12:29, 9 apirila 2021ko berrikusketa aldatu Pippi Galtzamotz (eztabaida \| ekarpenak) 42 edits Orri berria: «'''Tragedia greziarra''' Tragedia greziarra antzinako Greziako antzerki-forma bat da, eragin handia izan zuena Antzinako Erromako eta Berpizkundeko antzerkigintzan. Atenasen iri...» Etiketa: Ikusizko edizioa		18:29, 10 apirila 2021ko berrikusketa aldatu desegin Koldo Biguri (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 9.643 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: {{Banner\|2007 Greece Epidavros theater.jpg}} ~~'''Tragedia greziarra'''~~ [[Fitxategi:Tragic comic masks - roman mosaic.jpg\|500px\|thumb\|<center>Antzerki klasikoko maskarak.]] '''Tragedia greziarra''' {{Txp\|antzinako Grezia\|antzinako Greziako}} antzerki-forma bat da, eragin handia izan zuena {{Txp\|Antzinako Erroma\|Antzinako Erromako}} eta {{Txp\|Errenazimentu\|Berpizkundeko}} antzerkigintzan. {{Txp\|Atenas\|Atenasen}} iritsi zen bere momenturik onenera, K.a. V. mendean, {{Txp\|Perikles\|Periklesen}} mendean; arteen eta letren garapen izugarria gertatu zen garai hartan. Uste da Dionisoren omenez egiten ziren antzinako errituetan duela jatorria {{Txp\|tragedia}} greziarrak, eta lotuta dagoela Naturaren zikloaren gurtzarekin.▼ Lan tragikoak Dioniso jainkoaren omenezko jaietan antzezten ziren abesti eta elkarrizketa koraletatik sortu ziren. Hiritar aberatsak aukeratzen zituzten arropa-gastuak eta koruaren formaziorako gastuak ordaintzeko; betebehar publiko eta erlijiosoa zen. Emanaldiak Dionisoren ~~Antzoki~~antzoki handian egiten zituzten, aire zabalean, Atenasen. Poeta handi ~~gutziak~~guztiak leihatzen ziren lan onenen sariengatik. ▼ ▲Tragedia greziarra antzinako Greziako antzerki-forma bat da, eragin handia izan zuena Antzinako Erromako eta Berpizkundeko antzerkigintzan. Atenasen iritsi zen bere momenturik onenera, K.a. V. mendean, Periklesen mendean; arteen eta letren garapen izugarria gertatu zen garai hartan. Uste da Dionisoren omenez egiten ziren antzinako errituetan duela jatorria tragedia greziarrak, eta lotuta dagoela Naturaren zikloaren gurtzarekin. Kontakizun tragikoak sarri oinarritzen ziren heroietan eta epopeia arkaikoetako ahozko tradizioko {{Txp\|Mitologia\|mitoetan}}. Orokorrean, belaunaldiz belaunaldi gatazkan dauden familiak aurkezten ditu: odolarekin batera, ezinbestean hartzen dute oinordetzan patu bat, madarikazio bat edo ardura bat. {{Txp\|Antzerki}} tragikoan aktoreek antzezten zituzten narrazio horiek.▼ ▲Lan tragikoak Dioniso jainkoaren omenezko jaietan antzezten ziren abesti eta elkarrizketa koraletatik sortu ziren. Hiritar aberatsak aukeratzen zituzten arropa-gastuak eta koruaren formaziorako gastuak ordaintzeko; betebehar publiko eta erlijiosoa zen. Emanaldiak Dionisoren Antzoki handian egiten zituzten, aire zabalean, Atenasen. Poeta handi gutziak leihatzen ziren lan onenen sariengatik. Garai klasikoan idatzi eta antzeztu zituzten ehunka lan dramatikoen artean, hiru egileren lan gutxi batzuk baino ez zaizkigu iritsi; {{Txp\|Eskilo\|Eskilorenak}}, {{Txp\|Sofokles\|Sofoklesenak}} eta {{Txp\|Euripides\|Euripidesenak}}, hain zuzen ere. Egile horiek giza naturari lotutako gai ugari landu ohi zituzten, batez ere publikoarekin konektatzeko bide gisa, baina baita haien lanean sartzeko modu bezala ere. ▼ ▲Kontakizun tragikoak sarri oinarritzen ziren heroietan eta epopeia arkaikoetako ahozko tradizioko mitoetan. Orokorrean, belaunaldiz belaunaldi gatazkan dauden familiak aurkezten ditu: odolarekin batera, ezinbestean hartzen dute oinordetzan patu bat, madarikazio bat edo ardura bat. Antzerki tragikoan aktoreek antzezten zituzten narrazio horiek. {{Txp\|Aristoteles}} filosofoak esan zuen Euripides zela poeta guztietan tragikoena, haren lanak zirelako hunkigarrienak. Euripidesen lanak antzinako beste edozein poetarenak baino sarriago antzezten dira gaur egun.▼ ▲Garai klasikoan idatzi eta antzeztu zituzten ehunka lan dramatikoen artean, hiru egileren lan gutxi batzuk baino ez zaizkigu iritsi; Eskilorenak, Sofoklesenak eta Euripidesenak, hain zuzen ere. Egile horiek giza naturari lotutako gai ugari landu ohi zituzten, batez ere publikoarekin konektatzeko bide gisa, baina baita haien lanean sartzeko modu bezala ere. ~~'''~~==Tragedien elementuak~~'''~~==▼ ▲Aristoteles filosofoak esan zuen Euripides zela poeta guztietan tragikoena, haren lanak zirelako hunkigarrienak. Euripidesen lanak antzinako beste edozein poetarenak baino sarriago antzezten dira gaur egun. Greziako antzerki-tradizioan, tragedia bakoitzak koru bat zuen. Koru horrek akzioari buruzko kantuak abesten zituen, rolen bat zuen bertan eta obrari jarraitasuna ematen zion. Ez zen oholtzatik jaisten ~~piezaren~~lanaren ia hasieratik amaierara arte, eta azken hitza esan ohi zuen. Batzuetan, lan batzuetako protagonista nagusia ere izan ohi zen. ▼ ▲'''Tragedien elementuak''' ▲Greziako antzerki-tradizioan, tragedia bakoitzak koru bat zuen. Koru horrek akzioari buruzko kantuak abesten zituen, rolen bat zuen bertan eta obrari jarraitasuna ematen zion. Ez zen oholtzatik jaisten piezaren ia hasieratik amaierara arte, eta azken hitza esan ohi zuen. Batzuetan, lan batzuetako protagonista nagusia ere izan ohi zen. Aktoreak era askotan jantzi ohi ziren, betetzen zuten funtzioaren arabera: ileorde bat, maskara bat, tunika bat pertsonaia tristeentzat, kolore biziak pertsonaia garrantzitsuentzat, eta kolore arruntak herriko pertsonaientzat. Tragedian soilik, heroiak eta jainkoak jokatzen zituzten aktoreek zapata altuak eraman ohi zituzten, pertsonaien nagusitasuna irudikatzeko; koturno deitzen zitzaien, eta egurrezko edo kortxozko zola lodiagoa edo finagoa zuten, aktorearen kategoriaren eta rolaren arabera. Koturnoek aktoreak altuago egiten zituzten, maskara erabiltzeak eragindako desproportzioa orekatzen zuten, figura estilizatzen zieten eta publikoari aukera ematen zion haiek hobeto ikusteko. Maskarak aktoreak karakterizatzen laguntzen zuen: pertsonaiak berezi egiten zituen, hazpegiak esajeratzen zizkien, harmailetatik ikusi ahal izatea errazten zuen eta ahotsa anplifikatzen eta proiektatzen zien. Zaharrenak zuhaitzen azalez zeuden eginda, ondoren telaz estaliak eta, azkenik, egurrez. Sortzaileak zinez artisauak ziren, ahoko irekidura handia eta luzea zen, kobrez egindako enbutu bat bezala. Formatu horrek ahotsa ~~ozentzenlaguntzen~~ozentzen laguntzen zuen. Aristotelesen arabera, tragediak hiru zati ditu: hitzaurrea, atalak eta exodoa. Atalak hiru edo lau izan zitezkeen. Zatien artean, koruak hartzen du parte, eta bere partaidetza kontakizunaren garapenarekin dago lotuta; beste pertsonaia bat gehiago dela esan dezakegu. ~~'''~~==Ikusleak~~'''~~== Ia greziar guztiak joan ohi ziren ikuskizunetara, eta ziurrenik K.a. mendean hasi ziren emakumeak eta umeak ere joaten. Greziarren tragediarekiko pasioa izugarria zen: ziotenez, Atenasek diru gehiago bideratzen zuen antzerkira Estatuaren gerra-itsasontzietara baino.▼ Tragedia bat ikustera zihoan atenastar orok bazekien aurretik zein izango zen kontakizuna, eta berrikuntzez gozatzen zuen. Ikusleko kostua igo zenean eta sartzeagatik ordaindu beharreko prezio bat ezarri zutenean, Periklesek laguntza berezi bat ezarri zuen txiroenen sarrerak ordaintzeko.▼ ▲Ia greziar guztiak joan ohi ziren ikuskizunetara, eta ziurrenik K.a. mendean hasi ziren emakumeak eta umeak ere joaten. Greziarren tragediarekiko pasioa izugarria zen: ziotenez, Atenasek diru gehiago bideratzen zuen antzerkira itsasontzietara baino. [[Kategoria:Txikipedia]] ▲Tragedia bat ikustera zihoan atenastar orok bazekien aurretik zein izango zen kontakizuna, eta berrikuntzez gozatzen zuen. Ikusleko kostua igo zenean eta sartzeagatik ordaindu beharreko prezio bat ezarri zutenean, Periklesek laguntza berezi bat ezarri zuen txiroenen sarrerak ordaintzeko. [[Kategoria:Txikipedia:Antzinako Grezia]] [[Kategoria:Txikipedia:Literatura]]

Txikipedia:Tragedia greziarra: berrikuspenen arteko aldeak