea

!Artistak

|-

|[[Uruguai]]

|[[Kuba]]

|[[Carlos Puebla]], [[Pablo Milanés]] y [[Silvio Rodríguez]]

|}

 

Bere historia osoan zehar, Erresuma Batua izan da aro modernoetako eta CRS/RSC garaikideetako musika-berrikuntzaren esportatzailerik handiena eta jatorria, eta Erresuma Batuaren historiaren kultura-oinarria ezarri du, musika sakratutik, mendebaldeko kulturatik eta antzinako eta ohiko folk musikatik eta Ingalaterra, Eskozia, Ipar Irlanda eta Galesko instrumentuetatik. XX. mendean, musika estatubatuarraren eragina izan zen nagusi herri musikaren barruan. Honek britainiarren inbasioaren "eztanda" eragin zuen, ondorengo mugimendu nabarmenenak heavy metal britainiarraren olatu Berria eta Britpop dira. Gaur egun, Erresuma Batuko musika industria munduko handienetako bat da, musika modernoan eragina duten britainiar musikari ugarirekin.

 

Hinbat musikari famatuak irten ziren Britainar handitik batzuk musikaren mundua aldatu zuten adibidez: The Beatles,The Rolling Stones, Radiohead, The Who,  The Clash, The Kinks, Sex Pistols,  David Bowie,  Elvis Costello, Led Zeppelin, The Smiths, Queen

 

Frantziako musika ezaguna da munduan estilo ugaritasunagatik, eta azpimarratzekoa da bere erritmo batzuk Latinoamerika, Afrika eta Asiatik etorritakoak direla.Frantzia kontinentalak eragina izan du munduko moden erritmoetan.Korsikako eskualdeetan eta Auvergneko mendietan musika folkloriko eta tradizional frantsesa gordetzen da oraindik, non eskusoinua eta pianoa diren abestietako protagonista nagusienak. Frantziako musika hobekien kontserbatsen dena da, bere jatorria erdia aroan dago.

 

 

=== Espainia ===

 

* [[Julio Iglesias]]

Italiar historian zehar, hurrengo abeslari famatuak ditugu aipagarri:

 

[[Domenico Modugno]], [[Nicola Di Bari]], [[Peppino Di Capri]] eta [[Rita Pavone]].

 

[[Umberto Tozzi|Umberto Tozz]]<nowiki/>i, [[The Pooh]], [[Mattia Bazar]], [[Raffaella Carrà|Raffaella Carrá]] eta [[Ricchi e poveri|Ricchi e Poveri]]

 

[[Eros Ramazzotti|Eros Ramazzotti,]] [[Laura Pausini]], [[Gianluca Grignani]], [[Nek]], [[Tiziano Ferro]] eta [[Il Volo]].

 

Artista horiek arrastoa utzi dute Europan ez ezik Latinoamerikako herrialdeetan ere, hala nola Mexikon, Argentinan, Brasilen, Kolonbian, Txilen, Perun, Uruguain eta Venezuelan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mirco|abizena=Cocco|izenburua=5 cantantes italianos famosos que todo italo-descendiente debería conocer y apreciar|hizkuntza=it-IT|data=2017-11-02|url=https://www.ilmessaggeroip.com/italianos/cantantes-italianos-famosos/|aldizkaria=Il Messaggero Italo-Peruviano|sartze-data=2021-05-12}}</ref>

 

Italiar historiako abesti esanguratsuen artean hauek ditugu aipagai: <ref>{{Erreferentzia|izena=Elvira Aguilar|abizena=González|izenburua=Top 20 de las Canciones Italianas Más Famosas {{!}} Superprof|hizkuntza=es|url=https://www.superprof.es/blog/clasicos-musicales-italianos/|aldizkaria=We Love Prof {{!}} El blog de Superprof España|sartze-data=2021-05-12}}</ref>

 

 

Kontinente osoko herrialde desberdin bakoitzak kantu estilo eta ezaugarri berezi batzuk dauzka, baita instrumentu edota generoak ere.

 

 

Musika marokoarra lau generoz osatuta dago: [[bereber musika]] (ohikoena), [[chaabi musika]] (amazigh), [[gnawa musika]] (amazigh eta afrilarraren nahasketa) eta azkenik [[Andaluziar musika|andaluziarra]].

# [[Samy Elmaghribi]]

# [[Fatima Tabaamrant]]

 

[[Saharaz hegoaldeko Afrika]]<nowiki/>ri edo lagunarteko hizkuntzan [[Afrika Beltza]] deiturikoari dagokionez aldiz, abestiek bestelako ezaugarriak dituzte. Musika oso integratuta dago bai herritarren egunerokotasunean eta baita naturan ere, horregatik musika gizakiak munduarekiko duen harremanean ezinbestekoa da beraientzat. Jaiotzetik gerora ume eta helduek herriko dantzak eta abestiak ikasten dituzte, eta bizitzan zehar hainbat esparrutan baliogarriak suertatzen zaizkie, adibidez [[Lan gogorrak|lan gogor]] eta pisutsuak arintzeko, jaiotzak eta hilotzak ospatzeko, jarrera [[Agresibitate|agresibo]] eta [[Biolentzia|biolento]]<nowiki/>ak neurtzeko…

 

Estilo ezagunenak [[Afrobeat|afrobeata]], [[apala]], [[benga]], [[bikutsia]], [[coupé-décalé]]<nowiki/>a, [[Highlife|highlifea]], [[isicathamiya]], [[jújúa]], [[kwaito]]<nowiki/>a, [[kizomba]], [[makossa]], [[mbalaxa]], [[mbaqanga]], [[mbubea]], [[palm-winea]], [[raïa]], [[runba]], [[sakara]], eta [[taaraba]] dira.

 

[[Hegoafrika]]<nowiki/>ko musika antzinako [[Kolonialismo|koloniak]] zeudenetik gaurkotasunerarte eraldatuz joan da, bere estilo propioa birsortuz. XVIII mendean [[Herbeheretar|herbeheretarrek]] afrikan koloniak zeuzkatenean, herritarrek mendebaldeko influentziak eraginda instrumentu eta ideia berriak garatu zituzten, [[khoi-khoi]] hiru sokako [[gitarra]] eta [[mamokhorong]] soka bakarra duen [[Biolin|biolina]] adibidez. Hegoafrikako genero musikal garrantzitsuenen artean [[Gospel|gospela]] zen aipatzekoena, baina denboran aurrera joan ahala genero berriak sortzen joan dira, [[Drum&Bass]]<nowiki/>a, [[Kwaito]]<nowiki/>a, [[Afrikaans]]<nowiki/>a, [[Trantze psikodelikoa]] eta [[Metala]] adibidez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Música de Sudáfrica|hizkuntza=es|url=https://www.vix.com/es/imj/mundo/2010/06/08/musica-de-sudafrica|aldizkaria=VIX|sartze-data=2021-05-12}}</ref>

 

Kastrazio prosezuan, testikuluak kentzean datza. prosezu honetan ez da [[Zakil|zakila]] ukitzen. Prosezu hau, ondo abesten zuten umeei egiten zitzaien. Horrela, umeak nagusi egiten zirenean txikitako ahotsa kontserbatzen zuten eta [[Emakume|emakumeen]] ahotsak simula zitzaketen. Prosezu hau egiten zuten, heldu baten esperientzia eta ume baten ahotsa elkartzeko. Ume batek ezin zituen gauz asko interpretatu. [[Birika|Biriki]] indar askoz gehiagorekin eta ume ahotsarekin.

 

* Pedro Montoya (fl. [[1595]])

* Baldassare Ferri ([[1610]]–[[1680]])

Kontratenore edo Kontratenor ohikoa baino erregistro eta tesitura altuagoa duen tenor-ahotsa da. [[Emakume|Emakumezkoen]] kontralto edo mezzo-sopranoen parekoa, [[Ingalaterra|Ingalaterran]] agertu ziren [[XVII. mendea|XVII. mendearen]] erdialdean, hala ere, lehen polifonian jada falsettoak egiten zituzten.

 

[[Fitxategi:Soprano A to C.svg|thumb]]

Ahots argiak eta arinak dira. Nota oso altuak har ditzakete, hauen artean,  si5 o el do6. Naturaltasun handia dauka nota oso altuak sortzeko. Izan daiteke, laringearen artrofia batengatik soprano izatea, horregatik, batzuetan, emakume ahotsa daukate. Baita ere, gerta daiteke hitz egiterakoan gizn ahotsa izatea eta berriz, abesterakoan emakume ahotsa izatea. Honek esan nahi du abesle horrek teknika oso landua duela eta kapaza dela nota altuetara heltzea. Hau demostratzen duen adibideak, Dominique Visse (intimista) eta Aris Christofellis (fortzatua). Jende askok sopran kontsideratzen du Philippe Jaroussky eta Andreas Scholl, baina hauek ahots mezzosorano batetik gertuago daude.

 

[[Fitxategi:Mezzosoprano clef.svg|thumb|Mezzosoprano giltza]]

Mezzosoprano Kontratenore izateak, ahots erregistro erdi altuagoa izatean datza. Batzuentzat sopranoa dena beste batzuentzat mezzosopranoa da. Izan daiteke, mezzosopran barruan sopranoagoa izatea edo mezzosopranoagoa izatea. Autore mezzosoprano batzuk Paul Esswood, James Bowman, Andreas School, Brian Asawa, David Daniels eta Alfred Deller dira.

Mezzosopranoaren tesitura, la3 batetik fa fa5 batera doa.

 

emakume kontraltuaren tinbre antzekoa. Logikoa denez, ahotsaren burua graveagoa da eta zolade itzelean bular erregistroa. René Jacobs talde honen arruan dago. Grabeenak direnak, tenore altino edo kontraltinoekin nahastu daitezke. Baina teknika besteen antzekoa da. Batzuek Carlos Mena kontralturik honerena bezala kontsideratzen dute. Honek, hitz egiterakoan tenor ahotsa dauka. Beste aldean, kontratenore altuek, hitz egiterakoan ahots ilunago bat izan dezakete.

 

Triple ahotsa edo txistu [[Erregistro|erregistroa]], [[Gizaki|gizakiak]] izan dezakeen ahotsik altuena da. Erregistro honek, produkzio [[Fisiologia|fisiologiko]] ezberdin bat dauka beste erregistroekin konparatua. Sopran batzuetan, ahotsa triple ahotsera joan daiteke.

 

Erregistro hau oso komuna da umeen artean. Entrenamenduaren bidez, erregistro hau lor daiteke, adibidez, ume bateko garraxi edo negar egiten duenean ematen da. Emakume askok ahots hau mantentzen dute. Beraien ahots korden arabera. Gizonezkoek nerabezaroan galtzen dute normalean triple ahotsa egiteko gaitasuna. Beste batzuetan, 30 urte egin baino lehen galtzen dute.