Txikipedia:Egiptoko Inperio Ertaina

Egiptoko Inperio Ertaina

Antzinako Egiptoko Inperio Ertaina XI. dinastia ezarri zenetik XIV. dinastiaren bukaera arteko garaia da, K.a. 2030-1640 bitarte, gutxi gorabehera.

Tarteko Lehen Aroan botere berriak agertu ziren, eta aurkako dinastiak sortu ziren Herakleopolisen (Behe Egipto) eta Tebasen (Goi Egipto). Lehia hasi eta berehala,  Mentuhotep Tebaseko faraoiak Herakleopoliseko agintaria garaitu zuen; horrela, Egipto elkartu zuen, aginte bakarraren menpe. Horrek Inperio Ertainari hasiera eman zion,  K.a. 2055etik 1650era iraun zuen aro egonkorrari, alegia.

Historialariek urrezko aro izena eman izan diote Inperio Ertainari, garaian lortu zen egonkortasun ekonomiko, sozial eta politikoaren ondorioz. Merkataritzak, arteak eta literaturak gora egin zuten Inperio Ertainean. Nubia merkataritza gune nagusia bihurtu zen, Nilori esker; marfilaren, ebanoaren, pantera-larruaren eta ostruka-lumen garraioa egiteko erabiltzen baitzen. Nubiarrek euren produktuak eta esklaboak trukatzeko aukera zuten, eta manufakturatutako produktuak eta armak jasotzen zituzten trukean.

Probintzia bakoitza nomarka bat zen, eta hiri-estatu independentea zen, non nomarka batek agintzen zuen. Nomarken betebeharrak zorrak biltzea eta errege-proiektuetarako langileak errekrutatzea izaten ziren.

Faraoia ikusteko modua zen Inperio Zaharraren eta Ertainaren artean desberdintasunik nabariena bistan utzi zuena. Inperio Zaharrean faraoiak iristezina zen errege-jainkotzat jotzen zituzten; Inperio Ertainean, ordea, faraoiak “herriaren artzain” ziren, lan-publikoak eraikitzeaz eta egiptoarren ongizateaz arduratzen zirenak.

Faraoiak hilobi ezkutuetan lurperatzen zituzten, alde batera utziz Inperio Zaharrean piramideak eraikitzeko zegoen ohitura. Hilobiak Egipto osoan zehar sakabanatuta egoten zirenak, hilobi-lapurrei aurkitzea zailtzeko.

Faraoi batek honela esan zuen:

“Hark (jainko batek) ni sortu ninduen, eginbeharrekoa egiteko eta hark agindutakoa egiteko. Lur honetako artzain hautatu ninduen, haren lekuan ordena mantentzeko gai izango nintzela zekielako.”

Inperio Zahar eta Ertainean, Egiptoko gizartea hierarkikoki antolatuta zegoen: jainko-erregea guztien gainetik izanik. Faraoiak nobleak eta apaizak izaten zituen inguruan, goi-mailako beste kide batzuen artean. Goi-mailako herritarrak merkatariak edota artisauak izan ohi ziren; landako morroiek zein gainontzeko herritarren gehiengoak osatzen zuten behe-maila.