Lankide:Ibai1984/Proba orria: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
2. lerroa:
}}'''Bartolomé Maximiliano Moré Gutiérrez''', (Santa Isabel de la Lajas, [[Kuba]], [[1919]]- [[Habana]], [[Kuba]], [[1963]])<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Benny Moré y el camino de la leyenda (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/benny-more-y-el-camino-de-la-leyenda-19-02-2021-11-02-44|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=El Bárbaro del Ritmo, Benny Moré, sigue cantando a 58 años de su muerte (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/el-barbaro-del-ritmo-benny-more-sigue-cantando-a-58-anos-de-su-muerte-19-02-2021-13-02-24|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref> '''Benny Moré''' bezala ezagunagoa,<ref name=":1" /> [[kubatar]] [[Musika|musikaria]] izan zen.
Genero ugari landu zituen: sona eta son montunoa, [[Mambo|mamboa]], [[Bolero|boleroa]], guaracha, [[Merengue|merenguea]] edota [[runba]].<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Laura Mercedes Giraldez|abizena=Collera|izenburua=El Benny, lo más autóctono de la música cubana (+Video)|hizkuntza=es|data=2020-02-20|url=http://www.cubahora.cu/cultura/el-benny-lo-mas-autoctono-de-la-musica-cubana|aldizkaria=Cubahora|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Ezizen hauek eduki zituen: Erritmoaren Barbaroa eta Mamboaren Printzea.<ref name=":6">https://www.telesurtv.net/news/benny-more-vivo-siempre-natalicio-20190823-0054.html</ref>
== Biografia ==
Santa Isabel de las Lajas herrian jaio zen, [[Kuba|Kuban]]. 18 anaia zituen eta bera zen zaharrena. Bere herenaitona Moré kondearen esklaboa zenez, handik zetorkion abizena. Bere herenaitona herriko errege izendatu omen zuten [[Esklabotza|esklabo]] [[Beltz (pertsona)|beltzek]], kongoen tradizioari jarraiki. XIX. mendean kongoar jatorriko beltz askatuek sortutako kofradiak laguntza eskaini zion Moréri, bere herenaitona erregea izana zelako. Haiengandik ikasi zuen hainbat tresna jotzen (orisha jainkoei deitzeko ospakizunetan erabiltzen zirenak).<ref name=":1" /> ▼
=== Haurtzaroa eta gaztaroa ===
Eskola utzi behar izan zuen [[nekazari]] lanetan hasteko. Han, ''repentista'' (inprobisatzaile) gisa abesten zuen beste nekazarien aurrean. ''Central Vertientes'' azukre-fabrikarako orgatilak mugituz lan egiten zuen bitartean<ref name=":1" /><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Grandeza y certezas de Benny|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2019-08-23/grandeza-y-certezas-de-benny-23-08-2019-21-08-13|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref>, ''Conjunto Avance'' taldea sortu zuen, eta beranduago hirukote bat sortu zuen.<ref name=":1" />▼
▲Santa Isabel de las Lajas herrian jaio zen, [[Kuba|Kuban]].<ref name=":1" /> Bere ama Virginia Moré izan zen, eta aita Silvestre Gutiérrez.<ref name=":7">https://latinpop.fiu.edu/SECCION04Mpt2.pdf</ref> 18 anaia zituen eta bera zen zaharrena. Bere herenaitona Moré kondearen esklaboa zenez, handik zetorkion abizena. Bere herenaitona herriko errege izendatu omen zuten [[Esklabotza|esklabo]] [[Beltz (pertsona)|beltzek]], kongoen tradizioari jarraiki. XIX. mendean kongoar jatorriko beltz askatuek sortutako
▲Eskola utzi behar izan zuen [[nekazari]] lanetan hasteko. Han, ''repentista'' (inprobisatzaile) gisa abesten zuen beste nekazarien aurrean. 1930ean familia herriz aldatu zen, Camagüey probintziako ''Central Vertientes'' azukre-fabrikatik gertu bizitzeko. Amak arropa garbitzen lan egiten zuen. Benny Morék azukre-fabrikarako orgatilak mugituz lan egiten zuen eta, bitartean<ref name=":1" /><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Grandeza y certezas de Benny|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2019-08-23/grandeza-y-certezas-de-benny-23-08-2019-21-08-13|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":7" />, ''Conjunto Avance'' taldea sortu zuen, eta beranduago hirukote bat sortu zuen.<ref name=":1" />
1936an heldu zen [[Habana|Habanara]] lehen aldiz, eta 1940an geratu zen behin betiko hiri hartan.<ref name=":0" /> Lau urte igaro zituen gitarra batekin kafe, taberna, hotel, jatetxe eta putetxeetan abesten.<ref name=":1" />▼
=== Lehen urteak Habanan ===
▲1936an heldu zen [[Habana|Habanara]] lehen aldiz, sei hilabeterako. Baina Vertientes herrira bueltatu zen, eta azukre kanaberak mozten aritu zen.<ref name=":7" /> 1940an
CMQ irratiko lehiaketa batera aurkeztu zen bi aldiz, eta bigarrengo aldian lehen saria irabazi zuen.<ref name=":5" />
=== Mexikoko urteak ===
Lázaro Corderoren taldearekin lanean hasi zen,<ref name=":1" /> eta baita Cauto
[[Fitxategi:Benny Morè in Cienfuegos, Cuba.jpg|thumb|Benny Moréren estatua, [[Cienfuegos]] hirian]]
Dámaso Pérez Pradoren orkestan aritu zen lehen abeslari gisa, eta hainbat disko grabatu zituen harekin.<ref name=":1" /><ref name=":4">{{Erreferentzia|izena=DEMOS, Desarrollo de Medios, S. A. de|abizena=C.V|izenburua=La Jornada: Benny Moré tendrá placa en la Fonoteca Nacional|hizkuntza=es-MX|data=2019-08-28|url=https://jornada.com.mx/2019/08/28/espectaculos/a08n1esp|aldizkaria=jornada.com.mx|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Mexikon grabatutako hainbat pelikulatan ere parte hartu zuen.<ref name=":2" /> Ospe handia lortu zuen.<ref name=":5" />
=== Kubara itzulera ===
1952an Kubara itzuli zen.<ref name=":3" /> Urte hartan [[Cienfuegos]]<nowiki/>eko Orquesta Aragón taldearekin grabatu zuen
Morék ez zuen musikarik ikasi eta ez zekien partiturarik irakurtzen. Horregatik, bere inguruko musikarien laguntza behar izaten zuen berak sortutako abestiak [[Pentagrama (musika)|pentagrametan]] ipintzeko.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Rafael Lam|abizena=Marimón|izenburua=Los músicos de Benny cuentan sus experiencias|hizkuntza=es|data=2013-08-24|url=http://www.cubahora.cu/cultura/los-musicos-de-benny-cuentan-sus-experiencias|aldizkaria=Cubahora|sartze-data=2021-03-14}}</ref>
[[Kubako Iraultza|Kubako Iraultzaren]] ondoren, irlan geratzea erabaki zuen, nahiz eta kanpoan birak egiteko eta diskoak grabatzeko dirutzak eskaini zizkioten.<ref name=":4" />
Alkoholarekin zuen arazoaren ondorioz, [[Zirrosi]] hepatiko baten ondorioz hil zen 1963an.<ref name=":2" /><ref name=":6" />
== Diskografia aipagarria ==
41 ⟶ 46 lerroa:
https://elpais.com/elpais/2019/03/10/mas_se_perdio_en_la_habana/1552222362_905017.html
https://projects.ncsu.edu/project/acontracorriente/spring_08/Acosta%20sobre%20More.pdf
|