Eraginpe selektibo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Xabier Armendaritz wikilariak «Eraginpe-selektibo» orria «Eraginpe selektibo» izenera aldatu du: IZEN + ADJEKTIBO denez («liburu berri» bezala), marratxorik ez |
tNo edit summary |
||
1. lerroa:
'''Eraginpe
Terminoaren erabilera historikoaren arabera, jendeak bere pentsamoldeari egokituriko informazioa hautatu ohi du. Aukeraketa hori bakoitzaren ikuspuntu, sinesmen, jarrera eta erabakien arabera egiten da. Pertsonek informazioa jasotzean, hura bereizi dezakete, aldeko ebidentziak aukeratuz, eta desegokia dena alde batera utziz. Teoria hori [[Disonantzia kognitibo|disonantzia kognitiboaren]] teorian oinarriturik dago.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Stephanie Jean|abizena=Tsang|izenburua=Cognitive Discrepancy, Dissonance, and Selective Exposure|orrialdeak=394–417|data=2019-05-04|url=https://doi.org/10.1080/15213269.2017.1282873|aldizkaria=Media Psychology|alea=3|zenbakia=22|issn=1521-3269|doi=10.1080/15213269.2017.1282873|sartze-data=2021-05-10}}</ref>
6. lerroa:
Horrek baieztatzen du gizabanakoek ideiak kontrastatzen dituztenean, buruko [[Defentsa mekanismoa|defentsa mekanismo]] batzuk aktibatzen direla ideia berrien eta aurretik zeuden sinesmenen arteko harmonia sortzeko. Horrela oreka kognitiboa lortzen da. Oreka kognitiboa, pertsona batek munduarekin duen irudikapen mentalaren eta bere ingurunearen arteko oreka egoera da. Hori funtsezkoa da eraginpe selektiboaren teoria ulertzeko. [[Jean Piaget|Jean Piageten]] arabera, desoreka gertatzen denean, jendeak "bere baitan desatsegina" sentiarazten du, horrek bultzatzen ditu lehendik zituzten ideiak defendatzera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of human development|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/63525305|isbn=1-4129-3634-9|pmc=63525305|sartze-data=2021-05-10}}</ref>.
Norbanako batek jarrera bat hartu ondoren ere, gai bati buruzko informazioa bilatzen jarraituko dela uste izatean datza eraginpe
Eraginpe
== Eragina erabakiak hartzerakoan ==
24. lerroa:
Ikerketa honek arreta handiagoa eman die gizabanakoen prozesu kognitiboei, bai erabaki kontziente zein erabakiak inkontzienteetan, informazio kopuru oso txikia aurkezten zaienean. Ikerketak erakutsi du horrelako egoeretan, gizabanako batek zalantzan jartzen duela bere hasierako erabakia, baliabideen eskuragarritasun urria dela eta. Pentsatzen hasten dira ez dagoela nahikoa datu edo ebidentzia arlo zehatz horretan erabakitzeko. Hori dela eta, subjektua hasierako pentsamendu prozesuarekin kritikoagoa da. Orduan erabakien jasotako iturrien koherentzia aztertzen hasten da bere eraginpe selektiboaren maila murriztuz. Bestalde, informazio ugari zituen taldean, faktore horrek konfiantza eman zien harturiko hasierako erabakian. Beren erabakiaren gaia baliabide ugari onartzen zutenez erosotasuna sentitzen zuten hartutako erabakiarekiko.<ref name="Krueger, J. I. 2012">{{Erreferentzia|izenburua=Social judgment and decision making|argitaletxea=Psychology Press|data=2012|url=https://www.worldcat.org/oclc/794670577|isbn=978-1-136-98858-5|pmc=794670577|sartze-data=2021-05-10}}</ref>
Eraginpe
=== Zehaztasunerako motibazioa eta defentsarako motibazioa ===
38. lerroa:
Itxura fisikoak aurkeztutako ideia baten inguruko norberaren erabakian eragina izango duen arren, Van Dillen-ek, Papies-ek eta Hofmann-ek (2013) egindako ikerketa batek atributu pertsonalek eta eraginpe selektiboak [[Erabakiak hartzea|erabakiak hartzerakoan]] duten eragina gutxitzeko modu bat iradokitzen du. Ikerketa honen emaitzek erakutsi dute jendeak arreta handiagoa eskaintzen diela fisikoki erakargarri edo tentagarri diren estimuluei; hala ere, fenomeno hori "karga kognitiboa" handituz murriztu daiteke. Ikerketa honetan, jarduera kognitiboaren hazkundeak eraginpe selektiboaren eragina murriztu zuen itxura fisikoarekiko. Hau, zenbait atributu fisikotara instintuz erakartzen gaituztela onartuz azaltzen da, baina erakarpen horretarako behar diren baliabideak beste era batera erabiliko balira, orduan ez ginateke atributu horiez neurri berean ohartuko. Adibidez, pertsona bat aldi berean jarduera mentalean tematzen bada esposizio garaian, orduan litekeena da arreta gutxiago jartzea agerpenari, eta horrek erabakiak hartzerakoan eraginpe selektiboa gutxitzea dakar. <ref name="VanDillen2013">{{Erreferentzia|izena=Lotte F.|abizena=Van Dillen|izenburua=Turning a blind eye to temptation: How cognitive load can facilitate self-regulation.|orrialdeak=427–443|hizkuntza=en|abizena2=Papies|abizena3=Hofmann|izena2=Esther K.|izena3=Wilhelm|data=2013|url=http://doi.apa.org/getdoi.cfm?doi=10.1037/a0031262|aldizkaria=Journal of Personality and Social Psychology|alea=3|zenbakia=104|issn=1939-1315|doi=10.1037/a0031262|sartze-data=2021-05-10}}</ref>
== Eraginpe
=== Disonantzia kognitiboaren teoria ===
{{sakontzeko|Disonantzia kognitibo}}
47. lerroa:
Hori dela eta, norbanakoak etorkizunean horrelako informazio gatazkatsua saihestuko du, eta aurrez aurretik zituen ideiekin bat datozen mezuetara joko du. . Erabakiak hartzen dituztenek ezin dute beren kabuz informazioaren kalitatea modu independentean ebaluatu <ref name="FischerJonas2008">{{Erreferentzia|izena=Peter|abizena=Fischer|izenburua=Selective exposure and decision framing: The impact of gain and loss framing on confirmatory information search after decisions|orrialdeak=312–320|hizkuntza=en|abizena2=Jonas|abizena3=Frey|abizena4=Kastenmüller|izena2=Eva|izena3=Dieter|izena4=Andreas|data=2008-03-XX|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S002210310700090X|aldizkaria=Journal of Experimental Social Psychology|alea=2|zenbakia=44|doi=10.1016/j.jesp.2007.06.001|sartze-data=2021-05-10}}</ref>. Aurrez zeuden ikuspegien eta aurkituriko informazioaren artean gatazka sortzen denean, gizabanakoek egoera gogaikarri eta mehatxagarria sentituko dute, eta egoera hori selektiboki murriztera bultzatuko ditu. Hasierako erabakiari eusten dion informazioa nahiago izango dute eta informazio kontrajarriak alde batera utziko dituzte. Gizabanakoek egiaztapen-informazioa emango dute jarrera defendatzeko eta desgrabazioaren helburua lortzeko.<ref name="FischerLea2011">{{Erreferentzia|izena=Peter|abizena=Fischer|izenburua=The process of selective exposure: Why confirmatory information search weakens over time|orrialdeak=37–48|hizkuntza=en|abizena2=Lea|abizena3=Kastenmüller|abizena4=Greitemeyer|abizena5=Fischer|abizena6=Frey|izena2=Stephen|izena3=Andreas|izena4=Tobias|izena5=Julia|izena6=Dieter|data=2011-01-XX|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0749597810000701|aldizkaria=Organizational Behavior and Human Decision Processes|alea=1|zenbakia=114|doi=10.1016/j.obhdp.2010.09.001|sartze-data=2021-05-10}}</ref> Disonantzia kognitiboaren teoriak esaten du desakordioa tentsio egoera psikologiko bat dela. Jendeak egoera hori murrizten saiatzen da. Desakordioak zorigaitza, ondoeza edo atsekabea eragiten du. Festingerrek honako hau baieztatu zuen: "Bi elementu horiek harreman disonantea dute, baldin eta, biak bakarrik kontsideratuz, elementu baten eta bestearen arteko aldea gertatuko balitz". Desakordioa murrizteko, jendeak ezagutza kontsonanteak gehitzen ditu edo ebaluazioak aldatzen ditu mentalki koherenteago egiteko<ref>{{Erreferentzia|izena=Takao|abizena=Matsumoto|izenburua=Connectionist interpretation of the association between cognitive dissonance and attention switching|orrialdeak=119–132|hizkuntza=en|data=2014-12-XX|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S089360801400197X|aldizkaria=Neural Networks|zenbakia=60|doi=10.1016/j.neunet.2014.08.002|sartze-data=2021-05-10}}</ref>. Ondoez psikologikoaren esperientzia ekiditeko gizabanakoak informazio kontrajarriak baztertzera bultzatzen zituen, desakordioa murrizteko estrategia gisa.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Stephanie|abizena=Jean Tsang|izenburua=Cognitive Discrepancy, Dissonance, and Selective Exposure|orrialdeak=394–417|hizkuntza=en|data=2019-05-04|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/15213269.2017.1282873|aldizkaria=Media Psychology|alea=3|zenbakia=22|issn=1521-3269|doi=10.1080/15213269.2017.1282873|sartze-data=2021-05-10}}</ref>
===
1960ko hamarkadaren hasieran, Joseph T. Klapper Columbia Unibertsitateko ikerlariak ''[[The Effects Of Mass Communication]]'' liburuan baieztatu zuen ikus-entzuleak ez zirela [[masa komunikabid]]eetako [[propaganda politiko]] eta komertzialaren xede pasiboak, baina komunikabideek lehenagoko konbentzimenduak indartzen dituzte. Liburu osoan zehar, komunikabideek jendearengan eragiteko ahalmen txikia dutela argudiatu zuen eta, gehienetan, aurretik ditugun jarrerak eta sinesmenak indartzen dituela. Argitaratu zuen mezu edo ideia publiko berriak igortzearen edo hedatzearen efektu mediatikoak gutxienekoak zirela, jendeak eduki horiek iragazteko modu ugari dituelako. Joera hori zela eta, Klapper-ek argudiatu zuen komunikabideen edukiek gizabanakoaren jarduera kognitibo mota batzuk pizteko gai izan behar zutela bere mezua helarazteko. Klapper-en ikerketaren aurretik, nagusitzen zen iritzia zen komunikabideek banakako iritzia indartzeko botere handia zutela eta audientziak nagusi ziren hedabideen [[propaganda]] kontsumitzaile pasiboak zirela. Hala ere, ''Mass Effect of Mass Commnication'' kaleratu zenerako, ikerketa askok ondorioztatu zuten zehazki zuzendutako mezu asko guztiz eraginkorrak zirela. Klapper-en ikerketek erakutsi zuten gizabanakoek taldeen, gizartearen eraginaren eta familia egituren arabera ezarritako konbentzimenduak indartzen zituzten komunikabideen mezuetara bideratzen zutela, eta mezu horien atxikimendua denboran zehar ez zela aldatzen komunikabideen eragin berriagoarekin aurkeztutakoan. Klapperrek gizarte zientzietan egindako ikerketen arabera, komunikabideetan eduki ugari zegoela ikusita, ikusleek kontsumitzen zituzten programazio motak hautatzen zituzten. Helduek beren demografiarako egokiak ziren komunikabideak babesten zituzten eta haurrek aspergarri zituzten komunikabideak ihes egiten zituzten. Beraz, norbanakoek pertsona horren sortzez kanpoko barne iragazkietan oinarritutako masa komunikabideen mezua onartu edo baztertuko lukete{{erref behar}}.
67. lerroa:
=== Ekonomia kognitiboaren eredua ===
Eredu berri honek eraginpe selektiboaren motibazio eta kognizio prozesuak konbinatzen ditu. Iraganean, eraginpe selektiboa motibazioaren ikuspegitik aztertzen zen. Esate baterako, eraginpe selektiboaren fenomenoa honela azaltzen zen. Jendea motibatuta sentitzen da informazio koherentea topatzen duen heinean, honek sentitzen duen disonantzia maila txikitzeko balio baitu. Gainera, beren erabakiak eta posizioak defendatzeko motibatuta sentiarazten dira, izan ere helburu hau lortu dute bere jatorrizko ideiekin koherentea den informazioa soilik jasoz. Hala ere, ekonomia kognitiboaren eredu berriak motibazio alderdiak kontuan hartzeaz gain, pertsona bakoitzaren prozesu kognitiboetan oinarritzen da. Adibidez, eredu honek proposatzen du jendeak ezin duela koherentziarik gabeko informazioaren kalitatea objektiboki eta modu zintzoan ebaluatu. Informazio koherente gehiago gorde ohi dutelako, hori erreferentzia gisa erabiliz. Horrela, koherentea ez den informazioa maiz begi kritikoagoarekin ikusten da informazio koherentearekin alderatuta. Eredu honen arabera, erabakiak hartzeko prozesuan izandako eraginpe selektiboaren mailak ere jendeak inbertitzeko prest dagoen energia kognitiboaren araberakoak dira. Jendea bere diruarekin kontuz ibili ohi den bezala, energia kognitiboak edo erabakiak hartzeko ebidentzia guztiak ebaluatzen igarotzeko prest dauden denbora berdin funtzionatzen du. Jendeari energia hori erabiltzearen inguruko zalantzak sortzen zaizkio; xahutu ez dadin kontuz ibili ohi dira. Beraz, eredu honek iradokitzen du eraginpe
== Ondorioak ==
=== Komunikabideak ===
[[Fitxategi:Televison_Hungarian_ORION_1957.jpg|thumb|210x210px| Telebista da gaur egungo gizarteko eraginpe
[[Fitxategi:ThreeWiseCryptoPartyMonkeys.jpg|thumb| Pertsonek beren komunikabideen aukerak egokitzen dituzte disonantzia kognitiboa zein buruko inkongruentziak saihesteko.]]
Azken ikerketek frogatu dute ebidentzia enpirikoen bidez hedabideen ondorioz eraginpe
Ikerketa berrien arabera, eraginpe
Eraginpe selektiboaren kontzeptuari buruzko eztabaida akademiko nagusietako bat da ondorengoa da; esposizio selektiboak jendeak ikuspuntu desberdinetara edo polarizaziora laguntzen duen edo ez. Scheufele eta Nisbet (2012) desadostasunak topatzeak herri demokratikoetan izan ditzakeen ondorioak aztertzen dituzte. Idealki, herritarren arteko benetako deliberazio zibila iritzirik gabeko ikuspegien (edo desadostasunen) truke arrazionala litzateke. Hala ere, gutariko askok ez dugu desadostasuna alde batera uzten, ez zaigulako gustatzen gure iritzi propioen kontra dauden beste batzuei aurre egitea. Zentzu honetan, autoreek galdetzen dute ea antzeko informaziorik ez izateak ondorio positiboak edo negatiboak ekartzen dituen hiritartasun demokratikoan. Desadostasuna aurkitzean prozesu politikoetan parte hartzeko duten borondatearen aurkikuntza nahasiak dauden bitartean, autoreek diote selektibitatearen gaia sakonago aztertu behar dela, online komunikabideetan benetan hausnartutako diskurtsoa dagoen ala ez ulertzeko.
84. lerroa:
=== Politikan ===
Politikan litekeena da kontsumitzaileen artean esposizio selektiboa eragitea, erabaki bakar batera zuzenduriko informazioa jasotzea baino. Adibidez, 2009an Eraginpe Selektiboaren Teoriaren meta-analisian, Hart-ek jakinarazi zuen 2004an ''"The Pew Research Center for the People & the Press"-ek'' egindako inkestaren arabera, errepublikanoek 1,5 aldiz aldiz gehiago ematen dute [[Fox News]] demokratikoki aldizka ikusten dutela salatzeko (% 34 errepublikanoentzat eta% 20 demokratentzat). [[CNN|Aitzitik, demokratek CNN]] aldizka errepublikanoek baino 1,5 aldiz gehiago ematen dutela salatzen dute (demokraten % 28 vs. errepublikanoen % 19). Deigarriagoak diren arren, errepublikanoek demokratek baino bost aldiz gehiago dira " [[O'Reilly faktorea]] " aldizka ikusten dutela salatzeko eta zazpi aldiz " [[Rush Limbaugh]] " aldizka <ref name="HartAlbarracin2009">{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Hart|izenburua=Feeling validated versus being correct: A meta-analysis of selective exposure to information.|orrialdeak=555–588|hizkuntza=en|abizena2=Albarracín|abizena3=Eagly|abizena4=Brechan|abizena5=Lindberg|abizena6=Merrill|izena2=Dolores|izena3=Alice H.|izena4=Inge|izena5=Matthew J.|izena6=Lisa|data=2009|url=http://doi.apa.org/getdoi.cfm?doi=10.1037/a0015701|aldizkaria=Psychological Bulletin|alea=4|zenbakia=135|issn=1939-1455|pmid=19586162|pmc=PMC4797953|doi=10.1037/a0015701|sartze-data=2021-05-10}}</ref> Ondorioz, hedabide kontserbadoreak sintonizatzen dituzten errepublikarren iritziak Stroud-ek (2010) egindako kontserbadoreen iritziekin alderatu zirenean, haien usteak polarizatuagoak ziren. Emaitza bera liberalen azterketatik ere atera zen. <ref name="Perloff, R. M. 2013">Perloff, R. M. (2013). Political persuasion. In James Price Dillard and Lijiang Shen (Eds.), ''The SAGE Handbook of Persuasion: Developments in Theory and Practice.'' Retrieved from the Gale Virtual Reference Library database.</ref> Eraginpe
== Erreferentziak ==
|