Lehen Berberiar Gerra: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
63. lerroa:
 
== Gerra deklarazioa eta itsas-blokeoa ==
1801ean Jeffersonek kargua hartu baino lehen, Kongresuak, besteak beste, sei fragata hornitu zituen, "AEBetako presidenteak berak gobernatu eta agindu beharko dituenak". Europako potentziek Estatu Batuei gerra deklaratzen badiete, ontzi horiek "gure merkataritza babestu eta lotsagabekeria zigortu beharko lukete, euren ontziak hondoratuz, errez edo suntsituz, aurkitzen dituztenean"<ref>{{Erreferentzia|izenburua=First Barbary War {{!}} Thomas Jefferson's Monticello|url=https://www.monticello.org/site/research-and-collections/first-barbary-war|aldizkaria=www.monticello.org|sartze-data=2021-05-07}}</ref>. 1801ean Jeffersonek kargua hartu zuenean, [[Yusuf Karamanli]]k, Tripoliko bajak, 225.000$ eskatu zizkion<ref group="oh">2017ko 3,31 milioi dolarren baliokideak; 1800ean, diru-sarrera federalak 10 milioi dolar baino gehixeago ziren</ref>. Bere irizpideak praktikan jarriz, Jeffersonek eskaerari uko egin zion. Ondorioz, 1801eko [[maiatzaren 10]]ean, bajak gerra deklaratu zien Estatu Batuei, ez idatzizko dokumentu formalen bidez, baizik eta banderaren masta Ameriketako Estatu Batuetako kontsulatuaren aurrean mozteko zuen ohiko moduan<ref>{{Erreferentzia|izena=Nathan|abizena=Miller|izenburua=The U.S. Navy : a history|argitaletxea=Naval Institute Press|data=1997|url=https://www.worldcat.org/oclc/37211290|edizioa=3rd ed|isbn=1-55750-595-0|pmc=37211290|sartze-data=2021-05-07}}</ref>. Aljerrek eta Tunisiak ez zioten jarraitu Tripoliko aliatuari.
 
Tripolik Estatu Batuei gerra deklaratu ziela jakin aurretik, Jeffersonek eskuadroi txiki bat bidali zuen, hiru fragataz eta goleta batez osatua, [[Richard Dale]] komodoroaren agindupean. Berberiako botereekin bakea lortzen saiatzeko gutunak eta opariak zeramatzan. Hala ere, gerra deklaratu izan balute, Dalek "AEBetako itsasontziak eta herritarrak erasoetatik babesteko" agindua zuen. Hala ere, Jeffersonek azpimarratu zuenez, "Konstituzioak ez zuen defentsa-jardueratik haratago joateko baimenik, Kongresuaren baimenik gabe"<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Presidential Dictatorship in War|hizkuntza=en|url=https://www.lewrockwell.com/2005/07/thomas-woods/presidential-dictatorship-in-war/|aldizkaria=LewRockwell|sartze-data=2021-05-07}}</ref>. Kongresuak gerra adierazpen formalik inoiz bozkatu ez zuen arren, presidenteari baimena eman zion AEBetako flotak Tripoliko Patxaren ontzi eta ondasun guztiak bereganatzeko. Estatubatuar eskuadroia [[Rudolf Cederström]]ek zuzendutako suediar ontziteria batera batu zen Tripoliren blokeoan. Suediarrak tripolitarrekin gerran zeuden 1800etik.
 
1801eko [[maiatzaren 31]]n, [[Edward Preble]] komodoro [[Mesina]]ra joan zen, [[Sizilia]]ra, [[Fernando IV.a Napolikoa]] erregearen gortera. Erresuma gerran zegoen [[Napoleon Bonaparte|Napoleonekin]], baina Fernandok eskulana, artisauak, hornidurak, kanoiontziak, mortero-ontziak eta Mesina, Sirakusa eta Palermoko portuak eskaini zizkien estatubatuarrei. Portu hauek, Tripoliren aurkako operazioak abiarazteko erabili ziren, gotortua eta harresitua zegoen hiria, artilleria astuneko 150 piezaz babestua eta 25.000 soldaduz hornitua, hamar kanoiko hamar [[bergantin]]eko flota bat izateaz gain, zortzi kanoiko bi [[goleta]], bi [[galera]] handi eta hemeretzi [[kanoi-ontzi]] ere bazituelarik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Questia|hizkuntza=en|url=https://www.gale.com/databases/questia|aldizkaria=www.gale.com|sartze-data=2021-05-07}}</ref>.
 
1801eko [[abuztuaren 1]]ean, ''Enterprise'' goletak ([[Andrew Sterret]] tenienteak gidatua) ''Tripoli'' itsasontzia harrapatu zuen, hamalau kanoikoa.
 
1802an, Jeffersonek piratekin harremanak izateko egindako eskaerari erantzunez, Kongresuak "Estatu Batuetako merkataritza eta marinelak tripolitar erasoen aurka babesteko legea" onartu zuen, eta Presidenteari baimena eman zion "... beharrezko iritzitako Estatu Batuetako ontzi armatuak erabiltzeko... [[Ozeano Atlantikoa]]n, Mediterraneoan eta mareetan horien merkataritza eta marinelak eraginkortasunez babesteko"<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Undeclared War: Twilight Zone of Constitutional Power By Edward Keynes|url=https://www.psupress.org/books/titles/0-271-00779-6.html|aldizkaria=www.psupress.org|sartze-data=2021-05-07}}</ref>. Legeak, AEBetako ontziei, Tripoliko Beiaren ontziaren ontziak harrapatzeko baimena ematen zien, baita euren jabetzak ere, portura iristen ziren belaontzi guztien artean banatzeko.
 
Estatu Batuetako Itsas Armada ez zen itsasoan desafiatua izan, eta Jeffersonek, indar militarra handitzen eta armadako itsasontzi onenak eskualdean hedatzen jarraitu zuen 1802an: ''Argus'', ''Chesapeake'', ''Constellation'', ''Constitution'', ''Enterprise'', ''Intrepid'', ''Philadelphia'' eta ''Syren'' izan ziren gerran zehar, Preble komandantearen agindupean. 1803an, Preblek, berberiar portuen blokeoa ezarri eta mantendu zuen, eta berberiar herrialdeetako floten aurkako erasoak egin zituen.
 
== Guduak ==