Suizidio: berrikuspenen arteko aldeak

'''Suizidioa''', '''norberak bere buruaz beste egitea''', '''buru-hiltzea''' edo '''buru-hilketa''' nork bere burua nahita hiltzean datza. Ekintza hori egin duenak bere buruaz beste egin duela esan ohi da. Buru-hilketarako arrazoiak askotarikoak dira, hala nola depresioa[[depresio]]a, mina (fisikoa zein psikikoa), edota arazo ekonomikoak. Erlijio askok [[bekatu]]tzat jotzen dute, eta [[legedi]] askoren arabera [[delitu]]a daere bada. Bestalde, zenbait [[kultura]]tan umiliazioari edo egoera mingarriei irtenbidea emateko modu ohoretsutzat dute suizidioa.<ref>{{Erreferentzia|izena=Garikoitz|abizena=Goikoetxea|izenburua=Suizidioen «tabua» hausteko|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1911/002/001/2019-06-04/suizidioen-tabua-hausteko.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-06-04}}</ref>

Buru-hilketatzat hartzeko, hilketa hori nork bere buruari nahita egin behar izan dio. Beraz, martiriak[[martiri]]ak ez dira suizidiotzat hartzen, izan ere, sinesmen batengatik egiten dute. Horregatik, sakrifizioak, gudak eta beste norbaiten bizitza salbatzeko egoeretan ematen diren hilketak ez dira suizidio gisa sailkatzen. Norberak bere buruaz beste egiteak ondorio legalak izan ditzan, frogak egon behar diradute hildakoak bere buruaz beste egin nahi zuela baieztatu ahal izateko. Bestalde, hildakoak suizidatzeko laguntza jaso badu, laguna hilketa baten konplizetzat hartzen da, eta hori lege kodeetan delitua izaten da.

Buru-hilketan zeinek bizitza kentzen dio bere buruari, eta kristautasun sinesmenetan gunorbera ez garada gurebere bizitzaren jabe. Ikuspegi orokor batetik erreparatuz, buru-hilketa lagunduetan arazo etikoak izaten dira. Egoera horretan, medikuak hilzorian dagoen gaixo batekin daude. Egun, buru-hilketa lagunduaren gaian, bioetikari[[bioetika]]ri jartzen zaio arreta, eta halakotzat jotzen da gaixo batek, hiltzear dagoenean eta bere borondatez bere bizitzarekin bukatu nahi duenean, eta gainera, ekintza hori betetzeko medikuaren laguntza behar duenean. Laburbilduz, medikamendu hilgarri bat gaixoari ematea izango litzateke gauzakontua. SuizidioaHorrelakorik dasuizidioa litzateke gaixoa kontziente dagoelako, eta gaixoak berak amaiera hori hautatzen duelako.

[[Suizidio lagundu]]a eta [[eutanasia]] desberdindu behar dira. Eutanasian, gaixoak ez du unean bertan erabakitzen bere bizitzarekin bukatu nahi duela eta, aldiz, familiak parte hartzen du, berak erabakitzen du gaixoa hil behar dela, ikusten dutelako gaixoa hil-hurren, eta erremediorik gabe, sufritzen ari dela. Mendebaldeko kulturako herrialde gehienetan Zigor Kodeetan [[eutanasia]] eta buru-hilketa lagundua zigortuta daude.

Oro har, suizidioak dakarren arazo [[Etika|etiko]] nagusia da jakitea ea gizabanako bakoitza bere buruaren jabe den ala ez. Aipatu dugun bezala, kristautasun sinesmenaren arabera, bizitza Jainkoaren[[Jainko]]aren opari edo miraritzat hartu behar dugu eta, beraz, ezin zaio Jainkoak oparitutako bizitzari uko egin. Hala ere, dagoen eta arazo etiko nagusia da ikustea ea pertsona bat daukan mina edota gaixotasuna arrazoi nahikoa den ala ez bere buruaz beste egiteko, ikustea ea min edo gaixotasun horrek ez ote daukan nolabaiteko konponbiderik. Iraganean, [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoak]] ez zituen onartzen beren buruaz beste egin zutenak eta, horregatik, ez zuen kanposantuan[[Hilerri|kanposantua]]n ([[Erromatar Eliza Katolikoa|katolikoan]]) haiek lurperatzeko baimenik ematen.

NazioMunduko askotanleku askotako lege kodeen arabera, [[Espainia]]n bezalaesate baterako, norbaitek buru-hiltze bat saihestu ahal badu, saihesteko betebeharra du, legez. Bestela laguntzaren hutsegitetzat har daiteke, eta ondorioz errudun bihurtzen ahal da laguntza eman ez duen pertsona.

Bestalde, legedi askotan delitutzat hartzen da buru-hiltzea. Hala ere, hainbat legeditan ekintza hori justifikatzen da subjektuak [[depresio]] handia badu edota [[eromen]] egoeran badago. Bestalde eta aipatu dugun bezala, legedi askotan, buru-hilketa bat ikustenikusiz badugugero etaikusleak ez badugubadu ezer egiten, legeak ez du zigorrik jartzen.

GizakiaGizaki askok, egunero, jarrera autosuntsitzaileak aurrera eramaten dituzte, esate baterako zenbait sustantzia erretzea, gehiegialkoholdun edatenedari duteneangehiegi edatea, oso arriskutsuak diren kiroletan aritzea... Izan ere,horrelako ekintzak egiten dituzten gizakiakgizakiek ez dute helburu bezala bere burua hiltzea, baizik eta, zenbait esperientzia ikertzeabizitzea. Pertsona batek bere buruaz beste egin nahi duenean, berriz, bere helburu nagusi edo bakarra bere heriotza lortzea da.

Arazo hau sozialasozialtzat jotzen da. Hau ez da nahasi behar gaur egun "heriotza duina" deitzen denarekin. Honen esanahia honakoa hau da: gaixo batzuk hiltzen direneanhilzorian oso gaizki pasatzen dute, min asko sentitzen dute gorputzean zehar eta medikuek zerbait ematen dizkiete bere [[min]]a baretzeko. Honetatik aparte desberdindu behar dugu [[eutanasia]] eta suizidio lagundua. Buru hiltze lagundua oinarritzen da gaixoari baliabideak ematean berak bere burua hiltzeko.

[[Munduko Osasun Erakundea|OMEk]] egindako ikerketaren arabera, ondorioak hauek esateraizan helduohi dadira: zenbait lurraldeetan buru-hilketa lortzeko hainbat metodoenmetodoren bidez lortzen da, horiek guzti horiek erabatekooso desberdintasunbestelakoak duteizan haienohi arteandira kulturaren arabera. Adibidez, Asiako hainbat lurraldetan ikertu da landareei botatzeko balio direnduten substantziak hiltzekosuizidioa egiteko erabiltzen direla, bestetik ereIngalaterra Ingalaterranbezalako mendebaldeko herrialde askotan medikamentuak intoxikatzeko ere balio dutela etajakinda, horrelakoak erabili izan direla horrelamaiz heriotzasuizidioa sortuegiteko. Ekialdeko Europan berriz, ikertu zen urkamendua zela erabilitakoohiko metodoa eta Amerikako Estatu Batuetan ere armak zirela. [[Hong Kong|Hong Kongen]] eta Txinan ordea, leihotik salto egitea zen metodoametodo ohikoa. Hau guztia zela eta, ondorioztatu zuten metodo hauetan banaketa bat egin ahala zela; alde batetik, tradizionalak zirenak (urkamendua eta leihotik salto egitea) eta bestetik tradizionalak ez zirenak (gainerakoak).