Txikipedia:Jasangarritasun: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Jasangarritasunaren inguruko informazioa gehitu dut |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Banner|Flii globe.png}}
Jasangarritasunak esan nahi du prozesu eta egoera bat maila jakin batean mantendu daitekeela nahi beste denboran. Jasangarritasunak zerikusia du gizartearen edozein alderdirekin, baina bereziki ekonomiarekin eta ingurumenarekin. Jasangarritasuna lortzeko, gizakiek egunerokoko alderdi guztietan beraien erabakiak pentsatu behar dituzte. Hori pertsonen banakako ekintzei eta industrien ekintzei aplikatzen zaie.▼
[[Fitxategi:Eolienne et centrale thermique Nuon Sloterdijk.jpg|330px|thumb|<center>Atmosferaren erabilera kontrajarriak.]]
▲'''Jasangarritasunak''' ('''iraunkortasun''' edo '''eutsigarritasun''' hitzak ere erabiltzen dira) esan nahi du
==Ingurumenaren alorreko jasangarritasuna==▼
Lurreko bizitza guztia ingurumenaren
Gaur egun 7.000 milioi pertsona baino gehiago
▲Ingurumenaren jasangarritasuna
==Ekonomiaren jasangarritasuna==▼
▲Lurreko bizitza guztia ingurumenaren eskuetan dago. Ingurumenetik datozen baliabide naturaletako batzuk honako hauek dira: elikagaiak, ura, landareak eta mineralak. Jasangarritasunak esan nahi du gizakiek ingurumenarekin elkarreraginean jardun behar dutela, beti ere etorkizuneko belaunaldientzat baliabide nahikoak geratzen direla ziurtatuz.
{{Txp|Industria|Industriak}}, {{Txp|nekazaritza|nekazaritzak}} eta {{Txp|eraikuntza|eraikuntzak}} oraindik ere erregai fosilak ({{Txp|ikatz|ikatza}}, {{Txp|petrolio|petrolioa}} eta {{Txp|gas natural|gas naturala}}) baliatzen dituzte. Erregai horiek lurraren, airearen eta uraren kutsadura eragiten dute. Erregai fosilak erretzeak
Eraikuntzak altzairua, hormigoia, egurra eta beste material asko beharrezkoak ditu. Eraikuntza jasangarriagoa egiteko modu bat birziklatutako materialak
Ura kontserbatzea oso garrantzitsua da, bereziki nekazaritzan. {{Txp|Nekazaritza|Nekazaritzak}} munduko ur gezaren % 70 inguru erabiltzen du. Nekazariek ura kontserbatu dezakete tokian tokiko {{Txp|klima|klimara}} moldatzen diren uztak landatzen. Bestalde, nekazariek euri-ura jaso eta ureztatzeko erabil dezakete.▼
▲Gaur egun 7.000 milioi pertsona baino gehiago daude Lurrean. Mila milioika pertsona horiek egunero erabiltzen dituzte planetaren baliabideak. Giza-jarduerak modu askotan kaltetu du ingurumena. Jendeak erabiltzen dituen baliabideetako batzuk ezin dira ordeztu erabili eta gero. Jendeak erregai fosil kopuru izugarriak ere erabiltzen ditu, eta horrek kutsadura eta beste arazo batzuk eragin ditu. Jasangarritasunak ingurumena babestea eta mantentzea du helburu.
==Zer erantzukizun dugu?==▼
Gutako bakoitzak energia erabiltzeko dugun modua eta erosten eta erabiltzen ditugun produktuak aldatu ditzakegu jasangarritasunaren alde. Adibidez, gure etxean eguzki-panelak jar ditzakegu. Eguzki-panelek eguzkiaren energia erabiltzen dute ikatza baliatzen duten energia instalazioek sortutako {{Txp|elektrizitate|elektrizitatea}} erabili beharrean. Bestalde, uraren erabilera murrizteko diseinatuak dauden etxetresna elektrikoak (ontzi-garbigailua eta garbigailua) erosi ditzakegu.▼
{{Txp|Plastiko|Plastikoa}} etxeko material oso ohikoa da, baina ingurumen-arazo asko sortzen ditu.
▲Ekonomiaren jasangarritasuna
Industriek bezala, erregai fosilik ez erabiltzen saiatu beharko genuke. Autoa erabili beharrean, {{Txp|bizikleta|bizikletaz}}, oinez edo {{Txp|garraio publiko|garraio publikoz}} mugitu gaitezke.▼
▲Industriak, nekazaritzak eta eraikuntzak oraindik ere erregai fosilak (ikatza, petrolioa eta gas naturala) baliatzen dituzte. Erregai horiek lurraren, airearen eta uraren kutsadura eragiten dute. Erregai fosilak erretzeak beroketa globalaren arazoan eragina du. Erregai fosilak baliabide ez berriztagarriak dira. Behin agortzen direnean, betirako desagertuko dira. Jasangarritasuna lortzeko, industriek energia alternatiboko iturriak erabiltzen hasten ari dira, hala nola, eguzki-energia, haize-energia eta ur-energia. Energia iturri horiek berriztagarriak dira, hau da, ezin dira agortu. Gainera, kutsadura gutxi sortzen dute.
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Ingurumena]]
▲Eraikuntzak altzairua, hormigoia, egurra eta beste material asko beharrezkoak ditu. Eraikuntza jasangarriagoa egiteko modu bat birziklatutako materialak erabiltzea da, adibidez, eraitsitako eraikin baten metalak eta hormigoia. Eraikin jasangarrien diseinua, edo arkitektura berdea, eraikuntza bakoitzean ahalik eta energia kopuru gutxiena erabiltzen saiatzen da. Adibidez, eraikin batzuk eguzki-energia bildu eta gordetzeko diseinatuak daude eraikineko berokuntzan erabiltzeko. Eraikitzaileek “teilatu hotza” jarri dezakete, ohiko teilatua baino bero gutxiago xurgatzen duten materialez egindakoa. Horrek eraikina hotzago mantentzen du beroa egiten duenean.
▲Ura kontserbatzea oso garrantzitsua da, bereziki nekazaritzan. Nekazaritzak munduko ur gezaren % 70 inguru erabiltzen du. Nekazariek ura kontserbatu dezakete tokiko klimara moldatzen diren uztak landatzen. Bestalde, nekazariek euri-ura jaso eta ureztatzeko erabil dezakete.
▲Zer erantzukizun dugu?
▲Gutako bakoitzak energia erabiltzeko modua eta erosten eta erabiltzen ditugun produktuak aldatu ditzakegu jasangarritasunaren alde. Adibidez, gure etxean eguzki-panelak jar ditzakegu. Eguzki-panelek eguzkiaren energia erabiltzen dute ikatza baliatzen duten energia instalazioek sortutako elektrizitatea erabili beharrean. Bestalde, uraren erabilera murrizteko diseinatuak dauden etxetresna elektrikoak (ontzi-garbigailua eta garbigailua) erosi ditzakegu.
▲Plastikoa etxeko material oso ohikoa da, baina ingurumen-arazo asko sortzen ditu. Plastikoak ez dira deskonposatzen, beraz zabortegietan espazio asko hartzen dute. Askok ozeanoetan ere bukatzen du, eta bertan ekosistemei kalte egiten die. Plastiko gutxiago erabili beharko genuke, eta erabiltzen duguna birziklatu. Beira, papera eta beste material batzuk ere birzikla ditzakegu.
▲Industriek bezala, erregai fosilik ez erabiltzen saiatu beharko genuke. Autoa erabili beharrean, bizikletaz, oinez edo garraio publikoz mugitu gaitezke.
| |||