Lurrun-makina: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Zuzenketa |
t Zuzenketa |
||
2. lerroa:
{{Wikipedia1000}}
[[Fitxategi:Steam engine in action.gif|thumb|450px|Lurrun makinaren funtzionamendua. Ezkerreko gezi gorriak lurrun beroaren sarrera adierazten du eta eskuineko gezi urdinak zirkuitua igaro duen lurrunaren irteera adierazten du.]]
Lurrun-makina, [[energia mekaniko|energia mekanikoa]] lortzeko [[Galdara|galdaren]] bidez berotutako [[ur]]aren [[energia termiko]]a eraldatzen duen [[kanpo-errekuntzako motor|kanpo-errekuntzako motorra]] da. Ur lurrunaren erabilera duela 2000 urte baino lehenago asmatu zen, nahiz eta azken 300 urtetan izan duen garapen nagusia, [[energia]] eta [[higidura|mugimendua]] lortzeko. Hasieran [[meatzaritza|meatzetan]] ura ateratzeko sistematan erabiltzen bazen ere, mugimendu birakaria lineal bihurtzeko sistemak asmatu zirenean makina ugari sortzea ahalbidetu zuen. Sistema [[Hidraulika|hidraulikoen]] aldean, lurrun-makina edozein lekutan erabili daiteke, ez baitu ura mugimenduan egoterik eskatzen. Lurrun makina martxan jartzeko ura eta [[harrikatz|ikatza]] edo [[zur]]a nahikoak dira. Hori dela eta, [[tren]]aren garapenerako funtsezkoa izan zen.
Funtsean, makinaren lan-zikloa bi fasetan banatzen da:
10 ⟶ 8 lerroa:
# Hermetikoki itxita dagoen galdara batean ura irakiten da eta [[lurrun]]a sortzen da. Modu honetan, [[zilindro]] baten barruan dagoen bolumenean espantsioa eragiten da, [[pistoi]] bat bultzatuz. Mugimendu hori lineala eta alternatiboa da baina [[biela]]-[[biradera]] mekanismo baten bitartez errotazio mugimendua lortzen da. Ibilbide-bukaerara heltzen denean, [[inertzi bolante]] baten [[energia zinetiko]]a erabiliz, [[enbolo (argipena)|enboloa]] hasierako posiziora itzultzen da eta ur-lurruna kanporatzen du.
#
# Presiopeko lurruna, sarrera eta irteera balbula batzuen bidez kontrolatzen da. Balbulek lurrun-emariaren berritze-prozesua erregulatzen dute, hau da,
Gaur egun
== Bilakaera historikoa ==
[[Fitxategi:Locomotora de vapor.jpg|thumb|ezkerrera|
Lurrun-makinan datza lehenengo [[Industria Iraultza]]. [[Ingalaterra]]n XVIII. mendearen bukaeran eta ia XIX. mende erdia arte, Mendebaldeko Europako herrialde nagusietan eta Estatu Batuetan nabarmenki bizkortu zuen garapen ekonomikoa. 1890 eta 1930 urte bitartean [[harrikatz|ikatzez]] bultzatutako lurrun-makinaren erabilera murriztu zen; [[petrolio]]tik eratorritako [[hidrokarburo]]ak [[erregai]] gisa erabiltzen duten barne-errekuntzako motorrei bidea eman zien.
25 ⟶ 23 lerroa:
=== Hedapen-Makina ===
[[Fitxategi:Newcomen atmospheric engine animation.gif|thumb|200px|
[[Joseph Black]]-en laguntzarekin, bero sorra aurkitzera bultzatuko zuten ikerkuntzetan lanpetuta zebilela, Newcomen-en makina hobetzeko helburua hartu zuen [[James Watt]]-ek. Saiakuntzetan zehar, lurrina ura baino bero-erreserba askoz handiagoa zela ohartu zen. Ondorioztatu zuen Newcomen-en artisau-makinan sortzen ziren bero-galerak mugatu behar zirela erregai-kontsumoa txikitzeko, makina hauen eragozpen nagusia zena. Arazoa aztertzerakoan, hainbat fenomenoz jabetu zen: lurrina hozteko prozesuak hutsa nahikoa lortzeko makina mugitzeko, lurrunaren hondar-presioa eta zilindroak berak sortutako galerak. Bere ondorengo saiakuntzetan, benetako zientzia-lanetan murgilduta, zilindroa temperatura berdinean mantendu behar zela ondorioztatu zuen. Bere hitzen arabera, larunbat eder batean paseatzen ari zen bitartean, makinari buruz hausnartzen ari zela, ideia bat bururatu zitzaion: “lurruna gorputz [[Elastikotasun (fisika)|elastikoa]] denez, hutsean hauspeatuko da. Beraz , [[zilindro]]a asetutako andel batekin elkartuta egongo balitz, bertan hauspeatuko litzateke kondentsatuz, zilindroa hoztu gabe”.
| |||