Marius Jacob: berrikuspenen arteko aldeak

[[Alsazia|Alsaziar]] jatorrikoa, Marius Jacob [[Marseilla|Marseillako]] [[Marseillako Portu Zaharra|Portu Zaharreko auzoan jaio zen]] 1879ko irailaren 29an [[Proletario|proletarioen]] ingurunean. [[Alsazia-Lorrena|Aitak alemaniar bihurtu]] berri eskualdetik ihes egin zuen eta Messageries maritimes-en sukaldari lanetan aritu zen, eta gero okin gisa. Garai hartan, Marsella azkar ari zen hazten, ezaguna eta oso kosmopolita zen hiria zen, baita gatazka sozial bortitzak zituen hiria ere. Gurasoak bi logelako apartamentu batean ezarri ziren, urik edo argirik gabe, Jobin kalean, Belle de Mai auzoan. Okinak bere seme bakarraribakarra itsaso zabaleko ametsak kontatuz entretenitzen zuen . Haurtzaro lasai eta zoriontsua ukan zuen Marius Jacobek eta [[Jules Verne|Jules Verneren]] irakurle amorratua omen zen. MariusJacob hamabi urterekin erroldatu zen ( ikasketen ziurtagiria lortu bezain laster), mutiko edo txo gisa eta lemazain laguntzaile aritu zen [[Sydney|Sydneyra]] zeraman bidaia batean, baina desertatu egin zuen bidaia hartan bertan. Gutxienez zortzi ontzitan egindako zerbitzuan, ongi ezagutu zituen ontzietako (eta, oro har, gizarteko) goiko klaseak (aberatsak eta ofizialak) eta behe klaseak (marinel arruntak, kondenatuak, baita [[Esklabotza|sotoetan]] garraiatutako esklaboak ere). [[Amiens|Amiensen epaiketan]] esan zuenez: {{Aipua|Ikusi dut mundua; ez da ederra<ref>{{Ouvrage|auteur1=François Thomazeau|titre=Marseille, une biographie|éditeur=[[Éditions Stock|Stock]]|année=2013|passage=133|isbn=}}.</ref>.}} [[Pirateria|Piraterian]] epe laburrez aritu zen, baina jarraitzeari uko egin zion krudelegia zela iritzi baitzion (tripulazioen sarrasiengatik), eta kabotaje saiakerak egin ondoren, [[1897|1897an]] Marseillara itzuli zen eta behin betiko utzi zuen itsasoko bizimodua. Sukarrak izan ziren itsasontziak uzteko arrazoi nagusia. Hala ere, [[Ozeanografia|ozeanografian]] trebatzen hasi zen itsas kapitain izateko itxaropenarekin. [[Tipografia]] ikastuna, [[Anarkismo|zirkulu anarkistetara]] joaten hasi zen eta Rose ezagutu zuen bertan, zeinekin bizitzea erabaki baitzuen. [[Élisée Reclus]], [[Piotr Kropotkin|Pierre Kropotkin]] eta [[Errico Malatesta|Malatesta]] anarkisten lanak irakurriz, aktibista aktibo eta gogotsu bihurtu zen.

Mende amaierako parlamentari [[Sozialismo|sozialistak]] langile klaseko [[Sozialismo libertario|libertarioen]] aurka zeuden, askotan bortizki. Batetik, batzuklehenak legalistalegalistak izanikziren eta hauteskundeen bidez boterea lortzen saiatzen ziren, baina [[Anarkismo|anarkistek]] uste zuten justizia soziala ez zela eztabaidagarria eta indarrez hartzen dela,; inola ere ez boteredun klasearekin itunak eginez. [[Belle Époque]] garaiko [[Europa|Europan]], [[Parisko Komuna|Parisko]] komunaren errepresioaren ondoren, matxinatuek, ekintza bortitzetara jotzen zuten justiziaren bila, erregeak, politikariak, soldaduak, poliziak, tiranoak eta magistratuak munduko ia edozein lekutan hiltzeko. Dozenaka [[Anarkismo|ekintzaile anarkista]] atxilotatxilotu zituzten eta hainbat [[Gillotina|gillotinatu]] edo urkatu zituzten. Estatuen indarrek libertarioak ehizatzen zituzten eta asko, Ravachol bezala, burua moztera kondenatzen zituzten. Hala ere, eta bortizkeria gorabehera, jende xeheak anarkista haien ekintzak txalotu ohi zituen.

[[Lehergai|Lehergailuen]] eta lapurreta txiki batzuen kasuagatik, Jacobek sei hilabeteko kartzela zigorra jaso zuen eta poliziaren artxiboetan sartu zen. Horrek bere integrazioa oso zaila egin zuen: Jacobek lana aurkitzen duenzuen bakoitzean, poliziek Jacob kaleratzera behartzen zutenbaitzuten Nagusia. Orduan aukeratuko zuen "ilegalismo bakezalea". Anarkismoaren teoriaren jarraitzailea izateari utzi gabe, ondasunak banakakobanaka berreskuratzearen alde jo zuen. LehergailuenHots, lehergailuen estrategia alde batera utzi eta lapur bihurtu zen.

1899ko martxoaren 31n, kide batzuekin polizia mozorrotu eta komisionario bati 400 000 franko ebatsi zizkioten, Marseillako Mont-de-Piétén. Kasua egunkarietan hedatuagertu zen eta algara iturri izan zen Frantzian<ref name="amj2">{{Cite aldizkari|url=https://blogs.mediapart.fr/franck-bart/blog/180715/alexandre-marius-jacob-honnete-travailleur-voleur-et-anarchiste|accessdate=2017-05-13|title=Alexandre Marius Jacob : honnête travailleur « Voleur et Anarchiste »}}</ref>.

Marius Jacob [[Toulon|Toulonen]] atxilotu zuten]]899ko 1899ko uztailaren 3an. Bost urteko kartzela zigorra ekiditeko, [[Eromen|zoramenazoro]] duen itxurak egin zituen: [[Jesusen Lagundia|jesulagunek]] eraso egiten zioten haluzinazioak dituela adierazi zuen. Erietxean sartu zuten baina 1900eko apirilaren 19an [[Aix-en-Provence]] asiloko erizain baten laguntzarekinlaguntzaz ihes egin zuen, [[Sète|eta Sète]]-n errefuxiatukoerrefuxiatu dazen. [[Georges Sorel]] anarkistarekin batera [[Montpellier|Montpellier-eko]] République kaleko 18. zenbakian kokatu zen., eta Rouse Roux neskalagunaren izena hartu zuen [[Burdindegi|burdindegia]] kudeatzen hasi zen. Horrela, susmorik erakarri gabe, sarrailaksarrailen mekanismoak aztertzeko eta hauk irekitzen trebatzeko mekanismo seguru guztiak baliabideak lortubildu zituen, eta lan horretan aditu bihurtu zen (bizitza guztian zehar hainbat arlo aztertu zituen bere kabuz, askotan aditu bihurtu arte<ref>William Caruchet, op. cité, p. 90.</ref>). Garai hartan antolatu zuen bere taldea, ''Travalleurs de la nuitNuit'' izenekoa ("Gaueko langileak"). Honako oinarriak zituen: Lehenik, kosta ahala kosta odola isurtzea ekiditea, haien bizitza eta askatasuna babesteko ez bazen, eta kasu horretan poliziak soilik erasotzea. Bigarrenik, bidegabeko gizartearen defendatzaileei soilik ebastea (enpresariak, epaileak, soldaduak, elizgizonak), eta sekula ez lanbide baliagarrietan aritzen zirenei (arkitektoak, medikuak, artistak, irakasleak, etab.). Lapurtutako diruaren ehuneko bat kausa anarkistari eta premia duten kideei ematen zitzaien, eta horrek, jakina, hainbat arazo sortu zizkien. Anarkista idealistekin lan egitea saihesten zuten (taldekideen ustez, anarkista haiek erreakzionarioegiak omen ziren, eta ez oso pragmatikoak) eta klase apaleko jendearekin elkartzen ziren.

Marius Jacobek asmamen handia erakutsi zuen legez kanpoko jarduera haietan. Esaterako, lapurtzeko asmoa duen jendea etxean zegoen ikusteko, paper zatiak itsasten zituen ateetan eta biharamunean itzultzen zen erori ziren ikustera. Ezkutuko nortasunak, mozorroak eta sasi-izenizenorde ugari erabiltzen zituen. Lapurreta metodo ezagunenetako batean aterkia erabiltzen zuen erreminta gisa<ref>Il se suicide en 1954 alors que [[Jules Dassin]] tourne une reconstitution quasi documentaire du coup du parapluie, dans son film ''[[Du rififi chez les hommes]]''.</ref> .

Umoretsua zen, haren txartel ugaritan [[Atila]] izenaz sinatzen baitzuen, batzuetan honakoa gehituz: "Lapurren Jainko, atzeman itzazu besteei lapurretan egin dietenen lapurrak" ( [[Rouen]], Saint-Sever eliza, 1901eko otsailaren 14a ). Dotorezia ere ageri zitzaion, honako pasartean ikusten denez: Julien Viaud fragata kapitainari lapurreta egiteko asmoz etxe batean sartu zen, baina etxearen jabea [[Pierre Loti]] zela ohartu zen, idazlea. Lapurreta egin ordez, honakoa zioen ohar bat utzi zuen: "Zure etxean akatsen batengatik sartu naiz, baina ezin izan diot ezer hartu bere lumaren bidez bizi denari. Lan guztiek merezi dute soldata. Atila. - PS: Hamar franko uzten ditut, hautsitako lehioa konpontzeko". <ref>William Caruchet, op. cité, p. 94.</ref>.

Kalkuluen arabera, bi eta lau laguneko taldeekin, [[1900]] eta [[1903]] urteen artean 150 eta -500 lapurreta artean egin zituen [[Paris|Parisen]], probintzietan ("Deszentralizazioa egiten ari nintzen"), eta baita atzerrian ere ([[Espainia|Espainian]] [[Jakue Zebedeorena|Saint Jacques]]<nowiki/>en urrezko estatua lapurtzeko asmoa zuen [[Santiago de Compostela|Konpostelan]], [[Italia|Italian]], [[Belgika|Belgikan]] [[Magreb|eta Magreben]] ere ikusi zuten). Lapurretaren praktika sistematikoa eta antolatua garatu zuen, artisau jarduera izatetik maila industriaindustrialera eraman zuelarik, eta Frantzia hiru eremutan banatuz. Amiens auzitegiko presidenteari azaldu zion "kapitalaren mugimendua" bideratzen zuela. Horrez gain, birziklatze sistema bat garatzen ariaritu zen hainbat metalurgiarekin batera. Eta batez ere, lapurreta arma politiko bihurtzenbihurtu duzuen. Bizitzeko bestebehar soilikzuena gordetzenbaizik ez zuen gordetzen, bazkari arruntak egiten zituen eta lapurreten soberakinak prentsa libertarioari eta mugimendu anarkistei bideratzen zizkien. <span class="need_ref" style="cursor:help;" title="Ce passage nécessite une référence.">Baina antolatzaile ona bazen ere, lider kaskarra zen, horretarako boterearekiko gustua falta omen zitzaion eta.</span>

1903ko apirilaren 21an [[Abbeville]]<nowiki/>n burutu nahi zuten operazio bat gaizki atera zen: polizia bat hil eta beste bat zauritu ondoren ihes egin behar izan zuten Jacob eta bere bi kidek. Hala ere, atzeman eta aprilaren 22an atxilotu zituzten<ref>William Caruchet, op. cité, p. 8.</ref>. Banda desegin zen eta Amiensen epaitu zituzten, 156 lapurretagatik. Jendearen protestak eta epaiketaren oihartzuna tarteko, Jacobek haren ideiak adierazteko erabili zuen epaiketa, hitzartze suharrak eta salaketa soziala eginez. Heriotzarik ezin izan zioten leporatu, eta gillotinan hiltzetik libratu zen.

Zigor kolonian bizi itxaropena bost urtekoa zen eta presoak ia inoiz ez ziren bertatik itzultzen "bikoizketa" zela eta (presoak bost-zazpi urteko behartutako lanetara kondenatzen zituztenean, zigor hau amaituta, urte kopuru bera egon behar ziren [[Guyana Frantsesa|Guyanan]], eta zazpi urte baino gehiago kondenatzen bazituzten, betiko geratu behar ziren bertan). Hala ere, Jacobek gutun-trukea mantendu zuen bere amaaama Marie-rekin, kodeturik. Deportatu gehienek ez bezala, uko egin zien edanari, jokoari edo harreman sexualei. Hemezortzi aldiz saiatu zen ihes egiten, eta gogoa ez endekatzeko eta bere buruari zein kideei laguntzeko, [[Zuzenbide|zuzenbidea]] ikasi zuen. Osasuna eta indarra, hala ere, nabarmen apaldu zitzaizkion garai hartan. Aldiz, gogotik irakurri zuen. [[Albert Londres|Albert Londresekin]] luze hitz egin zuen eta [[Louis Rousseau]] dokoreari kartzelako izugarrikeriak salatzen lagundu zion.

[[1929|1929an]] [[Louis Lecoin|Louis Lecoinek]] zuzendutako ''Le Libertaire'' egunkariaren bulegoetan aurkeztu zuen bere burua Jacobek. Bi gizonek antza zuten eta lagun bihurtu ziren. Jacobek bere jardueren mozkinak [[Propaganda|propagandan]] inbertitzen zituen. [[Kontzientzia-eragozpen|Kontzientzia-eragozleentzakoeragozleen]] aldeko eta [[Nicola Sacco|Sacco]] eta [[Bartolomeo Vanzetti|Vanzettiren]] aldekodefentsarako borrokaren ostean, libertarioek beren laguntza eman zuten [[Espainia|Espainiak]] agindutako [[Buenaventura Durruti|Durrutiren]] estradizioa ekiditeko ([[Heriotza zigor|heriotza zigorra]] ezarria baitzioten).

Nazien okupazio garaian [[Frantziako Erresistentzia|erresistentziarekin]] bat egin ez bazuen ere (sare anarkista gutxi zegoen, nahiz eta askapen mugimenduan libertario batzuek, batez ere espainiarrek parte hartu zuten), alderdikideek bazekiten Jacoben etxean aterpea aurki dezaketelazezaketela. Bere ama ([[1941]]<nowiki/>an) eta emaztea ([[1947]]<nowiki/>an, minbiziagatik) hil ondoren, lagunez inguratuta zahartu zen ([[Pierre-Valentin Berthier]] idazle anarkista eta bere emaztea, [[Jean Maitron]] ''langile mugimenduaren hiztegi biografikoa'' idazkiaren egilea, R. Treno, ''[[Le Canard enchaîné|Canard enchaîné-]]'' ko zuzendaria, eta beste hainbat). Kemenik ez zuen sekula galdu, eta haren balore, iritzi eta askatasunari eutsi zien, baita probokaziotzat hartzein zituenei erantzun ere (bere txakurraren gaineko zerga ordaindu behar zuela adierazi ziotenean, hautesle txartela eskatzeneskatu zuen Jacobek zakurrarentzat, "inoiz ez baitu gezurrik esan, inoiz ez baita mozkortu. Zuetako batek ere ezin du gauza bera esan"<ref>{{Cite web|url=https://www.vice.com/fr/article/l-histoire-du-cambrioleur-anarchiste-que-la-france-adorait|accessdate=2017-05-13|title=L’histoire du cambrioleur anarchiste que la France adorait}}</ref>).

* André Mahé (Alain Sergent ezizenarekin), ''Un anarchiste de la Belle Époque : Alexandre Jacob'', Paris, Le Seuil, coll. "les 400 coups», 1950, 207 orr. Berrargitaratzea: ''Un anarchiste de la Belle Époque : Alexandre Marius Jacob'', Saint-Georges d'Oléron, Les Éditions libertaires, 2005, 185 orr.,{{ISBN|2-914980-17-5}} .