Pitxartxar burubeltz: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{taxotaula automatikoa
|display_parents=4
|taxon=Saxicola rubicola
|authority=(Linnaeus, 1766)<ref>{{en}} [http://www.worldbirdnames.org/master_ioc_list_v3.1.xls IOC Master List]</ref>}}
'''Pitxartxar burubeltza''' (''Saxicola rubicola'')<ref>{{erreferentzia |izena=|abizena= |url=https://txoriak.eus/txoriak/pitxartxar-burubeltza | izenburua=Pitxartxar burubeltza | argitaletxea= txoriak.eus | sartze-data=2021-4-8}}</ref> [[muscicapidae]] [[familia (biologia)|familiako]] hegazti [[Passeriformes|paseriformea]] da, [[Europa]]n eta [[iparraldeko Afrika]]n hedaturik dagoena. [[Taxoi]] eztabaidatua izan da, berriki arte ''[[Saxicola torquatus]]''-en [[subespezie]]tzat hartzen baitzen.<ref>{{erreferentzia |egilea= Wink, M., Sauer-Gürth, H., Gwinner, E. |url=https://britishbirds.co.uk/wp-content/uploads/article_files/V95/V95_N07/V95_N07_P349_355_A004.pdf | izenburua=Evolutionary relationships of stonechats and related species inferred frommitochondrial-DNA sequences and genomic fingerprinting | argitaletxea= ''British Birds'', 95, 349–355 | sartze-data=2021-4-8}}</ref>
22 ⟶ 14 lerroa:
== Banaketa ==
Europako erdialde eta hegoaldean eta Afrikako ipar-mendebaldean bizi da. [[Iberiar penintsula]]n, iparraldean eta mendebaldean da ugarien eta [[Euskal Herria]]n habiagile arrunta da. Itsas ertzetik mendi-[[larre]]etara heltzen da eta, Ebro aldean, goi-mendian eta basoz guztiz estalitako eskualdetan izan ezik, ia nonnahi erraz aurkitzeko moduko espeziea da. Erdialdeko Europako pitxartxar askok hegoaldera egiten du neguan. Euskal Herrikoak, aldiz, sedentarioak direla dirudi.<ref name="elhuyar"/>
== Bizilekua ==
Habitatari dagokionez, zabalgune eta leku irekiak atsegin zaizkio; [[otadi]], [[txilardi]] eta [[zuhaiska]]dun [[larre]]tan, [[sastraka]]dun [[alor]]retan eta baso ertzetan bizi da, itsas mailatik 1.400 metrotik gorako garaieraraino.<ref name="elhuyar"/>
== Elikadura ==
[[Moko (hegaztiak)|Moko]] eta hanka finek erakusten dutenez, pitxartxar burubeltza zomorroz elikatzen da. Zelatari fina, [[intsektu]], [[armiarma]], [[har]], [[barraskilo]] eta abarren zain egoten da, zeozer somatu ahala, goitik behera jaitsi eta mokoaz harrapatzeko. Neguan, hala ere, elikagai horiek behar bezain ugari izaten ez direla eta, [[fruitu]] eta [[hazi]]ak ustiatzen ditu elikagai gisara.<ref name="elhuyar"/>
== Ugalketa ==
Martxo bukaera aldera eta udaberriko grinak bultzatuta, arra, lumaje disdiratsuenaz jantzirik, 1-2 hektarea inguruko lurraldearen mugak txistu eta mintzuruka defendatzen hasten da. Horretarako hegan has daiteke, hegal-kolpe bakoitzarekin batera txio eginez, edota pausaleku deigarriren batetik kantatu. Baina arra [[poligamo]]a denez eta ugaltze sasoi batean zenbait emerekin pareka daitekeenez, eme adina lurralde izango ditu eta, noski, lanez gainezka egoten da zainketa-lan guztiak burutzen. Horretxegatik, hauxe izaten da pitxartxarra ikusteko garai aproposena, erabat leku nabarmenetan kantari aritzen delako. Tarteka, pausalekuetako batean dotore asko jarrita ikusiko dugu, emea erakartzeko txirularen doinuko kantu berezia lau haizetara zabalduz. Emea hurbiltzen denean, eztei-jolasean hasten dira eta arra emearen atzetik hegan ziztu bizian ibiltzen da.<ref name="elhuyar"/>
Apiriletik aurrera eta inork ez aurkitzeko moduko zoko edo landare-tarteren batean ongi ezkutatuta, emeak ontzi-itxurako habia eraikitzen du. Batzuetan, sastraka baten erdian ezartzen du, eta adarren artetik tunel bat irekitzen du inork ikusteke bertaraino ailegatzeko. [[Goroldio]], [[sustrai]]txo, lumatxa eta belarrez gain, ilea erabiltzen du barrualdea goxatzeko. Lan hauek amaitzerakoan, pintta arre-gorriztaz apainduriko 4-6 arrautz urdin erruten ditu. 13-15 eguneko txitaketa ere emeari dagokio, eta arra, berriz, lurraldea defendatu eta ugalkidearentzat (edota ugalkideentzat) bazka ekartzeaz arduratzen da.<ref name="elhuyar"/>
== Erreferentziak ==▼
{{erreferentzia zerrenda|30em}}▼
Kumeak jaiotzen direnetik habia uzten duten arteko bi asteak gurasoentzat atseden izpirik gabekoak izaten dira, txito aseezinak bazkatzeko etengabe ehizean aritu behar izaten dutelako. Ahalegin itzel horretaz jabetzeko, hona hemen datu aski esanguratsua: egun bakar batean gurasoek 300 joan-etorritik gora egiten dituzte habira bazka eramateko! Gainera, lehenengo txitaldia goiz hasten dutenez, normalki bigarrena ere aurrera ateratzen dute eta batzuetan hirugarrena ere bai. Kontuak atera, beraz, ugaltze sasoia bukatzen denerako zer nolako joan-etorri pila egin behar izan duten pitxartxarrek.<ref name="elhuyar"/>
▲ == Erreferentziak ==
▲{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
| |||