|
Hainbat akordeoi mota daude, adibidez akordeoi diatonikoa, folkloreari loturik oso zabaldua [[Euskal Herria]]n ([[trikiti]]a), [[Paris]]en, [[Alemania]]n, [[Austria]]n, [[Kolonbia]]n, [[Panama]]n, [[Mexiko]]ko iparraldean, [[Argentina]]ko ipar-mendebaldean eta [[Dominikar Errepublika]]n.
Akordeoi diatonikoaren antzekoa da [[Argentina]]ko ''bandoneón'' izenekoa[[bandoneon]]<nowiki/>a, [[tango]]etan erabilia.
== Jatorria eta egungo hedapena ==
Akordeoia edo eskusoinua 1830-eko1830eko hamarkadan (Polonian) asmatutako haizezko instrumentu musikala da. Akordeoia herrialde hauetan jotzen da gehienbat: Iberiar peninsulan (Galizia, Kantabria, Asturias eta Euskal Herrian; Europan zehar (Frantzia, Italia, Alemania, Polonia eta Austria); eta gainerako herrialdeak (Kolombia, Panama, Peru, Txile, Argentina, Uruguai...).
Akordeoia herrialde hauetan jotzen da gehien bat: Iberiar peninsulan (Galizia, Kantabria, Asturias eta Euskal Herrian; Europan zehar (Frantzia, Italia, Alemania, Polonia eta Austria); eta gainerako herrialdeak (Colombia, Panama, Peru, Txile, Argentina, Uruguay...)
== Akordeoiaren atalak ==
Hiru zati handitan banatubana daiteke; akordeoi guztiek dituzte hiru zati hauek: Diapasoiadiapasoia, hauspoa eta armonika kaxa. Akordeoi guztiek hirurak dituzte.
[[Fitxategi:Akordeoi eskusoinua.jpg|thumb|Eskusoinu edo akordeoia hau Larrinaga-renLarrinagaren akordeoietako bat da, berak propio sortutako akordeoiasortutakoa. AkordeoiKromatikoa kromatikoada (botoi biribilak dituena), 120 baxu ditu.]]
Akordeoiaren erdian hauspoa kokatzen da, eta bere alde bietan, zurezko kaxa bi. Eskumako zurezko kaxan dago diapasoia eta bertan daude kokatuta akordeoiaren teklak (pianodun akordeoiak) eta botoiak (akordeoi kromatikoak -botoi—botoi biribila-biribila—). Akordeoiaren zati honek, melodia ematen digu.
Bestalde, hauspoaren ezkerraldean kokatutako zurezko kaxa, armonika kaxa deritzo eta zati hau, bai pianodun akordeoietan eta bai akordeoi kromatikoetan berbera da. Armonika kaxak, botoi biribilak ditu, eta akordeoi motaren arabera botoien kopurua aldatu egiten da; adibidez, pianodun akordeoiak 80 eta 120 (gehiago ere izan ditzake) baxu izan ditzake, baina trikitixak (soinu txikia), Euskal Herrian jotzen den istumentu ohikoak, 12 baxu besterik ez ditu. Armonika kaxa, diapasoiak sortzen duen melodiari ritmoa emateko erabiltzen da.
== Akordeoi motak eta euren berezitasunak ==
Akordeoiak mota askotakoak izan daitezkedira, bakoitza tekla edo botoi kopuru desberdinekin, hainbat soinu desberdinekin, egitura eta forma desberdinekinformarekin.
'''Pianoduna''': AkordeoiAkordeoirik famatuena,ezagunena gehien ezagutzen den akordeoia, pianodun akordeoiapianoduna da. Diapasoian pianoak bezalako teklak ditu, berdin-berdin kokatuak. Eta; ezkerraldean, armonika kaxan, 80, 120... baxu ditu. Pianodun akordeoia, normalean edo gehien batgehienbat, orkestra edo aretoetan jotzen den akordeoi motaaretoetakoa da;, baina ez beti.
'''Kromatikoa''': HonetazHorretaz aparte, akordeoi kromatikoa ere badago. Armonika kaxa pianodun akordeoia bezala du (motaren arabera), baina diapasoian, pianoa bezalako teklak izan beharrean, botoi biribilak ditu. Akordeoi mota hau, kaleetan zehar ikus daitekeen akordeoi mota izan daiteke, informalagoa, herrikoiagoa. Honen eredu, Euskal Herrian gehien bat jotzen den akordeoi mota, Trikitixa, akordeoiherri herrikoiaakordeoia da, tamainu txikikoa (eraman erraza) eta 12 baxu besterik ez dituena. Trikitixak, diapasoian edozein akordeoi kromatikok bezala botoiak ditu, baina botoi kopurua, akordeoi mota batetik bestera aldatzen da. Trikitixak 23 botoi ditu, bi ilaratan banatuak, 12 ilara batean eta 11 beste ilaran. Hiru, lau eta bost ilarako akordeoiak ere badaude.
== Akordeoi ekoizleak ==
Euskal Herrian, akordeoien marka famatuena ''Larrinaga Guerrini'' da. Garai batean bi akordeoi egile hauekakordeoigileok, bata euskalduna eta bestea italiarra, batera egiten zuten lan, baina arrazoi batzuk zirela medio, banatu eta bakoitzak bere akordeoi propioakbereak sortzen hasi zen. BeranduagoGeroago berriro batu egin ziren.
|
