Aisia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Autoritate kontrola jartzea |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Gorputz Hezkuntza}}
[[Fitxategi:Girl_with_styrofoam_swimming_board.jpg|thumb|300px|Neskatoa igerilekuan lasai.]]
== Ikus, gainera ==▼
'''Aisia''' dibertsiora, atsedenera eta norbere garapena lortze aldera ematen den [[denbora]] da, gehienetan, helburu [[Jolas|ludiko]] edo [[Kultura|kulturaletarako]] erabiltzen da aldi hori: [[Kirol|kirolak]], [[lorezaintza]], [[Brikolaje|brikolajea]], [[Jolas|jolasak]], [[Denbora-pasa|denborapasak]]...<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tres formas de aprovechar tu tiempo libre y divertirte en el proceso|hizkuntza=es|url=https://andaluciainformacion.es/sociedad/737064/tres-formas-de-aprovechar-tu-tiempo-libre-y-divertirte-en-el-proceso/|aldizkaria=andaluciainformacion.es|sartze-data=2021-04-05}}</ref>
Aisiak, denbora libreak eta aisialdiak lotura baduten arren, ez dira gauza bera. Gazteleraz ''ocio'', ''tiempo libre'' eta ''recreación'' dira, hurrenez hurren. Hain zuzen, [[Denbora libre|denbora librea]] betebeharrik ez dugun denbora da, ikasketak, lana, etxeko zereginak eta behar fisiologikoak ez diren beste jarduerak egiteari eskaintzen dioguna. Aisia, beraz, denbora librearen barruan kokatzen da. Aisiako denboran nolabait norbere burua birsortzeko eta atsegin hartzeko burutzen den hori da aisialdia.
== Eduki-taula ==
* [[Lankide:Olatzma/Proba orria#DIMENTSIOAK%20ETA%20NORANZKOTASUNA|1 DIMENTSIOAK ETA NORANZKOTASUNA]]
* [[Lankide:Olatzma/Proba orria#MOTIBAZIOA|2 MOTIBAZIOA]]
* [[Lankide:Olatzma/Proba orria#HISTORIA|3 HISTORIA]]
** [[Lankide:Olatzma/Proba orria#XIX.%20mendeko%20aisia|3.1 XIX. mendeko aisia]]
* [[Lankide:Olatzma/Proba orria#AISIA%20ETA%20KULTURA|4 AISIA ETA KULTURA]]
* [[Lankide:Olatzma/Proba orria#AISIA%20EUSKADIN|5 AISIA EUSKADIN]]
* [[Lankide:Olatzma/Proba orria#IKUS%2C%20GAINERA|6 IKUS, GAINERA]]
* [[Lankide:Olatzma/Proba orria#ERREFERENTZIAK|7 ERREFERENTZIAK]]
== DIMENTSIOAK ETA NORANZKOTASUNA ==
Manuel Cuenca doktoreak aisia humanistaren barruan dimentsioak eta noranzkotasuna aztertu ditu. Noranzkoak positibo eta negatiboak dira. Negatiboak dira esperientziak pertsona edota bere ingurua kaltetzen dituenean, eta bi mota bereizten dira:
* Aisia kaltegarria: ekintza mingarri bati egiten dio erreferentzia. Esaterako, drogen kontsumoa.
* Aisia absentea: ekintza ez da mingarria, baina pertsona ez da gustura sentitzen.
Aldiz, noranzkoak positiboak dira esperientzia atsegingarria denean, eta horren barruan ere mota bi daude:
* Aisia baliagarria: praktikatzearekin batera medio bilakatzen direnak dira, ez jomuga. Berez, helburu jakin bategatik egiten dira, baina aldi berean, asebetetzea eragiten dute eta onura ekonomiko edo soziala dakarte.
* Aisia autotelikoa: aisia purua da, interesik bakoa. Jarduerak berak asetzen du jardulea.
Azken hau bost dimentsiotan banatzen da:
* Ludikoa: komunitate batean nola jolasten eta dibertitzen direnari egiten dio erreferentzia.
* Jai ingurukoa: arrazionaletik at dagoena ere onartzen den aisiaren manifestu gorena, komunitatearen kohesiorako izugarrizko ahalmena duena.
* Ekologikoa: ingurune naturalaren zainketan eta kontzientzia ekologikoan oinarritutako ohiturak izatean datza.
* Sortzailea: gozamena arrazoituagoa da, hausnarketa prozesuekin lotua.
* Solidaritzakoa: bizipen sozial eta altruista.
== MOTIBAZIOA ==
Aisian egiten ditugun jardueretan [[Motibazio|motibazioak]] eragin handia du eta, horren arabera, jardueren honako sailkapena sortzen da:
* [[Autoteliko|Autotelikoak]]. Ekintza da helburua, eta ez ondorioa. Xedea sortzailea, ludikoa, jai ingurukoa, ekologikoa edota solidaritza izango da. Esaterako, igeri egitea gozamen hutsagatik.
* [[Exoteliko|Exotelikoak]]: Ondorioa da helburua. Xedea produktibitatearekin lotutakoa, kontsumista, prebentiboa, terapeutikoa edota kaltegarria izango da. Adibidez, igeri egitea lesio baten ostean errekuperatzeko.
Hala, aisian burututako eta [[Betebehar|betebehartzat]] jotzen diren jardueren arteko marra lausoa eta pertsona bakoitzaren araberakoa da. Izan ere, ikastea, sukaldatzea edo korrika egitea batzuentzat lana izango da eta beste batzuentzat gozamena sentitzeko modua.
Motibazioa ezberdina izango da [[Adin (argipena)|adinaren]], [[Interes|interesen]], [[Gaitasun fisiko|gaitasun fisikoaren]], [[Adimen gaitasun|adimen gaitasunaren]], [[Izaera|izaeraren]], [[Esperientzia (argipena)|esperientziaren]]… arabera, ezberdina izango da erabiltzaile gisa egingo den jardueraren aukeraketa.
== HISTORIA ==
Gomes eta Elizalderen arabera (2013)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Novo livro: “Horizontes latino-americanos do lazer/Horizontes latino-americanos del Ocio”|hizkuntza=pt-BR|data=2012-06-29|url=https://grupootium.wordpress.com/2012/06/29/novo-livro-horizontes-latino-americanos-do-lazerhorizontes-latino-americanos-del-ocio/|aldizkaria=Grupo OTIUM: Lazer, Brasil & América Latina|sartze-data=2021-04-05}}</ref>, [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldean]] aisiari buruz eginiko ikerketetan ikusi da, oro har, bere erroak [[Grezia klasikoa|Grezia klasikoan]] edo Europako
[[Modernitate|modernitatean]] daudela, gizarte hiritar eta [[Industrializazio|industrializatuan]]; eta bi interpretazioek eztabaida akademiko biziak sortzen dituzte. Testuinguru historikoa alde batera utzita, XIX. mendearen amaieratik gaiari buruzko garapen teorikoak aisiari buruzko ezagutzen sistematizazioa ahalbidetu zuen.
Autore batzuentzat, aisia, erromatarren ''otium'' hitzetik dator. ''Skholé''ren esanahia berreskuratuz, hitz honek biziraupen hutsarekin lotutako jardueretatik at egoteko edo sentitzeko aukerari egiten zion erreferentzia. Halabeharrez, bakea, hausnarketa, oparotasunerako eta bizitza produktiboaren premiei lotutako lanak egiteko askatasuna bete behar ziren. Baldintza hezitzaile, politiko eta sozioekonomiko batzuen mende zegoenez, ''skholé'' pribilegio bat zen, gizon libreen eremu txiki bati erreserbatua. [[Aristoteles|Aristotelesen]] ustez, jendeak atseden filosofikoa desiratzen ikasi behar zuen, horren bidez lortuko baitzituzten bertuteak. Honela, bere greziar zentzuan, ''skholé'' atseden hartzeko aukerari lotua zegoen, eta baita pribilegiatuena soilik zen bereizgarri bati ere: lan produktiborik egin behar ez izatea, eta begira eta gogoeta filosofikoan aritzeko aukera.
Munnék nabarmentzen zuen bezala, erromatarren ''otium''a sozialki estratifikatua zegoen: elite intelektualen kasuan, [[Meditazio|meditazioari]] eta kontenplazioari lotua zegoen, eta duintasunezko ''otium''tzat jotzen zuten. Horregatik, pertsona arruntei dagokienez, ''otium''ak ikuskizun handiek emandako atsedena eta dibertsioa esan nahi zuen. Estrategia hori egiten dio erreferentzia, hain zuzen, "ogia eta zirkua" esamolde tradizionalak. Izan ere, helburua herria despolitizatzea zen, ikusle soil bihurtuz, eta era berean, entretenimendu masiboko ikuskizunen potentzial alienatzailea agerian utziz.
Erromatarrek ''otium'' eta ''negotium''aren artean egin zuten lotura ulertzea interesgarria da. ''Negotium''a, hortik gero [[negozio]] terminoa ekarri zuen latinezko hitza, okupazio gisa ulertzen zen. Beraz, lana (negozioa eta merkataritza) otiumaren ukapena zen. Greko-erromatar antzinatean aisia eta lana ulertzeko modua argiagoa ikusteko, garrantzitsua da gogoratzea, etimologikoki, [[lan]] hitza latinezko ''tripalium'' hitzetik datorrela, eta horrek [[Esklabotza|esklaboak]] lan zikin eta gogorrak egitera behartzen zituen tortura-tresna bat esan nahi zuen.
=== XIX. mendeko aisia ===
XIX. mendetik aurrera, aisia lan- eta denbora libre-kategoriekin lotzen hasten da – ikuspegi soziologikotik ulertuta –. Aditu askorentzat, horien artean Dumazedier (1976), aisia Europako modernitatean sortu zen XIX. mendean, Europako hirigune nagusietan, batez ere Ingalaterran, industria-iraultzaren ondorioz. Bere ustez, aisia lanari kontrajartzen zaio, eta erretiroa hartzen denean edota egunaren, astearen, urtearen eta bizitzaren amaieran lan egin beharra bukatzearekin lotuta dago.
Aipatzekoa da Europa, bere praktika eta erakundeekin, ezinbestekoa eta erabakigarria izan da munduko txoko guztietan aisia "sortzeko". Horrela, aisiaren historia bakar eta unibertsal bat dagoelako ideia baieztatzen da, zeinak Europa erdigunean kokatzen duen.
== AISIA ETA KULTURA ==
Gaur egungo egoeran, Gomez eta Elizalderekin (2012) bat etorriz, aisia ez da aparteko fenomeno bat, pertsonen eta munduaren arteko harremanek hartzen duten esanahi kulturalaren arabera testuinguru ezberdinetan ezberdin agertzen dena. Aisiak jendartearen bizia ezaugarritzen du. Banakako eta gizarteko izaera duen gertaera da, oinarrizko giza eskubidea, garapen integralera bideratua (garapen fisiko, psikologiko eta soziala).
Egunerokotasunean, aisiak hezkuntza, politika, hizkuntza, osasuna, artea, zientzia eta natura bezalako dimentsioekin loturak ezartzen ditu (Gimes, 2010).
Hala, Gomez eta Elizalderentzat aisia gizakion behar bat eta kulturaren dimentsio bat da, hiru elementuk ezaugarritzen dutena: ludikotasuna, manifestu kulturalak eta denbora eta espazio soziala. Elementu horiek elkarrekin gizartea eraldatzen eta gizatiarrago eta inklusiboago bat eraikitzen lagun dezakete.
Aisia osatzen duten manifestu kulturalak kulturaren gozamen gisa bizi ditugun praktika sozialak dira; hala nola, festak, jokoak, bidaiak, musika, poesia, pintura, eskultura, dantza, gorputz adierazpenak, joko elektronikoak, argazkilaritza, antzerkia, kirol jarduerak…
Hori bai, aisiaren barruan sar daitezke gizartean ontzat ematen ez diren jarrerak ere, etikoki zuzena denaren muga gainditzen dutenak. Hain zuzen, hori da jendarteko beldur handienetako bat, eta horregatik egiten da aisia polemiko eta kaotikoa mozteko ahalegina (Elizalde, 2012)<ref>{{erreferentzia|izena=Rodrigo|abizena=Elizalde|urtea=2012|izenburua=Horizontes latinoamericanos del ocio|argitaletxea=UFMG}}</ref>.
== AISIA EUSKADIN ==
Mendizaletasuna
Eustateko datuen arabera, Euskadin aisian egiten diren jarduera nagusiak honakoak dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal AEko 6 urte eta gehiagoko biztanleria aisialdiko jarduerak egiteko maiztasunari, lurralde historikoari eta sexuari jarraiki (milakoak)|hizkuntza=eu|url=http://net-inter-eustat-45.ejgvdns/bankupxbankupx/pxweb/eu/DB/-/PX_010901_cecv_tl01.px/|aldizkaria=PX-Web|sartze-data=2021-04-05}}</ref>:
* Lagunekin tabernara joatea. Aisiaz gozatzeko zabalduen dagoen praktika da.
* Kirola egitea. Orokorrean, euskaldun ia guztiek adierazten dute kirola sarritan egiten dutela. Kirolaz batera, jarduera fisikoa eta ariketa fisikoa barruan sartzen dituztela ulertzen da.
* Mendira joatea. Kirola edo jarduera fisikoarekin lotuta, mendira joateak euskal kulturan eta euskaldunen aisian garrantzia du. Gehienetan asteburuetan egiten du jendeak.
* Telebista eta pelikulak zinetik kanpo ikusi. Asteburuetan gailentzen da, eta oporretan gutxiagotan praktikatzen da.
* Musika entzun, egunkaria irakurri eta Interneten nabigatu. Egunerokotasunean sarritan egiten diren jarduerak.
* Kirol ikuskizunak ikusi eta antzerkira eta kontzertuetara joan. Maiztasun askoz gutxiagoz egiten dira, jende gehienak urtean behin soilik egiten duelarik.
Bestalde, Euskadin aisian gutxien praktikatzen dena honakoa da:
* Kasinoan eta kinieletan jokatzea.
* [[Aisialdi-talde]]
* [[Zale|Zaletasun]]
== ERREFERENTZIAK ==
<references />
== Kanpo estekak ==
| |||