Adela Milčinović: berrikuspenen arteko aldeak

[[Sisak]] hirian jaio zen, ama Ludmilak ezkontzatik kanpo mundura emana, '''Adela Kamenić''' izenarekin. Momentu horretan [[Austria-Hungariako Inperioa|Austrohungariar Inperioaren]] pe zegoen Sisak, eta han ikasi zuen [[Lehen hezkuntza|Lehen Hezkuntza]], [[Neska-eskola|nesken eskola]] batean, [[1892]] inguruan bukatu zuelarik<ref name=":0">{{erreferentzia|urtea=2006|izenburua=A biographical dictionary of Women’s Movements and Feminisms. Central, Eastern and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries. Budapest/New York|argitaletxea=CEU Press|orrialdea=340|hizkuntza=en|abizena1=DE HAAN|abizena2=DASKALOVA|abizena3=LOUTFI|izena1=Francisca|izena2=Krassimira|izena3=Anna|atala=JAKOBOVIĆ FRIBEC, Slavica: “MILČINOVIĆ, Adela (1878-1968)” (340-342 orr.)|argitaratze-lekua=Budapest/New York}}</ref>. [[Irakasle]] izateko ikasi zuen [[Zagreb|Zagrebeko]] [[Moja|Karitatearen Ahizpen komentuan]] (garai horietan [[Goi hezkuntza|goi-hezkuntzako]] emakumeen eskola bakarra, [[1888|1888ko]] lege berria arte [[Kroazia|Kroazian]] emakumeak hezteko legezko baimena zuen [[Bigarren Hezkuntzako Institutu|bigarren hezkuntzako eskola]] bakarra, eta berriak sortu arte urte batzuk pasa behar ziren<ref name=":0" />), eta [[1896|1896an]] lortu zuen. [[1899|1899an]] [[Andrija Milčinović]] deitutako [[gizon]] batekin, irakaslea berau baita, ezkondu zen eta [[abizen]] berria hartu zuen. Ezkondu ostean Kroaziako [[Zdenci (Kroazia)|Zdenci]] herrian bizi ziren denbora batez (Andrija irakasle zen han)<ref name=":0" />.

[[1902|1902an]] Milčinović eta [[Andrija Milčinović|senarra]] [[Alemaniar Inperioa|Alemaniara]] joan zen bizitzera, [[Hanburgo|Hamburgen]] eta [[Munich|Munichen]] bizi ziren<ref name=":1">{{erreferentzia|abizena=LEKSIKOGRAFSKI ZAVOD MIROSLAV KRLEŽA|izenburua=Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje (Kroaziar entziklopedia, sareko edizioa)|hizkuntza=sh|itzulpena-atala=ASKOREN ARTEAN: “Milčinović, Adela”|url=https://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?id=40832|artikulua=ASKOREN ARTEAN: “Milčinović, Adela”}}</ref>. Alemanian bere [[Idazle|jardun literarioa]] hasi zuen. Lehen liburua senarrarekin batera idatzi zuen: ''Pod Branom'' (''Tiropean'' edo, figuratua, ''Jasapean'') [[ipuin]] laburren izan zen, [[1903|1903an]]. Jada bilduma horietan “gerora Milčinovićen kezka izango ziren gaiak jada aisa agertzen ziren: [[Emakume|"emakume]] bakartiak eta [[Patriarkatu|sexuen arteko zanga]] gaindiezina” [[Dunja Detoni-Dujmić|Dunja Detoni-Dujmićen]] hitzetan<ref name=":2">{{erreferentzia|izena=Celia|abizena=HAWKESWORTH|urtea=2001|izenburua=A History of Central European Women’s Writing.|argitaletxea=Palgrave Macmillan|orrialdea=190|hizkuntza=en|atala=DETONI-DUJMIĆ, Dunja: “Croatian Women Writers to Second World War” (182-198. orr.)|argitaratze-lekua=Londres}}</ref>. Alemanian zegoela, [[Zagreb|Zagrebeko]] [[Narodne novine (Nazioaren berriak)|''Narodne novine'' (''Nazioaren berriak'')]] [[Egunkari|egunkarian]] arte- eta [[Literatura kritika|literatur-kritika]] idazten zuen<ref name=":0" />. Kazetari moduan [[Langile klase|langileen]] eta batez ere langile klaseko emakumeen bizi-baldintzak deskribatu zituen, adibiez Hamburgeko [[Altona (Hanburgo)|Altona]] auzoan<ref name=":3">{{erreferentzia|urtea=2006|argitaletxea=Kroaziako Zientzia eta Arteen Akademia eta Spliteko Literatur Zirkulua|orrialdea=282|hizkuntza=sh|url=https://hrcak.srce.hr/file/108814|aldizkaria=Dani Hvarskoga kazališta : Građa i rasprave o hrvatskoj književnosti i kazalištu (Hvarreko antzerkiaren egunak: Kroaziar literaturaren eta antzerkiaren garapena)|liburukia=32|zenbakia=1|atalaartikulua=BOGNER ŠABAN, Antonija: “Uspjeh gospodina Crownenshielda” (“Crownenshield Anderearen Arrakasta”) (280-296. orr.)|argitaratze-lekua=Split}}</ref>. Zeinbait iturriren arabera, [[Leipzig|Leipzigen]] [[irakasle]] izan zen<ref name=":1" />.

[[1904|1904an]] [[Zagreb|Zagrebera]] itzuli zen, [[Andrija Milčinović|senarrak]] Arte eta Lanbideen Museoan lana topatuta. Han [[Idazle|idazten]] jarraitu zuen, jada berak bakarrik idatzi zituen lanak: adibidez, [[1904|1904an]] ''Naše ženske škole i kako nam koriste'' (''[[Nesken eskola]] gurea eta dakarzkigun onurak'') [[saiakera]] idatzi zuen, [[Emakumeen eskubideak|emakumeen]] hezkuntzaren alde eginez eta hezkuntza hau [[Klerikalismo|klerikalismotik]] askatzea ekatuz (gogoan izan behar dugu Milčinovićek ikasi zuen garaian, emakumeek ikasteko modu bakarra [[komentu]] batean ikastea zela)<ref name=":0" />. [[1905|1905ean]] ''Ivka'' [[ipuin]] laburren bilduma idatzi zuen, ipuin hauen zentrua [[Eguneroko bizitza|emakumeen bizitza]] zen, [[Patriarkatu|etxearen, familia haztearen eta elizaren artean zegoena,]] Milčinovićek [[Emakumeen eskubideak|bizitza horrekin haustea]] ekatzen zuen<ref>{{erreferentzia|urtea=2006|izenburua=A biographical dictionary of Women’s Movements and Feminisms. Central, Eastern and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries.|argitaletxea=CEU Press|orrialdeak=340-341|hizkuntza=en|abizena1=DE HAAN|abizena2=DASKALOVA|abizena3=LOUTFI|izena1=Francisca|izena2=Krassimira|izena3=Anna|atala=JAKOBOVIĆ FRIBEC, Slavica: “MILČINOVIĆ, Adela (1878-1968)” (340-342 orr.)|argitaratze-lekua=Budapest/New York}}</ref>. [[Antonija Bogner Šaban]] [[Literatura kritika|kritikoaren]] arabera, bere lanetan “[[Paisaia|baserriguneko]] [[irakasle]] bakartiak, hauen emozioak eta [[Espiritu|bizitza izpirituala]], emakumeen [[Atsekabe|sufrimendua]] eta [[itxaropen]] eza eta emakume eta gizonen arteko komunikazio falta eta gaizki-ulertzeak bere [[Literatura|literatur]] ibilbide osoko konstante bat ziren”<ref>{{erreferentzia|urtea=2006|argitaletxea=Kroaziako Zientzia eta Arteen Akademia eta Spliteko Literatur Zirkulua|orrialdea=281|hizkuntza=sh|url=https://hrcak.srce.hr/file/108814|aldizkaria=Dani Hvarskoga kazališta : Građa i rasprave o hrvatskoj književnosti i kazalištu (Hvarreko antzerkiaren egunak: Kroaziar literaturaren eta antzerkiaren garapena),|liburukia=32|zenbakia=1|atalaartikulua=BOGNER ŠABAN, Antonija: “Uspjeh gospodina Crownenshielda” (“Crownenshield Anderearen Arrakasta”) (280-296. orr.)|argitaratze-lekua=Split}}</ref>. Urte horretan bertan beste saiakera bat idatzi zuen, ''Naše hrvatske spisateljice'' (''Gure emakumezko [[kroaziar]] idazleak''), lan honetan kroaziar emakumezko idazleak aldarrikatzen zituen. Ildo horretan, 1906an ''Dragojla Jarnevićeva, živopisna studija'' (''[[Dragojla Jarnević]], ikerketa biografikoa'') [[XIX. mendea|XIX mendeko]] kroaziar idazle baten [[biografia]] atera zuen<ref name=":4">{{erreferentzia|urtea=2006|izenburua=A biographical dictionary of Women’s Movements and Feminisms. Central, Eastern and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries.|argitaletxea=CEU Press|orrialdea=341|hizkuntza=en|abizena1=DE HAAN|abizena2=DASKALOVA|abizena3=LOUTFI|izena1=Francisca|izena2=Krassimira|izena3=Anna|aldizkaria=JAKOBOVIĆ FRIBEC, Slavica: “MILČINOVIĆ, Adela (1878-1968)” (340-342 orr.)|argitaratze-lekua=Budapest/New York}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Celia|abizena=HAWKESWORTH|urtea=2001|izenburua=A History of Central European Women’s Writing|argitaletxea=Palgrave Macmillan|orrialdeak=118-119|hizkuntza=en|atala=ZEČEVIĆ, Divna: “Women’s  Writing in XIXth-Century in Croatia” (110-121. orr.)|argitaratze-lekua=Londres}}</ref>.

Garai horietan, Jugoslaviako emakumeen mugimendua bi korrontetan zatituta zegoen, ade batetik [[Feminismo|feminista]] “generikoak”, [[Gizarte klase|klase]] guztietako [[Ahizpatasun|emakumeak bildu nahi zituztenak]] eta jada aintzatetsitako [[Eskubide|eskubideak]] handitzearen ([[Genero-parekotasun|gizonezkoenekin parekatzearen]]) ikuspegi batetik abiatzen zirenak, eta beste alde batetik [[Sozialismo|sozialistak]], [[Langile klase|langile mugimenduari]] eta [[Marxismo|marxismoari]] lotuta, emakumeen askapena [[Iraultza|langile iraultzarekin]] lotzen zutenak<ref>Banaketa hau ezartzen lehena Jovanka Kecman izan zen, Kecman tradizio marxistari atxiki zitzaion emakumeen mugimenduan joera “feminista-burgesa”(klase guztiakelkartu nahi zituena) eta “sozialista” (langile mugimenduko emakumeak antolatu nahi zituena) bereiztean. KECMAN, Jovanka: ''Žene Jugoslavije u radničkom pokretu i ženskim organizacijama''. Narodna knjiga (Herriaren liburua). Belgrad, 1978. Afera honi buruz gehiago jakiteko ikus baita ere (Kecmanen kategorizazioak guztiz partekatzen ez badituzte ere): BATINIĆ, Jelena: ''Women and Yugoslav Partisans. A History of World War II Resistance''. Cambridge University Press. AEB, 2015, 75-90. or.; JALUŠIČ, Vlasta: Women in Interwar Slovenia” RAMET, Sabrina eta MAGAŠ, Branka: ''Gender Politics in the Western Balkans'' (51-66 . orr.). Pennsylvania State University Press. Pennsylvania (AEB), 1999; eta EMMERT, Thomas: “Ženski Pokret: The Feminist Movement in Serbia in the 1920es” in RAMET, Sabrina eta MAGAŠ, Branka: ''Gender Politics in the Western Balkans'' (33-50 . orr.). Pennsylvania State University Press. Pennsylvania (AEB), 1999; eta JANCAR, Barbara: “Women in the Yugoslav National Liberation Movement: An Overview” (143-164. orr.) in ''Studies in Comparative Communism'', 142. zkia., 1981, 146-148, orr.</ref>. Milčinovićek parte hartzen zuen Emakumeen Batasun Nazionala lehen ildokoa zen<ref name=":8">{{erreferentzia|izena=Jelena|abizena=BATINIĆ|urtea=2015|izenburua=Women and Yugoslav Partisans. A History of World War II Resistance|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdeak=81-82|hizkuntza=en|argitaratze-lekua=AEB}}</ref>. [[Jelena Batinić|Jelena Batinićen]] arabera, Serbiar, Kroaziar eta Esloveniar Emakumeen Batasun Nazionala “talde ezberdinen aliantza handi edo [[Sare (argipena)|sare]]” moduan sortu zen, eta haren barruan “[[Homogeneo eta heterogeneo|hetereogeneitate]] handia zegoen (…) talde [[Kontserbadurismo|kontserbakor]] klerikalak zein feminista erradikalak biltzen zituen”. Erakunde honen programa helburu hauetan laburbiltzen du Batinićek: emakume eta gizonezkoen arteko parekotasun legala, neska eta mutilentzat [[Hezkuntza|hezkuntzarako]] aukera berdinak eta bi sexuentzako [[Moral|arau moralak]] parekatzea<ref name=":8" />; eta honela Thommas Emmertek: “bai [[zuzenbide publiko]] zein [[Zuzenbide pribatua|pribatuan]] emakumeen eta gizonezkoen arteko parekotasuna, [[Soldatapeko lan|lan beragatik soldata bera kobratzea]], [[Zaintza-lana|emakumeekiko babesa, haur eta gazteekiko babesa]], emakumekiko eta gizonekiko arau moralen parekotasuna, [[Abolizionismo|prostituzioaren aurkako borroka]] eta [[Alkohol|alkoholaren]] aurkako borroka<ref>{{erreferentzia|urtea=1999|izenburua=Gender Politics in the Western Balkans|argitaletxea=Pennsylvania State University Press|orrialdea=36|hizkuntza=en|abizena1=RAMET|abizena2=MAGAŠ|izena1=Sabrina|izena2=Branka|atala=EMMERT, Thomas: “Ženski Pokret: The Feminist Movement in Serbia in the 1920es” (33-50. or.)|argitaratze-lekua=Pennsylvania (AEB)}}</ref>. Jelena Batinićek dioenez “[[Jugoslaviako Erresuma|Jugoslaviako]] emakumeen antolakunderik handiena zen (…) laurehun bat talde zituen Jugoslavia osoan zehar”<ref>Thomas Emmerten arabera, 1921an 205 talde eta 50.000 emakume batzen zituen sare honek. EMMERT, Thomas: “Ženski Pokret: The Feminist Movement in Serbia in the 1920es” in RAMET, Sabrina eta MAGAŠ, Branka: ''Gender Politics in the Western Balkans'' (33-50 . orr.). Pennsylvania State University Press. Pennsylvania (AEB), 1999, 36. or.</ref>. Hala ere, Batinićek dioenez, erakunde honen filosofia “Jugoslaviar Erresumaren politika eta ideologia ofizialarekin bat" egiten zuenez, “ez zuen lortu Kroaziako emakume talde handiena, [[Kroaziako Emakume-Elkartea|Kroaziako Emakume-Elkartea (Društvo Hrvatska Žena)]] batzea”, azken talde hori ideologia [[Nazionalismo|nazionalista]] [[Kroaziar|kroaziarrekoa]] baitzen<ref name=":8" /><ref>Thomas Emmertek ere badio (jugoslaviar) “batasun nazionala” Serbiar, Kroaziar eta Esloveniar Emakumeen Batasun Nazionalaren ideologiaren parte zela. EMMERT, Thomas: “Ženski Pokret: The Feminist Movement in Serbia in the 1920es” in RAMET, Sabrina eta MAGAŠ, Branka: ''Gender Politics in the Western Balkans'' (33-50 . orr.). Pennsylvania State University Press. Pennsylvania (AEB), 1999, 36. Or.</ref><ref>aiBai ordea bildukobildu zen Esloveniako Emakumeen Elkarte Nagusia, 1901ean fundatutakoa. JALUŠIČ, Vlasta: "Women in Interwar Slovenia” in RAMET, Sabrina eta MAGAŠ, Branka: ''Gender Politics in the Western Balkans'' (51-66 . orr.). Pennsylvania State University Press. Pennsylvania (AEB), 1999, 59-61. orr.</ref>.

[[1926|1926an]] [[New York]] hirira joan zen bizitzera<ref name=":7" />. Han Milčinovićek [[Jugoslaviako Erresuma|Jugoslaviako]] [[Enbaxada|enbaxadarentzat]] lan egin zuen, Emigrazioaren departamenduan, [[1937]] urtea arte, baina iturri gehienen arabera jada ez zuen [[Literatura|literatur lan]] berririk idatzi. Hala ere, [[Antonija Bogner Šaban|Antonija Bogner Šabanen]] arabera, [[Antzezlan|antzez-lan]] bat idatzi zuen [[Ingeles|ingeleraz]], ''Mrs Crownenshield’s Success'' (''Crownenshield anderearen arrakasta'') deitutakoa, [[1933|1933an]]<ref>{{erreferentzia|argitaletxea=Kroaziako Zientzia eta Arteen Akademia eta Spliteko Literatur Zirkulua|orrialdeak=284-287|hizkuntza=sh|url=https://hrcak.srce.hr/file/108814|aldizkaria=Dani Hvarskoga kazališta : Građa i rasprave o hrvatskoj književnosti i kazalištu (Hvarko antzerkiaren egunak: Kroaziar literaturaren eta antzerkiaren garapena)|liburukia=32|zenbakia=1|atalaartikulua=BOGNER ŠABAN, Antonija: “Uspjeh gospodina Crownenshielda” (“Crownenshield Anderearen Arrakasta”) (280-296. orr.)|argitaratze-lekua=Split}}</ref>. Antzez-lan honek Adela Milčinovićen beste lanen antza zuen emakume arrunten [[Eguneroko bizitza|egunerokotasuna]] ikuspuntu [[Existentzialismo|existentzialista]] batetik kontatzen zuelako; baina baita ere ezberdintasunak, kasu honetan protagonistak ez dira bere aurreneko lanen moduan [[Nekazaritza ekologiko|baserritarrak]], baizik eta hirietako [[Emakume|emakumeak]], eta Bogner Šabanek esaten duen moduan, ezta [[Hertsadura|hertsitasunak]] eta aukera faltak zanpautako emakumeak, baizik eta nolabait [[arrakasta]] eta errekonozimendua lortutakoak, eta hala ere hutsuneek eta zenbait gabeziek zapaldutakoak; bestetik, [[Migrazio|migratzailen]] lan-baldintzak eta haiekiko nagusikeria ere kritikazen duelarik<ref>{{erreferentzia|urtea=2006|argitaletxea=Kroaziako Zientzia eta Arteen Akademia eta Spliteko Literatur Zirkulua|orrialdeak=287-289|hizkuntza=en|aldizkaria=Dani Hvarskoga kazališta : Građa i rasprave o hrvatskoj književnosti i kazalištu (Hvarko antzerkiaren egunak: Kroaziar literaturaren eta antzerkiaren garapena)|liburukia=32|zenbakia=1|artikulua=BOGNER ŠABAN, Antonija: “Uspjeh gospodina Crownenshielda” (“Crownenshield Anderearen Arrakasta”) (280-296. orr.)|atal-url=https://hrcak.srce.hr/file/108814|argitaratze-lekua=Split}}</ref>.