Eboluzioari buruz baztertutako teoriak: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
11. lerroa:
== Forma aldaezinak ==
[[Aristoteles]]<nowiki/>ek ez zituen jainkozko sorkuntza eta eboluzioa onartu, honen aurrean, [[Aristotelesen biologia|bere biologia]]<nowiki/>n espezie bakoitza (eidoak) aldaezina zela argudiatu zuen, bere [[betiereko forma ideala]]<nowiki/>ri leial mantenduz ([[Platon]]<nowiki/>en [[formen teoria]]<nowiki/>ren ezberdina).
[[Fitxategi:Great Chain of Being 2.png|thumb|1579ko [[Didacus Valades|Didacus Valadesen]] ''Rhetorica Christiana'' laneko marrazkia, izatearen kate handiaren ideiarekin.]]
[[Erdi Aroa]]<nowiki/>n, [[eskolastizismo]]<nowiki/>ak Aristotelesen ikuspegia garatu zuen [[izatearen kate handi]] baten ideiarekin.<ref name=":0" /> Eskailera baten irudiak, berez, eskalatzeko aukera iradokitzen du, baina bai antzinako greziarrek, bai Erdi Aroko eskolastikoek, bai [[Ramon Llull|Ramon Lull]]<nowiki/>ek<ref name=":0" />, espezie bakoitza, sortu zenetik, finko mantentzen zela babestu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arthur O.|abizena=Lovejoy|izenburua=The great chain of being : a study of the history of an idea : the William James lectures delivered at Harvard University, 1933|argitaletxea=Harvard University Press|data=1964|url=https://www.worldcat.org/oclc/432702791|isbn=978-0-674-04033-5|pmc=432702791|sartze-data=2021-03-11}}</ref><ref name=":1" />
[[Georges Cuvier
▲Georges Cuvier-ek 1812ko ''Recherches sur les Ossements Fossiles'' lanean [[atalen korrelazioa]]<nowiki/>ri buruzko bere doktrina azaldu zuen, hau da, organismo bat sistema oso bat denez, bere zati guztiak elkarri dagozkiola, osotasunaren funtzioan lagunduz. Orduan, hezur bakar batetik abiatuta, sarritan [[Zoologia|zoologo]]<nowiki/>ak animalia zein motatakoa edo generokoa zen esan zezakeen, eta animalia batek haragia mozteko hortz egokituak balitu, zoologoa ziur egon zitekeen bere organo sentsorialak [[Harraparitza|harrapari]] batenak izango liratekeela, eta hesteak [[haragijale]] batenak. Espezie batek konplexutasun funtzional murriztezina zuen, eta "haren zati bat ere ezin da aldatu besteak ere aldatu gabe". <ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Edward J.|abizena=Larson|izenburua=Evolution : the remarkable history of a scientific theory|argitaletxea=Modern Library|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/53483597|isbn=0-679-64288-9|pmc=53483597|sartze-data=2021-03-11}}</ref> Eboluzionistek aldi bereko aldaketak ematea espero zuten, aldaketa batek beste bati jarraitzeko. Cuvierren iritziz, eboluzioa ezinezkoa zen, edozein aldaketak sistema delikatu guztia desorekatuko bailuke.<ref name=":2" />
[[Louis Agassiz]]<nowiki/>en 1856ko "sailkapenari buruzko entsegua" [[idealismo filosofiko]] alemaniarraren adibide izan zen. Espezie bakoitza berez konplexua zela, beste organismoekin harreman konplexuak zituela eta bere inguruan zehaztasunez egokitzen zela zioen, pinu batek basoan egiten duen bezala, eta ezin zuen zirkulu horietatik kanpo iraun. Forma ideal horien argudioa eboluzioaren aurka agertu zen, mekanismo alternatibo errealik eskaini gabe. [[Richard Owen]]<nowiki/>ek antzeko iritzia zuen [[Britainia Handia]]<nowiki/>n.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edward J.|abizena=Larson|izenburua=Evolution : the remarkable history of a scientific theory|argitaletxea=Modern Library|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/53483597|isbn=0-679-64288-9|pmc=53483597|sartze-data=2021-03-11}}</ref>
25. lerroa:
== Aldaketaren azalpen alternatiboak ==
Aldaketa ebolutiboa biologoek onartu, baina [[Hautespen natural|hautespen naturala]] ukatua izan zenean, darwinismoaren eklipsea barne, aipaturiko azalpen zientifiko alternatiboak (lamarckismoa, ortogenesia, estrukturalismoa, katastrofismoa, bitalismoa eta eboluzio teista, bereizita edo teoriak konbinatuz) landu ziren. Hainbat faktorek bultzatu zituen darwindarrak ez ziren eboluzio-mekanismoak proposatzera; hautespen naturalak, [[Heriotza|heriotzari]] eta [[Lehia|lehiari]] garrantzia emanez, ez zituen naturalista batzuk erakarri moralgabea sentitzen zutelako, eta leku gutxi utzi zien teleologiari edo bizitzaren garapenean aurrera egitearen kontzeptuari.<ref>{{Erreferentzia|izena=Peter J.|abizena=Bowler|izenburua=Evolution : the history of an idea|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/49824702|edizioa=Third edition, completely revised and expanded|isbn=0-520-23693-9|pmc=49824702|sartze-data=2021-03-11}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Edward J.|abizena=Larson|izenburua=Evolution : the remarkable history of a scientific theory|argitaletxea=Modern Library|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/53483597|isbn=0-679-64288-9|pmc=53483597|sartze-data=2021-03-11}}</ref> Zientzialari eta filosofo horietako batzuk, [[St. George Jackson Mivart]]<nowiki/>ek eta [[Charles Lyell|Charles Lyelle]]<nowiki/>k, eboluzioa onartu baina hautespen naturala gustuko ez zutenek, eragozpen erlijiosoak planteatu zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Quammen|izenburua=The reluctant Mr. Darwin : an intimate portrait of Charles Darwin and the making of his theory of evolution|argitaletxea=Atlas Books/Norton|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/65400177|edizioa=1st ed|isbn=0-393-05981-2|pmc=65400177|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Beste batzuek, [[Herbert Spencer]] biologo eta filosofoak, [[George Henslow]] botanikoak (Darwinen aholkulari izan zen [[John Stevens Henslow]] botanikoaren semea) eta [[Samuel Butler]] egileak bezala, eboluzioa berez prozesu progresibo bat zela sentitu zuten, hautespen naturala berez azaltzeko nahikoa ez zena. Beste batzuek, [[Edward Drinker Cope]] eta [[Alpheus Hyatt]] paleontologo estatubatuarrak barne, ikuspegi idealista zuten, eta naturak, bizitzaren garapena barne, hautespen naturalak azaldu ezin zituen eredu ordenatuak jarraitzen zituela uste zuten.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Peter J.|abizena=Bowler|izenburua=Evolution : the history of an idea|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/49824702|edizioa=Third edition, completely revised and expanded|isbn=0-520-23693-9|pmc=49824702|sartze-data=2021-03-13}}</ref>
{| class="wikitable"
|+
80 ⟶ 79 lerroa:
|-
|Ortogenesia <ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre|abizena=Teilhard de Chardin|izenburua=The human phenomenon|argitaletxea=Sussex Academic|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/52396284|isbn=1-902210-30-1|pmc=52396284|sartze-data=2021-03-13}}</ref>
[[Eboluzio gainerakor]]<nowiki/>ra barne
141 ⟶ 139 lerroa:
=== Bitalismoa ===
[[Fitxategi:Louis_Pasteur,_foto_av_Paul_Nadar,_Crisco_edit.jpg|thumb|225x225px|[[Louis Pasteur]]<nowiki/>rek fermentazioa soilik izaki bizidunek egin zezaketela uste zuen. [[Albert Edelfelt]]<nowiki/>en margoa, 1885.]]
[[Bitalismo]]<nowiki/>ak dio organismo bizidunak besteetatik bereizten direla zerbait ez-fisikoa dutelako, hala nola, fluido edo bizi-izpiritu bat, biziarazten dituena.<ref name=":9">{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Bechtel|izenburua=Vitalism|argitaletxea=Routledge|abizena2=Richardson|izena2=Robert C.|url=http://dx.doi.org/10.4324/9780415249126-q109-1|aldizkaria=Routledge Encyclopedia of Philosophy|isbn=978-0-415-25069-6|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Teoria Antzinako Egiptotik datorkigu.<ref>{{Erreferentzia|izena=Paulin J.|abizena=Hountondji|izenburua=African philosophy : myth and reality|argitaletxea=Indiana University Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/44963046|edizioa=2nd ed|isbn=0-585-20767-4|pmc=44963046|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":6" /> [[Aro Modernoa|Aro Moderno]]<nowiki/>tik, bitalismoak, [[René Descartes|Descartes]]<nowiki/>ek hasitako sistema biologikoen azalpen [[Mekanizismo|mekanizistarekin]] kontrastatzen zuen.
XIX. mendeko kimikariek konposatu organikoen eraketak biziarteko eragina behar zuelako baieztapena ezeztatzea proposatu zuten.<ref name=":9" /> Horrela, 1828an, [[Friedrich Wöhler]]<nowiki/>rek frogatu zuen urea erabat produktu kimiko ez-organikoen bidez egin zitekeela.<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=Kinne-Saffran|izenburua=Vitalism and Synthesis of Urea|orrialdeak=290–294|abizena2=Kinne|izena2=R.K.H.|data=1999|url=http://dx.doi.org/10.1159/000013463|aldizkaria=American Journal of Nephrology|alea=2|zenbakia=19|issn=0250-8095|doi=10.1159/000013463|sartze-data=2021-03-13}}</ref> [[Louis Pasteur]]<nowiki/>rek uste zuen izaki bizidunengan bakarrik
=== Bilakaera (eboluzio) teista ===
[[Asa Gray]] botanikari estatubatuarrak "[[eboluzio teista]]" izena erabili zuen bere ikuspegia azaltzeko, 1876ko ''
=== Ortogenesia ===
[[Fitxategi:Titanothere_Osborn.jpg|thumb|[[Henry Fairfield Osborn]]<nowiki/>ek, 1918an, Titanothereren adarrek joera [[ortogenetiko]] ez [[egokitzaile]] bat erakusten zutela adierazi zuen.]]
[[Ortogenesia]] hipotesi bat da, honen arabera bizitzak sortzekotiko aldatzeko joera dauka, norabide jakin batean modu
Ortogenesia ezaguna izan zen [[Henry Fairfield Osborn]] bezalako paleontologoen artean. [[Erregistro fosil]]<nowiki/>ak norabide bakarreko aldaketa bat erakusten zuela uste zuten, baina ez zuten nahitaez onartzen ortogenesia bultzatzen zuen mekanismoa teleologikoa izatea (helburuetara zuzendua). 1918ko ''Origin and Evolution of Life'' liburuan Osbornek [[Titanothere]]<nowiki/>aren adarretako joerak ortogenetikoak eta ez moldagarriak zirela argudiatu zuen, eta organismoarentzat kaltegarriak izan zitezkeela. Adibidez, Irlandako [[altze]]<nowiki/>aren adar handiek desagertzea eragin zutela suposatu zuten. <ref name=":10" /><ref name=":11" />
Ortogenesirako laguntza 1940ko hamarkadan erori zen [[Sintesi modernoaren teoria|sintesi modernoa]]<nowiki/>ren baitan, erregistro fosilaren analisi estatistikoak errebelatutako eboluzioaren adarkatze-patroi konplexuak ezin zituela azaldu argi geratu zenean.<ref name=":3" />
=== Lamarckismoa ===
[[Fitxategi:Jean-baptiste_lamarck2.jpg|thumb|228x228px|[[Jean-Baptiste Lamarck]] [[Jules Pizzetta]]<nowiki/>k marraztua 1893an]]{{Sakontzeko|Lamarckismo}}
[[Jean-Baptiste Lamarck]]<nowiki/>en 1809ko teoria ebolutiboa, [[espezieen transmutazioa]], konplexutasun handiagoranzko bultzada progresiboan (ortogenetikoan) oinarritu zen. Lamarckek bat egin zuen, halaber, organismo baten bizitzan jasotako ezaugarriak hurrengo belaunaldiak oinordetu ditzakeela uste izatearekin, ingurumenera egokitzea eraginez. Ezaugarri horiek eragindako gorputz-atalaren erabilerak edo erabilerarik ezak eragin zituen. Lamarcken teoriaren osagai txiki hau, askoz beranduago, lamarckismo bezala ezagutu zen.<ref name=":8" /> Darwinek hautespen naturalak kontrolatutako zatien erabilera eta erabilerarik ezaren ondorioak sartu zituen [[Espezieen jatorriaz|E''spezieen jatorria'']] lanean, lurrean elikatzen diren hegazti handiak bezalako adibideak emanez, ariketaren bidez hanka sendoagoak eta hegal ahulagoak lortzen dituztenak hegan ez egiteagatik arik eta, [[ostruka]]<nowiki/>k bezala, hegan egin ezin izan zuten arte.<ref>{{Erreferentzia|izena=Charles|abizena=Darwin|izenburua=The origin of species|argitaletxea=Collectors Library|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/56611546|isbn=1-904633-78-1|pmc=56611546|sartze-data=2021-03-13}}</ref> XIX. mendearen amaieran, [[Ernst Haeckel]] biologo alemanak, [[Edward Drinker Cope]] eta [[Alpheus Hyatt]] paleontologo estatubatuarrek eta [[Alpheus Packard]] entomologo estatubatuarrak neolamarckismoa babestu zuten. Butlerrek eta Copek uste zuten horrek aukera ematen ziela organismoei beren bilakaera modu eraginkorrean bultzatzeko.<ref name=":12">{{Erreferentzia|izena=Peter J.|abizena=Bowler|izenburua=Evolution : the history of an idea|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/49824702|edizioa=Third edition, completely revised and expanded|isbn=0-520-23693-9|pmc=49824702|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Packardek, haitzulo itsuetako intsektuen ikusmen galera ikertu zuen, atrofiako prozesu lamarckiar baten bidez hobeto azaltzen zela argudiatuz, eskuratutako ezaugarrien herentziarekin konbinatutako erabilerarik ezagatik. <ref name=":12" /><ref name=":13">{{Erreferentzia|izena=Edward J.|abizena=Larson|izenburua=Evolution : the remarkable history of a scientific theory|argitaletxea=Modern Library|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/53483597|isbn=0-679-64288-9|pmc=53483597|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Quammen|izenburua=The reluctant Mr. Darwin : an intimate portrait of Charles Darwin and the making of his theory of evolution|argitaletxea=Atlas Books/Norton|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/65400177|edizioa=1st ed|isbn=0-393-05981-2|pmc=65400177|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Bien bitartean, [[George Henslow]] botaniko ingelesak aztertu zuen nola eragiten zuen inguruneko estresak landareen garapenean, eta idatzi zuen inguruneko faktore horiek eragindako aldakuntzek azal zezaketela eboluzioa neurri handi batean; ez du ikusten aldakuntza horiek benetan heredatu daitezkeela frogatzeko beharrik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Peter J.|abizena=Bowler|izenburua=Evolution : the history of an idea|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/49824702|edizioa=Third edition, completely revised and expanded|isbn=0-520-23693-9|pmc=49824702|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Honekiko kritikoak zirenek adierazi zuten ez zegoela eskuratutako ezaugarrien herentziaren froga sendorik. Aldiz, [[August Weismann]] biologo alemaniarraren lan esperimentala [[germoplasma]]<nowiki/>ren herentziaren teorian gertatu zen, Weismannen arabera, hartutako ezaugarrien herentzia ezinezko egiten zuena, [[Weismannen hesia]]<nowiki/>k, jaio ondoren gorputzean gertatzen zen edozein aldaketa hurrengo belaunaldiak heredatzea eragotziko baitzuen. <ref name=":13" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Peter J.|abizena=Bowler|izenburua=Evolution : the history of an idea|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/49824702|edizioa=Third edition, completely revised and expanded|isbn=0-520-23693-9|pmc=49824702|sartze-data=2021-03-13}}</ref>
169 ⟶ 167 lerroa:
=== Estrukturalismoa ===
[[Estrukturalismo biologiko|Estrukturalismo biologikoa]] hautespen naturalaren azalpen darwiniar soil baten aurka dago, beste mekanismo batzuek ere eboluzioa gidatzen dutela, eta batzuetan, hauek hautespena erabat ordezkatzen dutela argudiatuz.<ref name=":14" /> Estrukturalistek zenbait mekanismo proposatu dituzte, [[gorputzeko plan]]<nowiki/>en eraketa gida zezaketenak. Darwinen aurretik, [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|Etienne Geoffroy Saint-Hilaire]]<nowiki/>k, animaliek, zati [[Homologia|homologo]]<nowiki/>ak partekatzen zituztela, eta, bat handituz gero, besteak, konpentsazio bezala murriztuko zirela argudiatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Essay: The Cuvier-Geoffroy Debate {{!}} The Embryo Project Encyclopedia|url=https://embryo.asu.edu/pages/essay-cuvier-geoffroy-debate|aldizkaria=embryo.asu.edu|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Darwinen ondoren, [[Sir D 'Arcy Wenteorth Thompson|D 'Arcy Thompson]]<nowiki/>ek bitalismoa iradoki zuen eta azalpen geometrikoak eman zituen 1917ko ''[[On Growth and Form]]'' liburu klasikoan.<ref name=":14" /> [[Adolf Seilacher]]<nowiki/>rek inflazio mekanikoa iradoki zuen "pneu" egitura zuten [[Ediacararreko biota|Ediacarreko biota]]<nowiki/>ko fosiletan, [[Dickinsonia]] kasu.
Darwindar biologoek estrukturalismoa kritikatu dute, [[eboluzioaren historia]]<nowiki/>n zehar [[gene]]<nowiki/>ek organismoen eraketan parte hartu duten [[homologia sakon]]<nowiki/>aren ebidentzia ugari dagoela azpimarratuz. Onartzen dute egitura batzuek, hala nola [[Zelula mintz|mintz zelularrek]], beren burua mihiztatzen dutela, baina autoantolamenduak bilakaera eskala handian bultzatzeko duen gaitasuna zalantzan jartzen dute.<ref>{{Erreferentzia|izena=Larry|abizena=Moran|izenburua=Sandwalk: What is "structuralism"?|data=2016-02-02|url=https://sandwalk.blogspot.com/2016/02/what-is-structuralism.html|aldizkaria=Sandwalk|sartze-data=2021-03-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=How the Snake Lost Its Legs|hizkuntza=en|data=2021-03-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=How_the_Snake_Lost_Its_Legs&oldid=1011863778|sartze-data=2021-03-14|encyclopedia=Wikipedia}}</ref>
=== Saltazionismoa
[[Saltazionismo|Saltazionismoak
[[Fitxategi:Oenothera_rubricaulis_2014_G1.jpg|thumb|[[Onagra]], dirudienez saltazio bidez espezie berriak sortu dituen landarea.]]
Hasiera batean, De Vries eta Morganek, uste zuten mutazioak hain handiak zirela non azpiespezie edo espezie bezalako forma berriak sortzeko gai ziren. Morganek 1910eko fruituen [[euli]]<nowiki/>ekin egindako esperimentuekin iritziz aldatu zuten, honetan mutazioak isolatu zituen begi zuriak bezalako ezaugarriak lortzeko. Mutazioek [[Mendelian Inheritance in Man|mendeliar]] ezaugarri txikiak irudikatzen zituztela ikusi zuen, populazio batean zehar, onuragarriak zirenean bakarrik hedatuko zirenak, hautespen naturalak lagunduta. Honek [[Sintesi modernoaren teoria|sintesi moderno]]<nowiki/>aren sorburu eta indar ebolutibo bezala mutazionismoaren amaieraren hastapena irudikatu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Peter J.|abizena=Bowler|izenburua=The eclipse of Darwinism : anti-Darwinian evolution theories in the decades around 1900|argitaletxea=Johns Hopkins University Press|data=(1992 [printing])|url=https://www.worldcat.org/oclc/26547189|isbn=0-8018-4391-X|pmc=26547189|sartze-data=2021-03-14}}</ref>
183 ⟶ 181 lerroa:
[[Motoo Kimura]]<nowiki/>k 1968an proposatu zuen [[eboluzio molekularraren teoria neutrala]]<nowiki/>k dioenez, molekula-mailan eboluzio-aldaketa gehienak eta espezieen barruko eta arteko aldakuntza gehienak ez ditu hautespen naturalak eragiten, neutralak diren [[Alelo|alelo mutatzaile]]<nowiki/>en [[noraez genetiko]]<nowiki/>ak baizik. [[Mutazio neutro]]<nowiki/>a, organismo batek bizirauteko eta ugaltzeko duen gaitasunari eragiten ez dion mutazioa da. Teoria neutroak, mutazio gehienak kaltegarriak izateko aukera onartzen du, baina, hautespen naturalak azkar arazten dituenez, molekula mailako espezieen arteko eta barruko aldakuntzan ekarpen esanguratsurik egiten ez dutela dio. Kaltegarriak ez diren mutazio gehienak neutralak direla suposatzen da, onuragarriak izan beharrean.<ref name=":18" />
Teoria eztabaidagarria izan zen, darwindar eboluzioaren aurkako erronka bat bezala hartu baitzen; eztabaida, Kasra doktorearen, [[Jack Lester King]]<nowiki/>en eta [[Thomas H. Jukes]]<nowiki/>en 1969ko artikulu batekin indartu zen, modu probokatzaile baina engainagarrian "eboluzio ez darwiniarra" deiturikoa. Proba ugari eman zituen, proteinen sekuentzien konparazioak, [[E. coli|''E. coli'']]-n Treffers gene mutatzailearen azterketak, kode genetikoaren analisia eta [[Inmunologia|immunologia]] konparatiboa barne, proteinen eboluzioaren zatirik handiena mutazio neutralen eta deriba genetikoaren ondorio dela argudiatzeko. <ref>{{Erreferentzia|izena=Jack|abizena=Lester King|izenburua=Non-Darwinian Evolution|orrialdeak=788–798|abizena2=Jukes|izena2=Thomas H.|data=1969-05-01|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1969Sci...164..788L|aldizkaria=Science|zenbakia=164|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.164.3881.788|sartze-data=2021-03-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Michael R.|abizena=Dietrich|izenburua=The origins of the neutral theory of molecular evolution|orrialdeak=21–59|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://doi.org/10.1007/BF01058626|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058626|sartze-data=2021-03-14}}</ref>
Kimuraren arabera, teoria soilik maila molekularreko eboluziorako da aplikagarria, eboluzio [[fenotipiko]]<nowiki/>a hautespen naturalak kontrolatzen duen bitartean, eta, beraz, teoria neutroa ez da benetako alternatiba bat. <ref name=":18" /> <ref>{{Erreferentzia|izena=A. L.|abizena=Hughes|izenburua=Looking for Darwin in all the wrong places: the misguided quest for positive selection at the nucleotide sequence level|orrialdeak=364–373|hizkuntza=en|data=2007-10|url=https://www.nature.com/articles/6801031|aldizkaria=Heredity|alea=4|zenbakia=99|issn=1365-2540|doi=10.1038/sj.hdy.6801031|sartze-data=2021-03-14}}</ref>
192 ⟶ 190 lerroa:
== Hautespen naturalaren berpizkundea, alternatiba jarraituekin ==
XX. mendearen hasieran, [[darwinismoaren eklipse]]<nowiki/>aren garaian, biologoek [[hautespen natural]]<nowiki/>a zalantzan jartzen zuten, baina, era berean, ortogenesia, bitalismoa eta lamarckismoa bezalako teoriak baztertu zituzten, ez zutelako eboluziorako inolako mekanismorik eskaintzen. Mutazionismoak mekanismo bat proposatu zuen, baina orokorrean ez zen onartua izan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edward J.|abizena=Larson|izenburua=Evolution : the remarkable history of a scientific theory|argitaletxea=Modern Library|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/53483597|isbn=0-679-64288-9|pmc=53483597|sartze-data=2021-03-14}}</ref> Sintesi modernoak, belaunaldi bat geroago, 1918 eta 1932 artean gutxi gorabehera, darwinismoaren alternatiba guztiak barritu zituen, batzuek ortogenesi-formak barne hartzen zituzten arren,<ref name=":19">{{Erreferentzia|izena=Arlin|abizena=Stoltzfus|izenburua=Mutation-Biased Adaptation in a Protein NK Model|orrialdeak=1852–1862|data=2006-07-20|url=http://dx.doi.org/10.1093/molbev/msl064|aldizkaria=Molecular Biology and Evolution|alea=10|zenbakia=23|issn=1537-1719|doi=10.1093/molbev/msl064|sartze-data=2021-03-13}}</ref> hartutako ezaugarrien herentzia lamarckiarraren antza duten [[mekanismo epigenetiko]]<nowiki/>ak, <ref name=":20" /> katastrofismoa <ref name=":21" /> estrukturalismoa, <ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre|abizena=Pétrequin|izenburua=Capítulo II. Los sondeos y la estratigrafía: del vulcanismo a la influencia antropica en las Lomas|argitaletxea=Centro de estudios mexicanos y centroamericanos|orrialdeak=41–57|abizena2=Richard|izena2=Hervé|url=http://dx.doi.org/10.4000/books.cemca.2352|aldizkaria=Ocho mil años de la Cuenca de Zacapú|isbn=978-968-6029-40-6|sartze-data=2021-03-14}}</ref> eta mutazionismoa <ref>{{Erreferentzia|izenburua=La producción pesquera en aumento es impulsada por la acuacultura a medida que la pesca de captura permanece estática|data=2011-09-20|url=http://dx.doi.org/10.1787/agr_outlook-2011-graph11-es|aldizkaria=OCDE-FAO Perspectivas Agrícolas 2011|issn=2218-4376|doi=10.1787/agr_outlook-2011-graph11-es|sartze-data=2021-03-14}}</ref>, adibidez, molekularren aurkikuntzen bidez berrbizi izan dira. <ref>{{Erreferentzia|izena=Edward J.|abizena=Larson|izenburua=Evolution : the remarkable history of a scientific theory|argitaletxea=Modern Library|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/53483597|isbn=0-679-64288-9|pmc=53483597|sartze-data=2021-03-14}}</ref>▼
▲XX. mendearen hasieran, [[darwinismoaren eklipse]]<nowiki/>aren garaian, biologoek [[hautespen natural]]<nowiki/>a zalantzan jartzen zuten, baina, era berean, ortogenesia, bitalismoa eta lamarckismoa bezalako teoriak baztertu zituzten, ez zutelako eboluziorako inolako mekanismorik eskaintzen. Mutazionismoak mekanismo bat proposatu zuen, baina orokorrean ez zen onartua izan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edward J.|abizena=Larson|izenburua=Evolution : the remarkable history of a scientific theory|argitaletxea=Modern Library|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/53483597|isbn=0-679-64288-9|pmc=53483597|sartze-data=2021-03-14}}</ref> Sintesi modernoak, belaunaldi bat geroago, 1918 eta 1932 artean gutxi gorabehera, darwinismoaren alternatiba guztiak barritu zituen, batzuek ortogenesi-formak barne hartzen zituzten arren,<ref name=":19" /> hartutako ezaugarrien herentzia lamarckiarraren antza duten [[mekanismo epigenetiko]]<nowiki/>ak, <ref name=":20" /> katastrofismoa <ref name=":21" /> estrukturalismoa, <ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre|abizena=Pétrequin|izenburua=Capítulo II. Los sondeos y la estratigrafía: del vulcanismo a la influencia antropica en las Lomas|argitaletxea=Centro de estudios mexicanos y centroamericanos|orrialdeak=41–57|abizena2=Richard|izena2=Hervé|url=http://dx.doi.org/10.4000/books.cemca.2352|aldizkaria=Ocho mil años de la Cuenca de Zacapú|isbn=978-968-6029-40-6|sartze-data=2021-03-14}}</ref> eta mutazionismoa <ref>{{Erreferentzia|izenburua=La producción pesquera en aumento es impulsada por la acuacultura a medida que la pesca de captura permanece estática|data=2011-09-20|url=http://dx.doi.org/10.1787/agr_outlook-2011-graph11-es|aldizkaria=OCDE-FAO Perspectivas Agrícolas 2011|issn=2218-4376|doi=10.1787/agr_outlook-2011-graph11-es|sartze-data=2021-03-14}}</ref>, adibidez, molekularren aurkikuntzen bidez berrbizi izan dira. <ref>{{Erreferentzia|izena=Edward J.|abizena=Larson|izenburua=Evolution : the remarkable history of a scientific theory|argitaletxea=Modern Library|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/53483597|isbn=0-679-64288-9|pmc=53483597|sartze-data=2021-03-14}}</ref>
Biologia darwiniarra bihurtu da, baina aurrerapen moduren batean sinestea (ortogenesia) publikoaren buruan nahiz biologoen artean mantentzen da. Ruseren hitzetan, biologo eboluzionistek aurrerabidean sinesten jarraituko dute hiru arrazoirengatik: lehenik eta behin, [[printzipio antropiko]]<nowiki/>ak norbera existitzera eraman duen prozesuaren inguruan galdetzeko gai diren pertsonak eskatzen ditu, aurrerapen horren gailurra balira bezala. Bigarrenik, zientzialariek, oro har, eta eboluzionistek bereziki, uste dute beren lanak errealitatea benetan ulertzera hurbiltzen ari direla pixkanaka, ezagutza handitu ahala, eta, beraz (argumentuak aurrera jarraitzen du), naturan ere aurrerapena dagoela. Horri dagokionez, Rusek dio [[Richard Dawkins]]<nowiki/>ek esplizituki alderatzen dituela aurrerapen kulturalak [[Meme (Internet)|meme]]<nowiki/>ekin eta aurrerapen biologikoa geneekin. Hirugarrenik, eboluzionistek beren burua hautatzen dute; bizitzari zentzua emateko aurrerapenaz interesatzen diren pertsonak dira.
204 ⟶ 201 lerroa:
[[Kategoria:Eboluzioa]]
|