Newtonen legeak: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
5. lerroa:
'''Newtonen legeak''' gorputzen [[higidura]] azaltzeko erabiltzen diren hiru printzipio dira. Lege hauen formulazio matematikoa [[Isaac Newton]]ek argitaratu zuen [[1687]]. urtean, bere [[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica'']] liburuan. Newtonen legeak, [[Galileoren eraldaketa|Galileoren transformazioekin]] batera, [[mekanika klasiko]]aren oinarria dira. ''Principia-ren'' hirugarren liburukian, Newtonek frogatu zuen lege horiek bere grabitazio unibertsalaren legearekin konbinatuz gero, [[Keplerren legeak]] ondoriozta eta azal daitezkeela.
Newtonen legeak orokorki ezagutzen diren moduan [[erreferentzia sistema inertzial]]etan bakarrik aplika daitezke. [[Erreferentzia sistema ez-inertzial]]etan, indar errealekin batera [[indar irudikari]]ak ere kontuan hartu behar dira. Hiru lege hauetan erabiltzen den hitz gakoa da indarrarena. Zera esan nahi du honek: Indarra gorputz batek beste batetan eragiten duen elkarrekintza bat da, zeinak bi eragin izan ditzakeen, gorputzen deformazioa eta higidura-aldaketa. Bestalde, aipatzekoa da behin eta berriz erabiltzen den masa masa inertziala dela, masa grabitazionalaren desberdina dena nahiz eta balio numeriko berdina duten.
== Newtonen lehen legea edo Inertziaren printzipioa ==
63. lerroa:
Gorputzen masa aldakorra bada, <math>F= m \cdot\ a</math> erlazioa ez da baliagarria izango. Beraz, legea orokortu egin behar da masa aldakorra den sistementzat. Horretarako, magnitude fisiko berri bat definitu behar da, mugimendu kantitatea, ''p''.
<math>p= m \cdot\ v (1)</math>
non <math>m</math>partikularen [[masa inertzial]]a eta <math>\boldsymbol v</math>bere abiadura sistema inertzial jakin batekiko diren.
77. lerroa:
<math display="block">\boldsymbol F = m \boldsymbol a \qquad (\mbox{2a})</math>
Bigarren formulazio honek inplizituki definizio bat darama (1) zeinaren arabera momentu lineala masa eta abiaduraren arteko biderkadura den. Baldintza hori ez denez betetzen Einsteinek garaturiko erlatibitate bereziaren teorian, indarraren adierazpenak azelerazioaren funtzioan ikuspegi desberdin bat hartzen du (3): <br /><math display="block">\boldsymbol F = m \boldsymbol a \left( 1-\frac{v^2}{c^2} \right )^{-\frac{3}{2}} \qquad (\mbox{3})</math>Kontuan hartu behar da erlatibitate berezian masa abiadurarekin aldatuz doala. Izan ere, bi masa desberdin definitzen dira: pausaguneko masa (edo masa mekanika newtondarrean) eta masa erlatibista. Hauxe da masa erlatibistaren formula:
<math>m(erlatibista)=m(pausagunekoa)\cdot \frac{1}{\surd {1-v^2/c^2}} </math>
=== Newtonen bigarren legearen aplikazioa ===
| |||