Karst: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
Testuari kohesioa eman diot zenbait esalditan, eta esteka batzuk gehitu ditut.
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Biologia eta geologia}}
[[Fitxategi:Macizo larra.jpg|thumb|320px|[[Larrako Mendigunea|Larrako Mendiguneko]] paisaia karstikoa.]]
'''Karst''', edo '''paisaia karstikoa''', [[topografia]] mota bat da, arroka disolbagarriz ([[kareharri]]z, [[dolomita]]z edo [[igeltsu]]z) osatua dagoena. Ezaugarri nagusia lurpeko ur-sistemaksistema dirada, [[erliebe]] forma ugari eratzen dituena: [[dolina]]k, [[leize]]ak, [[arroil]]ak, ageriko hustubiderik gabeko depresio itxiak ([[arro endorreiko]]ak), lur azpiko ibaiak, ertz bertikaleko erliebe zutak eta beste ugari. [[Espeleologia]]ren ikerketa eremu nagusia da, eta bertan ikertzen diren diziplinei [[karstaren zientziak]] esaten zaie.
 
== Hitzaren jatorri geografikoa ==
Hitza, [[Karst (eskualdea)|Karst eskualdetik]] dator, [[Italia]]ko ipar-ekialdeko muturrean dagoena. Eskualde hau, [[Eslovenia]] eta [[Kroazia]]ko mendebaldean dago ere dagobai. Eskualde hau, kareharrizKareharriz jositako tokia da eta bertan, asko aurreratu zen karstari dagokionez, (ikus [https://web.archive.org/web/20070926223804/http://www.zrc-sazu.si/izrk/ Karst Research Institute] [[Postojna]]koa)
 
== Higadura karstikoaren prozesua ==
Uretan disolbatutako gatzak, baldintza zehatz batzuetan, berriz kristalizatu daitezke. Adibide bezala, leizezulo baten sabaitik tantak erortzen hasten badira, [[estalaktita]]k eta [[estalagmita]]k sortzen dira, edo, barrunbe baten barnean geratzen badira, [[geoda]]k sor daitezke.
 
Beste forma karstiko asko ere badago, lurrazaleanLurrazalean edo lurrazpiko barrunbetan sortzen diren arabera beste forma karstiko asko daude. Lehenengo kasuan, exokarstikoak deitzen dira eta, bigarrenean, endokarstikoak.
 
Eremu exokarstikoetan ''ur-xurgatze'' formak sortzen direla kontsideratzen da, eta eremu endokarstikoan, aldiz, ''ur-zirkulazio'' formak:
 
* Eremu exokarstikoan:
42. lerroa:
 
=== Euskal Herria ===
[[Euskal Herria|Euskal Herrian]] bi karst eremu topa ditzakegu. Alde batetik, [[Nafarroa]]n ipar-mendebaldean [[Larrako Mendigunea]] karst eremua topa dezakegudago, eta probintziabestetik, hori[[Nafarroa]] eta [[Gipuzkoa]]ren artean [[Aralar|Aralar mendilerroa]] ere.
=== [[Kareharri|Kareharrizko]] mendilerroak ===
[[Kareharri|Kareharria disolbatu egiten da, neurri batean]] euriaren eraginez, disolbatu eta paisaia bereziak eratzen ditu. Horrez gain, haitzuloak edo leizeak sortzen dira harriaren barnean osatzen diren zuloetan.
 
[[Kareharri|Kareharrizko]] mendilerroetan osatzen diren erliebe mota garrantzitsu hauek 1.300 m-tik gorako gailurrak dituzte [[Euskal HerrianHerria]]<nowiki/>n.
 
=== Iberiar penintsula ===
[[Espainia]]n, erliebe mota hau, oso ugaria da ''kareharrizko Espainia'' delakoan.
 
[[Iberiar penintsula]]ko paisaia karstikoen adibide batzuk honako hauek dira: [[Torcal de Antequera]] ([[Málagako probintzia|Malagako probintzia]]), ''[[Monasterio de piedra]]'' ([[Zaragozako probintzia|Zaragozako probintzian)]]n edota [[Cuencako probintzia]]ko [[Ciudad Encantada|Hiri Sorgindua]]).
 
[[Igeltsu]] gaineko moldatu karstikoak, [[Ebro|Ebroren]] Haranean daude, [[Sorbas]]en ([[Almeríako probintzia|Almeriako probintzian]]), edoeta baita [[Mundo Ibaia eta Osinaren Kalareen Natura Parkea]]n ere, azken hau, [[Albaceteko probintzia]]n.
 
=== [[Europa]] ===
[[Europa]]n, [[Italia]]ren ipar-mendebaldean, [[Eslovenia]] edota [[Kroazia]]n karst eremuak topa daitezke. [[Irlanda]]ko mendebaldean [[The Burren]] eremu ospetsua kokatzen da.
 
== Erreferentziak ==