17:12, 14 apirila 2021ko berrikusketa aldatu Theklan (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 408.068 edits →‎Erreferentziak Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin ← Aurreko ezberdintasuna		22:54, 17 apirila 2021ko berrikusketa aldatu desegin Eniisi Lisika (eztabaida \| ekarpenak) 2.466 edits No edit summary Etiketa: Ikusizko edizioa Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:Phrenology journal (1848).jpg\|thumb]] '''Frenologia''' ([[Greziera\|grezieraz]]: φρήν, ''fren'', "arrazoia"; yeta λόγος, [[logos\|''logos'']], "ezagutza") teoria [[Sasizientzia\|pseudozientifikoa]] bat da zeinenak, gaur egunean ez duen baliorik. Teoria honek [[Garun\|garuna]] [[Arrazoi\|arrazoiaren]] organoa dela baieztatzen du, eremu batzuek funtzio espezifikoak edota moduluak dituztela arrazoitzen dutelarik eta honen bestez, garuna neurtzean datza bere jardun nagusia.<ref>{{Erreferentzia\|izena=Jerry A.\|abizena=Fodor\|izenburua=The modularity of mind : an essay on faculty psychology\|argitaletxea=MIT Press\|data=1983\|url=https://www.worldcat.org/oclc/9133505\|isbn=0-262-06084-1\|pmc=9133505\|sartze-data=2021-03-08}}</ref><ref name=":16">{{Erreferentzia\|izena=W. D.\|abizena=Sanders\|izenburua=Paul: from the Jewish point of view\|argitaletxea=Cambridge University Press\|orrialdeak=678–730\|data=1999-12-09\|url=http://dx.doi.org/10.1017/chol9780521243773.022\|aldizkaria=The Cambridge History of Judaism\|isbn=978-1-139-05366-2\|sartze-data=2021-03-08}}</ref> Ezagutza enpirikotik abiatzen den arren, frenologia haratago doa, eta honela urrundu zen [[Zientzia\|zientziatik]].<ref name=":16" /><ref name=":0">{{Erreferentzia\|izenburua=What Is Pseudoscience?\|argitaletxea=Springer Publishing Company\|url=http://dx.doi.org/10.1891/9780826194268.0003\|aldizkaria=Critical Thinking, Science, and Pseudoscience\|isbn=978-0-8261-9419-0\|sartze-data=2021-03-08}}</ref> Frenologiaren ideia nagusia, [[Burezur\|burezurraren]] neurketa eta [[Aurpegi\|aurpegiaren]] ezaugarriak kontuan izanik, jarrera [[Kriminologia\|kriminalen]] tendentziak aurreikusi daitezkeela argudiatzen du.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia\|izenburua=Appendix B: Critical Thinking and Paranormal Resources\|argitaletxea=Wiley-Blackwell\|orrialdeak=345–351\|url=http://dx.doi.org/10.1002/9781444310122.app2\|aldizkaria=Pseudoscience and Extraordinary Claims of the Paranormal\|isbn=978-1-4443-1012-2\|sartze-data=2021-03-08}}</ref> Ezagutza hau, [[Franz Joseph Gall]] mediku alemaniarrak garatu zuen [[1796\|1796an]]<ref>{{Erreferentzia\|izena=W. D.\|abizena=Sanders\|izenburua=Paul: from the Jewish point of view\|argitaletxea=Cambridge University Press\|orrialdeak=678–730\|data=1999-12-09\|url=http://dx.doi.org/10.1017/chol9780521243773.022\|aldizkaria=The Cambridge History of Judaism\|isbn=978-1-139-05366-2\|sartze-data=2021-03-08}}</ref>, eta esan daiteke, [[XIX. mende\|XIX. mendean]] eragin handia izan zuela, batez ere, 1810-1840 urteen bitartean. [[Britainia Handia\|Britainia Handiko]] zentro handiena, [[Edinburgo\|Edinburgoko]] Frenologia Sozietatea izan zen 1820an. Gaur egun, pseudozientzia<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia\|izena=Anatol\|abizena=Repoport\|izenburua=Mario Augusto Bunge: Treatise on Basic Philosophy (Vol. 4). Ontology II. A World of Systems. Dordrecht-Holland: D. Reidel Publishing Company, 1979, 314 pp.\|orrialdeak=166–168\|data=1980\|url=http://dx.doi.org/10.1002/bs.3830250209\|aldizkaria=Behavioral Science\|alea=2\|zenbakia=25\|issn=0005-7940\|doi=10.1002/bs.3830250209\|sartze-data=2021-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|izena=Anne\|abizena=Stiles\|izenburua=Introduction\|argitaletxea=Cambridge University Press\|orrialdeak=1–24\|url=http://dx.doi.org/10.1017/cbo9780511844461.001\|aldizkaria=Popular Fiction and Brain Science in the Late Nineteenth Century\|isbn=978-0-511-84446-1\|sartze-data=2021-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|izenburua=Contributors\|orrialdeak=155–156\|data=1990\|url=http://dx.doi.org/10.5840/intstudphil1990221145\|aldizkaria=International Studies in Philosophy\|alea=1\|zenbakia=22\|issn=0270-5664\|doi=10.5840/intstudphil1990221145\|sartze-data=2021-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|izena=Kate L.\|abizena=Christison-Lagay\|izenburua=The neural representation of vocalisation perception\|argitaletxea=Cambridge University Press\|orrialdeak=337–354\|abizena2=Cohen\|izena2=Yale E.\|url=http://dx.doi.org/10.1017/cbo9781139003551.019\|aldizkaria=Animal Communication Theory\|isbn=978-1-139-00355-1\|sartze-data=2021-03-08}}</ref> bat bezala aurkezten den ezagutza bat da bere metodologia zalantzakorrarengatik. XIX. mendean [[psikiatria]] eta [[psikologia]] esparruan eragin handia izan zuen arren, hainbat idazlek baztertu zuten metodologia hau.<ref>{{Erreferentzia\|izena=John\|abizena=Revere\|izenburua=An Elementary Treatise on Human Physiology, on the Basis of the Précis Elémentaire de Physiologie\|orrialdeak=429–430\|data=1844-04\|url=http://dx.doi.org/10.1097/00000441-184404000-00025\|aldizkaria=The American Journal of the Medical Sciences\|alea=14\|zenbakia=7\|issn=0002-9629\|doi=10.1097/00000441-184404000-00025\|sartze-data=2021-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|izenburua=SIR WILLIAM HAMILTON ON PHRENOLOGY\|orrialdeak=249–260\|hizkuntza=en\|data=1860-01\|url=http://psychiatryonline.org/doi/abs/10.1176/ajp.16.3.249\|aldizkaria=American Journal of Psychiatry\|alea=3\|zenbakia=16\|issn=0002-953X\|doi=10.1176/ajp.16.3.249\|sartze-data=2021-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|izenburua=Volume 1879 - Issue 635 (1879-07-29)\|url=http://dx.doi.org/10.1163/2214-8345-ncho-nch_1879_040_0635\|aldizkaria=The North China Herald Online\|sartze-data=2021-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|izenburua=Bibliographical Notices Why Not? A Book for every Woman. The Prize Essay to which the American Medical Association awarded the Gold Medal for 1865 . By Horatio Robinson Storer, M.D., Assistant in Obstetrics and Medical Jurisprudence in Harvard University, &c. &c. Boston: Lee & Shepard. 1866. 16mo. pp. 91.\|orrialdeak=104–104\|data=1866-08-30\|url=http://dx.doi.org/10.1056/nejm186608300750504\|aldizkaria=The Boston Medical and Surgical Journal\|alea=5\|zenbakia=75\|issn=0096-6762\|doi=10.1056/nejm186608300750504\|sartze-data=2021-03-08}}</ref> Ordea, Gallek aurresan zuen ideia historikoki aurrerapen handia izan dela onartu beharra dago, [[Neuropsikologia\|neuropsikologiaren]]<ref>{{Erreferentzia\|izena=Jerry A.\|abizena=Fodor\|izenburua=The Modularity of Mind\|data=1983\|url=http://dx.doi.org/10.7551/mitpress/4737.001.0001\|doi=10.7551/mitpress/4737.001.0001\|sartze-data=2021-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|izena=Donald\|abizena=Simpson\|izenburua=PHRENOLOGY AND THE NEUROSCIENCES: CONTRIBUTIONS OF F. J. GALL AND J. G. SPURZHEIM\|orrialdeak=475–482\|data=2005-06\|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1445-2197.2005.03426.x\|aldizkaria=ANZ Journal of Surgery\|alea=6\|zenbakia=75\|issn=1445-1433\|doi=10.1111/j.1445-2197.2005.03426.x\|sartze-data=2021-03-08}}</ref> baitan, hau da, hainbat jarrera, emozio eta pentsamendu garunaren eremu jakinetan aurkitzen direnaren ideia. 8. lerroa: == Arrazoiaren ahalmenak == [[Fitxategi:1895-Dictionary-Phrenolog.png\|thumb\|1895. urtearen inguruan eginiko frenologiaren definizio grafikoduna , [[Webster 's Academic Dictionary\|''Webster 's Academic Dictionary'']]-ren eskutik. ]] Frenologoen ustetan, [[Gizaki\|gizakion]] [[Gogamen\|arrazoimenak]], ahalmen anitz ditu eta hauek garunaren eremu zehatzetan kokatzen dira. Esaterako, "filoprogenitibitatea", [[Greziera\|grezieraz]] “oinordekoekiko maitasuna” esan nahi duenak, erdialdean aurkitzen da, zehazki buruaren atzealdean. (~~Begiratu~~begiratu ''Webster''ren irudian). Eremu hauek izaerarekiko proportzionalak direla esaten da eta organo baten garrantzia bere tamaina besteekin alderatzean kalkulatzen da. Beraz, [[Burezur\|garezurraren]] tamaina eremu bakoitzera egokitzen denez, norbanako baten ahalmena edota izaeraren trazuak, burezurraren tamainaren arabera determinaturik daudela baieztatzen dute frenologoen.

Frenologia: berrikuspenen arteko aldeak