Txantxangorri: berrikuspenen arteko aldeak

'''Txantxangorria''' (''Erithacus rubecula'') [[Passeriformes|passeriforme]] klaseko [[hegazti]]a<nowiki/> da, [[Muscicapidae]] familiakoa.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Roy|abizena=John|izenburua="The Clements Checklist of Birds of the World 6th Edition" by James F. Clements. 2007. [book review]|orrialdeak=483|data=2006-10-01|url=http://dx.doi.org/10.22621/cfn.v120i4.366|aldizkaria=The Canadian Field-Naturalist|alea=4|zenbakia=120|issn=0008-3550|doi=10.22621/cfn.v120i4.366|sartze-data=2019-05-23}}</ref> [[Europa]] osoan aurki daiteke, gehienbat hegoaldean, eta urte osoan leku berean bizi da. Europako Iparraldearen eta [[Afrika]]ko<nowiki/> ipar-mendebaldearen arteko migratzaile partziala da. Txantxangorria hegazti lagunartekoa, ausarta eta bitxia dadenez, eta ondorioz ohikoa da txori mota honekhorrek momentu batez [[baso]]a<nowiki/> atzean utzi eta begi bistan jartzea, bere bizilekura zein edo zer iristen den ikusi ahal izateko. [[Deiadar]] bereizgarria du eta alerta gisa erabiltzen du. Txori honen kantuaKantu [[melodiko]]a<nowiki/> dadu, [[urretxindor]]rarenaren<nowiki/> oso antzekoa.

[[Bular]] gorriagatik bereizten den hegazti txikia da, 14 cm luze ingurukoa. Gazteak arreak dira, tantoz josiak, eta [[ar]]ren<nowiki/> eta [[eme]]en<nowiki/> artean ez dago desberdintasun fisikorik. [[Zientzia Ikerketen Kontseilu Nagusia]]k<nowiki/> egindako ikerketa baten datuen arabera, txantxangorrien lumadiari erreparatuta, beren [[sexu]]aren<nowiki/> eta [[Adin (argipena)|adinaren]]<nowiki/> informazio zehatza jakin daiteke.<ref>{{Erreferentzia|izena=SINC Servicio de Información y Noticias|abizena=Científicas|izenburua=El plumaje de los petirrojos revela información sobre su sexo y edad|hizkuntza=es|data=2011-12-13|url=http://www.agenciasinc.es/Noticias/El-plumaje-de-los-petirrojos-revela-informacion-sobre-su-sexo-y-edad|aldizkaria=www.agenciasinc.es|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

[[Intsektu]] txikiak eta [[zizare]]ak<nowiki/> ditu elikadura iturri nagusi. [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osoan zehar egiten ditu [[habia]]<nowiki/>k (gehiago lurralde [[Hezetasun|hezeetan]]<nowiki/> idorretan baino). Neguan populazioak gora egiten du, Europa iparraldeko hotzetik ihesi datozen txoriak ere gerturatzen direlako. Euskaraz beste hainbat izen ere baditubaditugu: anttonpapargorri, antxogorri, lepogorri, papargorri, papogorri, txantxako, txantxango, txindor, txotxolongorri.<ref>{{Erreferentzia | izenburua=Txantxangorria | hizkuntza=eu | url=http://txoriak.eus/txoriak/Txantxangorria | aldizkaria=txoriak.eus | sartze-data=2019-05-23}}</ref>

[[Carlos Linneo]] [[zientzialari]] eta [[naturalista]] suediarrak gaur egungo [[taxonomia]]ren<nowiki/> oinarriak jarri zituen. Hark, [[XVIII. mendea|XVIII]]. mendean: idatzitakobere ''[[Systema naturae]]''<ref>{{Erreferentzia|izena=Carl von|abizena=Linné|izenburua=Caroli Linnaei...Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis.|argitaletxea=Impensis Direct. Laurentii Salvii,|data=1758|url=http://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.542|sartze-data=2019-05-23}}</ref> obran, txantxangorria, ''[[Motacila rubecula]]'' izenarekin deskribatu zuen. BereHaren berariazko [[epiteto]]a<nowiki/> ''Rubecularubecula'' latineko gorri (''ruber'')<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cassell's new Latin-English, English-Latin dictionary|argitaletxea=Cassell|data=1968|url=https://www.worldcat.org/oclc/7260402|edizioa=5th ed|isbn=0304929093|pmc=7260402|sartze-data=2019-05-23}}</ref> hitzaren txikigarri eratorria da. ''Erithacus'' generoa [[Georges Cuvier]] naturalista frantsesak sortu zuen 1800. urtean eta txantxangorriari izena eman zion, gaur eguneanegun duen [[nomenklatura binomial]]a, hain zuzen, ''Erithacus Rubecularubecula''.<ref>{{Erreferentzia|izena=Georges|abizena=Cuvier|izenburua=Leçons d'anatomie comparée de Georges Cuvier /|argitaletxea=Dumont ;|abizena2=Duméril|abizena3=Duvernoy|izena2=C.|izena3=G.L.|data=1836|url=http://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.130095|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

Txantxangorria intsektuak jaten dituen hegazti talde baten kidea da. Talde horren kide bezala [[birigarro]]a eta [[Euli-txori arrunt|euli-txoria]] ere izendatu izan dira beste batzuen artean, taldeak taxonomikoki oso antzekoak  baitziren. Azkenik, Birigarroarenbirigarroaren eta euli-txoriaren [[espezie]]ak<nowiki/> berriz aztertu ziren eta, horren ondorioz, ''Erithacus'' generoa ''Saxicolini'' taldearekin lotu zen. ''Saxicolini'' taldeak bere baitan aurreko hiru espezieak izateaz gain, [[Urretxindorurretxindor arrunt]]a<nowiki/> ere hartzen du, ''Saxicolini'' familiako beste hegazti askorekin batera.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Sibley, Charles G. (Charles Gald), 1917-1998,|izenburua=A supplement to distribution and taxonomy of birds of the world|url=https://www.worldcat.org/oclc/28916472|isbn=0300055498|pmc=28916472|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

Ekialdeko [[Paleartikoa]]n<nowiki/> bi espezie kokatzen diradaude ''Erithacus'' generoan ,: ''Erithacus akahigea'' eta ''Erithacus komadoria'', hain zuzen. Hala ere, datu biogeografiko eta [[DNA]] sekuentzia batzuk adierazten dutenaren arabera, bi horiek [[Ekialde Urruna|Ekialde Urruneko]]<nowiki/> Urretxindorrekinurretxindorrekin batera sailka daitezke, ''Erithacus'' generoan europar espezieak soilik utzita.<ref>{{Erreferentzia|izena=Shin-Ichi|abizena=Seki|izenburua=The origin of the East Asian Erithacus robin, Erithacus komadori, inferred from cytochrome b sequence data|orrialdeak=899–905|hizkuntza=en|data=2006-6|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1055790306000352|aldizkaria=Molecular Phylogenetics and Evolution|alea=3|zenbakia=39|doi=10.1016/j.ympev.2006.01.028|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

Eurasiako area kontinentalaren zati handi batean txantxangorrien arteko desberdintasunak oso urriak dira eta ondoriozizanik, ez dituztedztu poblazio sotilaksotilik sortzensortu. Beraz, subespezieak desberdintzeko gehienbat uharteak eta mendiko zonaldeak erabiltzen dira.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Christian|abizena=Dietzen|izenburua=Formal Description of a New Subspecies of the European Robin from Gran Canaria Island, Spain (Aves: Muscicapidae: Erithacus rubecula marionae subsp. nov.)|orrialdeak=39–42|abizena2=Michels|abizena3=Wink|izena2=J. Pieter|izena3=Michael|data=2015-10-13|url=http://dx.doi.org/10.2174/1874453201508010039|aldizkaria=The Open Ornithology Journal|alea=1|zenbakia=8|issn=1874-4532|doi=10.2174/1874453201508010039|sartze-data=2019-05-23}}</ref><ref name=":3">{{Erreferentzia|abizena=Pätzold, Rudolf.|izenburua=Das Rotkehlchen : Erithacus rubecula|argitaletxea=Westarp Wiss|data=1995|url=https://www.worldcat.org/oclc/231644867|edizioa=3., überarb. und erw. Aufl|isbn=3894324236|pmc=231644867|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

''Erithacus rubecula melophilus'', Europako mendebaldearen zati handi baten bizi den subespeziea, Britainiar uharteak barne, ibiltari bezala Afrikan, Korsikan edo Sardiniako ipar-mendebaldean ere ibiltari aritzen da. ''Erithacus rubecula witherbyi'' espeziea ''Erithacus rubecula melophilusen'' oso antzekoa da,; hala ere, lehenengoa hego-zabalera txikiagoa izateagatik bereizten da. ''Erithacus rubecula tataricus'', ipar-ekialdeko espeziea, handi samarra da eta bere lumak tonu ilunekoak dira. Banaketa eremuei dagokienez, hego-ekialdean, Krimeako penintsulako ''Erithacus rubecula valens'' espeziearen, Kaukasoko eta Transkaukasiako ''Erithacus rubecula caucasicus'' espeziearen eta Irango ''Erithacus rubecula hyrcanus'' espeziearen arteko diferentzia nabarmenak onartuta daude.<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Erithacus rubecula (Linnaeus). European Robin. Rougegorge familier.|argitaletxea=Academic Press Limited|url=http://dx.doi.org/10.5040/9781472927019.0232|aldizkaria=The Birds of Africa|isbn=9780121373047|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

Euskal Herrian bizi den txantxangorria ''Erithacus'' ''rubecula'' espeziekoa da, espezie honetan komuna den bezala,: 14 cm-ko luzeraluze da eta 16-22 g-ko pisua ditudu. Kasu honetanhorretan, lurrean, sastraketan eta antzeko tokietan bilatzen ditu zizare, barraskilo, intsektu edota armiarmak.armiarmakain,  Bainaba neguan dieta handitu egiten du, eta fruitu edo haziak ere jaten ditu,: horretarako, herrietako parke edo lorategiak erabiltzen dituelarikditue. Udaberrian, hegazti-hazkuntza leku freskoetan egin ohi du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Petirrojo europeo|hizkuntza=es-ES|url=https://www.seo.org/ave/petirrojo-europeo/|aldizkaria=SEO/BirdLife|sartze-data=2019-05-23}}</ref> Txantxangorria oso zorrotza da bere lurraldearenlurraldeko mugak zaintzen, eta borroka egiten du bertara hurbiltzen diren espeziekide guztiak bidaltzekouxatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Txantxangorria, lurraldearen zaindari amorratua - Zientzia.eus|url=https://zientzia.eus/artikuluak/txantxangorria-lurraldearen-zaindari-amorratua/|aldizkaria=zientzia.eus|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

Txantxangorriei eraztun ipintzeak Kantauri kostako leku aberasgarrienetan emanegin dira;: Urdaibaiko Biosferaren erreserban, hain zuzen.<ref>{{erreferentzia|izena=Jose Maria|abizena=Unamuno|izenburua=Estación de anillamiento cientifico de aves de Urdaibai año 2006|hizkuntza=es|url=http://www.birdcenter.org/files/2006.pdf|aldizkaria=Bird center|formatua=PDF|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

Txantxangorriak bikotea topatu ondoren, aldendu egiten dira bata bestearengandik egun batzuetarako. Gerora, emea kabia egiten hasten denean, berriz ere elkartu egiten dira. Bien arteko kopulak hasten dira arrautzak jartzeko momentua heldu arte. Euskal basoetan arrautzen kopurua 4 eta 6 artekoa izaten da orokorrean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Petirrojo, celoso guardián de su territorio|hizkuntza=es-ES|url=http://petronor.eus/es/reportajes/petirrojo-celoso-guardian-de-su-territorio-2/|aldizkaria=Petronor|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

KanariaKanariar uharteetan bi espezie aurkitzen dira; batetik, Kanaria Handikoa ''[[Erithacus rubecula marionae]]'' eta bestetik, Tenerifekoa ''[[Erithacus rubecula superbus]]''. Ezaugarri bereziak dituzte, hala nola, beteraztun zuria, bularreko kolorazio bizia eta kolore marroia eta gorrixka banantzen ditu marra gris bat. Sabelaldea guztiz zuria da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Handbook of the birds of Europe, the Middle East and North Africa : the birds of the Western Palearctic|argitaletxea=Oxford University Press|data=1977-1994|url=https://www.worldcat.org/oclc/13791970|isbn=019857505X|pmc=13791970|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

B [[zitokromo]] [[Sekuentzia (argipena)|sekuentzien]]<nowiki/> eta bokalizazio sekuentzien datuek<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erithacus rubecula (Linnaeus). European Robin. Rougegorge familier.|argitaletxea=Academic Press Limited|url=http://dx.doi.org/10.5040/9781472927019.0232|aldizkaria=The Birds of Africa|isbn=9780121373047|sartze-data=2019-05-23}}</ref> Tenerifeko eta Kanaria Handiko txantxangorriak oso desberdinak direla erakusten dute. Seguruenik, gutxi gorabehera orain dela bi [[milioi]] urte egon zen hegaztien [[kolonizazio]]tik<nowiki/> eratorriak izango dira. Gainera, bi espezie hauek beraien arteanespezieok diferentziadeberdintasun genetiko nabarmenakesanguratsuak dituzte.<ref name=":2" />

2003. urtean Christian Dietzen, Hans-Hinrich eta Michael Wink autoreek, Avian Science aldizkarian,  "The phylogeographic differentiation of the European robin Erithacus rubecula on the Canary Islands revealed by mitochondrial DNA sequence data and morphometrics: evidence for a new robin taxon on Gran Canaria?"<ref name=":2" /> izeneko ikerketa argitaratu zuten. Amaieran, konklusio bat lortu zuten;: Kanaria Handiko txantxangorriak bere Europako senideetatik orain dela 2.300.000 urte aldendu zela eta Tenerifekoak aldiz, 500.000 urte beranduago gauza bera egin zuela, hau da, orain dela 1.800.000 urte. Horren arrazoia, kolonizazio desberdina da, lehenik eta behin Kanaria Handira izan zen kolonizazioa eta urte mordo bat beranduago handik Tenerifera izan zena<ref>https://www.canarias7.es/hemeroteca/hallazgo_en_gran_canaria_de_una_especie_de_petirrojo_unica_en_el_mundo-BJCSN36465</ref>. ''Marionae'' eta ''superbus'' subespezieen arteko desberdintasunak zehazteko eta auzi haueihoriei erantzuna emateko oraindik ez da lan zehatzik argitaratu. Aurretiazko emaitzek iradokitzen dute Kanaria Handiko txantxangorriaren hegoak % 10 laburragoak direla, bestearekin alderatuta.

Kanariar Uharteetakouharteetako hegoaldeko herriak gazteagoak dira, [[Erdi Pleistozeno|erdi pleistozenokoak]] eta beraien dibergentzia [[Genetika|genetikoa]] hasiberria da. Mendebaldeko Kanariar Uharteetakouharteetako (Hierro, La Palma eta Gomera) ''Erithacus rubecula microhynchus'' txantxangorria txantxangorri kontinentalaren (''erithacus rubecula'')<ref name=":4" /> antzekoa da. Azkenik, [[Fuerteventura]]n aurkitutako txantxangorriak kontinentalak dira, hala ere, hau ez da harrigarria espezieak ez baitu habia egiten ez Fuerteventuran ez [[Lanzarote]]n. Hegazti hauek negua igaro edota joan-etorrikoak dira, esaterako Afrikatik Europarako migrazioa.

Gizakien presentziara nahiko ohituta dago, adibidez, norbaitek lurra mugitzen dagoenean bertara hurbildu ohi dira bertan zizareak edo antzeko [[harrapakin]]ak<nowiki/> harrapatzeko asmoarekin. OndoriozHorren ondorioz, irlauharte britainiarretan txantxangorria lorezainaren laguntzat hartzen da, eta ez zaio kalte egiten hainbat arrazoi [[folkloriko]] direla eta. Europa kontinentalean, non—bertan txantxangorriak beste hainbat hegazti txiki espezie bezala ehizatu zirenziren—, arretatsuagoak eta arduratsuagoak bilakatu ziren.<ref name=":1" /> Lurrazalean beste elikagai batzuk aurkitzeko asmoarekin, txantxangorria animalia basatietarabasatiei ere hurbiltzen dazaie, basurdeabasurdeari eta lurra mugitzen duten beste animalia batzuetarabatzuei ere, esate baterako.

Arrek lurraldetasun portaera nahiko oldarkorra eta erasotzailea dute. BeraienHaien lurraldera hurbiltzen diren beste arrak erasotzen dituzte, eta inongo itxurazko probokaziorik gabe beste espezie txikiago batzuk erasotzen ere ikusi izan dira. GertaeraAskotan, edobaten erasobat hauekhil askotanda mortalak izatera heltzen dira,erasoan: eremu jakin batzuetan, txantxangorri helduen % 10aren heriotzak irudikatzen edo ordezten ditu.<ref>{{erreferentzia|url=|izenburua=The RSPB-Robin: Territory | sartze-data=2019-05-23 | aldizkaria= RSPB website | hizkuntza=en | formatua=Weba}}</ref> EspezieBestetik, hauespeziea ''[[Dasypsyllus gallinulae]]'' deituriko arkakuso batek josita dagoegoten da.

Migrazioei dagokionezdagokienez, lurraldearen arabera txantxangorriek jokaera erabat desberdina dute. Europako ipar-ekialdean guztiz udako populazioak dira, ordeabaina hegoaldean, hego muturrean espezie sedentarioak dira.<ref>{{erreferentzia | url=https://www.researchgate.net/publication/271644494_De_la_Puente_J_Pinilla_J_2003_Fenologia_del_petirrojo_Erithacus_rubecula_en_el_tramo_bajo_del_rio_Jarama_En_De_la_Puente_J_Perez-Tris_J_y_Bermejo_A_Eds_2003_Anuario_Ornitologico_de_Madrid_2002_Edita_G|izenburua=Fenología del petirrojo (Erithacus rubecula) en el tramo bajo del río Jarama | sartze-data=2019-05-23 | aldizkaria=Research Gate | abizena1=De la Fuente | izena1=Javier | abizena2=Pinilla | izena2=Jesús | hizkuntza=es | formatua=PDF}}</ref>

[[Habia]] egiteko, lekuera desberdinaskotako askolekuak erabiltzen ditu,: zulogune edo [[Zulo (argipena)|zulo]] bat duen edozein leku habia egiteko leku aproposaegoki izan daitekeda txantxangorriarentzat. Ohiko [[Arrakala|arrakalez]]<nowiki/> edo babesa duten bankuez gain, txantxangorriak habia egindako leku arraroen artean daude makineria piezak, barbakoak, bizikleten eskulekuak, baztertutako lapikoak, ureztontziak, lorontziak... baita txapelak ere. Habia [[goroldio]]arekin,<nowiki/> [[Orri (argipena)|orriekin]]<nowiki/> eta [[larre]]arekin<nowiki/> egiten du, eta [[belar]] fin, [[ile]] eta lumekin estaltzen du. Kumeak izateko garaian edo [[umealdi]]etan,<nowiki/> martxo edo apirilean hasi eta abuztu edo irailera arte, bost edo sei arrautza jartzen ditu,  bi edo hiru errunalditan. Arrautzak krema kolorekoak, beixbeixak edo zuri kolorekoakzuriak dira, izpildunak edo marroi gorrizkagorrixka batekin orbainduta, eta gehienetan mutur luzeenean orbain gehiago izan ohiizaten ditu.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Evans, G.|izenburua=The observer's book of birds' eggs|argitaletxea=Warne|data=1975|url=https://www.worldcat.org/oclc/171289872|edizioa=14. reprint|isbn=0723200602|pmc=171289872|sartze-data=2019-05-23}}</ref>

Emea bigarren errunaldia hazten dagoeneanari denean, arra lehen errunaldiaren elikadurarekin arduratzen da. Txitaldi aldia 13-14 egunekoa da. Jaioberriak arrautzatikkuxkutik irten eta 13-14 egunera hegan egiten hasten dira.

Hegaztiak oraindik marroi izpildun kolorekoak direnean, bi hilabetetik hiru hilabetera bitartea daramatenean habiatik kanpo, lehen luma laranjak agertzen zaizkie kokots azpian, eta hurrengo bi edo hiru hilabeteetan, apurka-apurka kolore laranja hauhori zabaldu egiten da, lehen lumaldatzea egin eta nagusi itxura izan arte.

KumaKume garaian [[kantu]] ildaskatu eta txioa dauka, noiz: askotan gauez kantatzen duendu, batzuetan oso beranduraberandu arte,. ondoriozHori dela eta, urretxindorrarekin (''Luscinia megarhynchos'') nahasten da.  GuneHiri hiritarretangiroan egin ohiegiten duen gaueko kantua egunez oso zaratatsuak diren guneetan izaten da, horrek aditzera ematen du gaueko lasaitasunean kantatzen duela, bere mezua argitasun gehiagoz hedatzen edo zabaltzen delako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard A.|abizena=Fuller|izenburua=Daytime noise predicts nocturnal singing in urban robins | orrialdeak=368–370 | hizkuntza=en|abizena2=Warren|abizena3=Gaston|izena2=Philip H|izena3=Kevin J|data=2007-08-22|url=http://www.royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsbl.2007.0134|aldizkaria=Biology Letters | alea=4 |zenbakia=3|issn=1744-9561|doi=10.1098/rsbl.2007.0134|sartze-data=2019-05-23}}</ref> Neguan zehar, arrek eta emeek lurralde banatuak dituztenean, bi sexuetako txorien kantuak udan baino errukigarriagoak edo penagarriagoak dira. Neguan zehar, emea habiaraketa gunetik irten eta gune gertuagoko lurralde batera mugitzen da, janari bila. Arra habiaraketa lurraldean egoten da urte guztian.

Txantxangorri europarraren [[iparrorratz]] [[Magnetismo|magnetikoa]]<nowiki/> zabalki ikertua izan da eta ikusmenean oinarritutako “magneto harrera” erabiltzen duela esan daiteke. Bertan [[nabigazio]]rako<nowiki/> erabilitako kanpo magnetikoa antzemateko, eta hegaztiaren begian sartzen den, argiak eragina du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cryptochrome and Magnetic Sensing|url=http://www.ks.uiuc.edu/Research/cryptochrome/|aldizkaria=www.ks.uiuc.edu|sartze-data=2019-05-23}}</ref> Modu ulerkorrago bateanulergarriagoan esanda, animalia askok lurraren [[kanpo magnetiko]]a<nowiki/> antzeman ahal dutedezakete, eta hori erabili orientatzeko eta nabigatzeko erabiltzen dute, horrek objektu, harrapakin edo leku baten norabidea, kokapena eta altitudea ezagutzekojakiteko aukera ematen baitubaitie.<ref>{{Erreferentzia|izena=About The Author|abizena=BioEnciclopedia|izenburua=Magnetorrecepción|hizkuntza=es|url=https://www.bioenciclopedia.com/magnetorrecepcion/|aldizkaria=Información y Características|sartze-data=2019-05-23}}</ref> Hala ere, oraindik ez da guztiz ezagutzen bere zentzu magnetikoaren mekanismo fisikoa.

Txantxangorria oso garrantzitsua da [[folklore]] britainiarrean eta Frantziako ipar-mendebaldean, nahiz etabaina ez den hain garrantzitsuahorrenbeste Europako beste leku batzuetan. EuropaEuropako iparraldeko mitologian, ekaitz txoritzat hartzen zuten,: ekaintzaren jainko [[Thor]]-entzat, ekaitzaren jainkoa, [[sakratu]]a zen txori hau.<ref name=":6">{{Erreferentzia|abizena=Cooper, J. C. (Jean Campbell), 1905-|izenburua=Symbolic and mythological animals|argitaletxea=Aquarian/Thorsons|data=1992|url=https://www.worldcat.org/oclc/877263400|isbn=1855381184|pmc=877263400|sartze-data=2019-05-23}}</ref> ''[[Babes in the Wood]]'' deituriko umeentzako ipuin tradizional batean ere agertzen da, non hildako umeen gorpuak gorde edo estaltzen dituen.

Berriki Gabonekin lotualotu izan da kultura anglosaxoian,: ondoriozhorregatik, Gabonetako txartel askotan agertu izan da XIX. mendeko erdialdetik gaur eguneraegun arte,; halaber, Gabonetako posta zigilu askotan agertzen da. Honetan duHona jatorria honek: [[garai viktoriar]]rean, postari britainiarrak uniforme gorriak zeuzkatenjantzen etazituztenez, “Robin” (txantxangorri) izenezizenaz ezagutzen ziren. Seguruenik hauxe da Gabonetako txarteletan txantxangorria agertzearen arrazoi nagusia, txartela ematen duen postariaren ikur bat dela esan daiteke.