Pilum: berrikuspenen arteko aldeak

* '''''Pilum'' astuna''': Hau, zurezko makila bat zen, eta metalezko [[haga (makila)|haga]] bat lotzen zitzaion [[errematxe]] baten bidez. Orotara, 120 zentimetroko luzera zuen. Horietatik, erdia, zurezko makila zen, eta beste erdia, metalezko haga. Honela, etsaien ezkutuetan sartzerakoan, piluma tolestea lortzen zen, ezkutua erabilezina geraturik. Erromatarrek, aldagarri gisa, eta efektu hau berau lortzeko, metalezko hagaren suberaketa erabili zuten. Gainera, gudu bakoitzaren ondoren, modu errezeanerrazean konpontzeko balio zuten.

Egun, ez dago adostasunik espezialisten artean, aipaturiko erabilerari dagokionez. Piluma''Pilum''a, tolesteko erabiltzea, alegia. Muturra txikia zen, eta piramide formakoa. Talkarekin, errez zulatzen zuen zurezko ezkutu bat. Metalezko haga, muturra baino meharragoa zenez, lehena, erraz irristatzen zen muturrak eginiko zulotik, sarri, ezkutuarekin babesten zenaren besora ere helduz. Honetan, ''[[soliferrum]]'' izeneko xabalina baten oso antzekoa zen, baina hau erabat metalikoa zen. Erromatarrek, arma hau, Italian zituzten etsai garrantzitsuenetako batetatik kopiatu zituztela uste da, [[samnitar]]retatik, alegia. Hauek, beharbada, zelten eraso beldurgarriei eusteko asmatu zuten. Antzinako istorioek, errematxeen erabilera, [[Gaio Mario|Marioren]] ideia izan zela diote, eta Zesar bere [[iloba]]k, suberaketa erabili zuela ere bai. Denborarekin, metalezko esfera batekin lastatua izan zen, metalezko hagaren atzealdean jarria, beharbada, talkan kontzentraturiko pisua gehitzeko, honela, zulaketa handituz.

* '''''Pilum'' arina'''. Hau, urrutiago iristen zen xabalina bat zen, baina ez zuen ''pilum'' astunak bezain besteko zulaketa ahalmenik.

Erromatarrek ''pila''k (pluralean honela esanda: pilum-pila), etsaiarengandik hamabost metrora aurkitzen zirenean erabiltzen zituzten. Lehenik, ''pilum'' arina jaurtitzen zuten, eta, ondoren, astuna. Honen ondoren, ezpata eskuan zutela, aurrez aurreko borroka itxira joaten ziren. Erromatar legionari[[Legionario|legioari]] diziplinatuak, guztiek batean botatzen zituzten pilak, xabalina jasetan. Arinek, etsaien erasoa zeozer geldiarazten zuten, eta hildakoren bat ere eragiten zuten, eta, berehala, astunak botatzen zituzten. Hauek, ezkutu arinak zeharkatzen erortzen ziren eta ezkutu horien jabeen gorputzeraino helduz. Ezkutu horiek, erabilezinak geratzen ziren, hildako eta zauritu asko eragiteaz gain. SegunduSegundo batzuk beranduago, etsaien lerroak, geldiarazia eta noraezean, legionarien[[legionario]]en erasoa jasaten zuten, hauek euren [[ezpata]] eskuan zutela.

Pixkana-pixkana, erromatarrek pilumak''pilum''ak erabiltzeari utzi zioten, [[Erromatar Inperioa|Erromatar Inperio]] gainbehera joaten hasia zen garaian, III. mendeko krisia deitu izan den garai horretan. Garai honetan, lantza xumeago batek ordezkatu zuen piluma''pilum''a, ''lancea'' izenekoa. Erromatar armadan geroz eta barbaro gehiago zegoen heinean, erromatarren armak barbaroek ekarritakoenengatik aldatuak izan ziren.