Ekaitz: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor web edizioa Advanced mobile edit |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Argitzeko|fenomeno meteorologikoari|Ekaitz (argipena)}}
[[Fitxategi:Rolling-thunder-cloud.jpg|320px|thumb
{{Eguraldia}}
'''Ekaitza''' [[behe presioko gune|behe-presio gune]] batek sorturiko indar handiko [[haize]]a da, harekin batera [[euri]]a, [[elur]]ra edo [[txingor]]ra duena. Ekaitzak [[lurraren atmosfera|eguratsean]] gertatzen diren indar handiko [[konbekzio]]ak dira, konbekziozko [[behe presioko gune|behe-presio guneak]] dira, beraz; eguratsaren perturbazio indar handikoak dira eta ez dute askorik irauten, behetik gorako hodei handietan eratzen dira, [[kumuluninbo]]etan, alegia;
Ekaitza nahiko gertaera sarria da eta munduko lurralde gehienetan gertatu ohi da; urtean zehar munduan 16 milioi ekaitz gertatzen direla kalkulatu da, eta
Sinonimoak ''denborale, erauntsi, ekarraldi, eraso, jasa'' eta ''soberna'' ditugu.
15. lerroa:
{{wikitu|Artikuluaren zati|oharra=Barne loturak jarri behar dira hainbat hitzetan, euskal wikipedian hitz horien kontzeptua azaltzeko ditugun artikuluetara jo ahal izateko. Gainera, atal hau oso luzea da, azpiataletan zatitzea komeni litzateke.}}
Hainbat eragile dira kontuan hartu beharrekoak ekaitza sortzeko. Batetik, lurra berotzean eguratsean gertatzen den ezegonkortasuna; egunen eta urte sasoien arabera gehiago ala gutxiago berotzen da lurra, eta horrenbestez [[uda]]ko arratsalde beroetan gertatzen dira intentsitate handieneko ekaitzak. Beste eragile aipagarri bat aire masak [[mendilerro|mendikateen]] gainetik igarotzean sortzen den ezegonkortasuna da. Hirugarrena, berriz, haizeak prozesu termiko edo dinamikoen ondorioz izaten duen konbergentzia da. Eta azkenik, orobat du ekaitzen sorreran garrantzia aire masa batek fronte hotz baten aurrean gorantz egiteak, aire masa oso ezegonkorra denean batez ere; bero bolada baten ondoren
Horiek dira, beraz, ekaitza sorrarazten duten arrazoiak, baina arrazoi horiez gainera beste baldintza batzuk ere behar dira ekaitza dakarten hodei
Bestetik, [[ur lurrun]] ugari ere behar da, eta baita haize bolada indartsuak ere, troposferaren gune gorenetan. Baldintza horiez gainera, badira beste bi ere: [[Hodei|hodeiak]] altura handia hartu behar du, hoztu dadin, horrela (hau da -20° C eta -40° C arteko tenperaturan) lortuko baita [[gune glaziogenoak]] edo [[izotz]] guneak eratzea, eta, bestalde, haizeak norabidea eta lastertasuna aldatu behar ditu eguratsaren goiko geruzetan, behetik gorako konbekzio korrontea heda dadin.Ekaitzaren egitura zelula izeneko gune aktibo bat edo gehiagoz osatua da; gune aktibo horiek oso gutxi irauten dute, ordu erditik bi ordura bitarte, eta tarte horretan hiru aldi bereizten dira: [[kumulu]] aldia, [[Heldutasun|heldutasuna]], eta amaierako edo desagertze aldia.Kumulu aldia hasierako aldia da, kumulu dorrearen bilakaera gertatzen den aldia hain zuzen. Aldi honetan goranzko haize lasterrak gertatzen dira hodei guztian zehar, hodeiaren azpitik goi limiteraino, hodei barneko airea inguruneko airea baino epelagoa baita; hodei barneko korronteek segundoko hirutik bost metrotarako lastertasuna dute azpialdean, baina hodeian zenbat eta gorago igo, orduan eta lasterrago dabiltza, segundoko hamar bat metroko lastertasuna iritsi arte. Kondentsazioa gertatu ahala masa banako bakoitzak ematen duen bero latenteak eguratseko ezegonkortasuna areagotzen du, eta energia zinetiko handiagoa ematen die goranzko korronteei; horrenbestez, hodei barneko tenperatura inguruko airearena baino beroagoa denez, bere horretan irauten du eguratseko ezegonkortasun egoerak. Baldin eta airea behar bezain ezegonkorra bada, korronteak energia bereganatuko du etengabe, eta ekaitzaren zelula gero eta handiagoa eta aktiboagoa izango da. Zenbat eta handiagoa egin zelula, orduan eta ur gehiago edukiko du bere baitan. Goranzko mugimenduak tantatxoen tenperatura zero gradutik gora igotzen du, eta izotz kristal eta ur tanta bihurtzen da ur lurruna, nahiz eta ez den lurrera prezipitatzen, goranzko haize bolada indar handikoek beherantz erortzea eragozten baitio. Izotz eta ur tantak handitzen direnean radarrak detektatu egiten ditu; hori gertatzen denerako kilometro bateko edo biko diametroa izaten du hodeiak, eta izozte puntutik 600-900 bat metrotara egoten da;une horretatik heldutasuna iristen duen arte hamabost bat minutu igarotzen dira, eta tarte horretan hodeiak 8.000-9.000 metrotaraino egiten du gora.Heldutasun aldia ur eta izotz tantak prezipitatzen hasten direnean hasten da, eta orduantxe izaten dira ekaitzaren jarduera bortitzenak eta turbulentzia handienak.
Aurreko aldian hasi bada ere handitzen, hodeia gero eta gehiago handitzen da orain, gero eta eremu handiagoa hartzen duela behetik gora, eta segundoko hogeita hamar metro baino korronte bizkorragoak eratzen dira geruza garaienetan; hodeiaren goialdean kolore zuriko
[[Fitxategi:Aivazovsky,_Ivan_-_The_Ninth_Wave.jpg|thumb|285px|''Bederatzigarren [[uhin]]a'' [[Ivan Aivazovski]]ren margoa 1850 urtekoa.]]
Ekaitzaren zelulak aldi honetan iristen ditu gehieneko zabalera –zortzi kilometro inguruko diametroa– eta altura gorena, hamar-hamabi kilometro (tarteka 18-20 kilometro ere izaten ditu tropiko aldeko tropopausan); garaiera horretan sortzen den indar handiko haizeak hodeiaren goialdea itxuraldatzen du, itxura zapala ematen dio, ingude itxura alegia,
Ekaitza hasi bezain bizkor desagertzen da beraz; ordubete edo bi orduren buruan desagertzen da, bitarte horretan hamabost-hogei kilometroko bidea egin ondoren.Denbora tarte eta ibilbide horretan iristen du heldutasuna ekaitzak –ur edo kazkabar uholdeak botatzen ditu– eta desagertu egiten da ondoren; zerua oskarbi gelditzen da, eta trumoia eta tximista ere pixkana-pixkana amaitzen dira. Orain arte egindako kalkuluen arabera, goranzko korronteen ondorioz kondentsatzen den ur lurrunaren %20 baizik ez da iristen berriro prezipitazio moduan lurreraino; gainerako ur guztia berriz lurruntzen da beherantz jaistean, edo hodei eran gelditzen da eguratsean; nolanahi ere, zelula arrunt batek hodei sisteman laurehun mila tona ur jartzen ditu gutxi gorabehera zirkulazioan 64 kilometro koadroko eremu batean 6 milimetro euri botatzeko.
|