Wikipedia

Doriar ordena: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
azken zuzenketak
6. lerroa:
 
== Jatorria <ref>{{Erreferentzia|izena=Jenifer|abizena=Neils|izenburua=Jenifer Neils. Review of "Greek Architecture and Its Sculpture" by Ian Jenkins.|data=2009-05-26|url=http://dx.doi.org/10.3202/caa.reviews.2009.51|aldizkaria=caa.reviews|issn=1543-950X|doi=10.3202/caa.reviews.2009.51|sartze-data=2021-02-10}}</ref> ==
Orden dorikoaren jatorriari buruzko teoria asko daude. Batzuen ustez, 'Doriko' terminoa [[Doriar|doriardoriardoriar]] herrian du bere jatorria, [[Antzinako Grezia]] osatzen zuen tribuetako bat. Beste batzuen ustez, dorikoa, [[Antzinako Egipto|Egiptoko]] arkitekturan dago inspiratua. Teoria honen defendatzaileen aburuz, egiptora bidaiatzen zueten greziar merkatariek kultur truke honen arrazoia dira. Azkenik, beste teoria batek dio dorikoaren inspirazioa [[Mizenastar zibilizazioa|Mizenastar zibilizatziotik]] datorrela. Zibilizazio honen aztarna arkitektinokoetan aurkitutako ordena dorikoaren oso antzekoa da. [[Mizenastar zibilizazioa|Mizenastar zibilizazaioa]] Grezian kokatzen denez, antzinako greziarrek oso eskura zituzten zibilizazio honen ekarpen arkitektonikoak.
 
Ordena dorikoaren lehen adibideetako batzuk K. a. VII mendetikk datoz. Adibide horien artean, [[Antzinako Korinto|Korinto]]<nowiki/>ko [[Apolo]]<nowiki/>ren tenplua eta [[Nemea]]<nowiki/>ko [[Zeus]]<nowiki/>en tenplua daude<ref>{{Erreferentzia|izena=Robin F.|abizena=Rhodes|izenburua=Early Corinthian Architecture and the Origins of the Doric Order|orrialdeak=477|data=1987-07|url=http://dx.doi.org/10.2307/505370|aldizkaria=American Journal of Archaeology|alea=3|zenbakia=91|issn=0002-9114|doi=10.2307/505370|sartze-data=2021-02-10}}</ref>. K.a. VI. mendeko beste adibide batzuk hegoaldeko Italian zegoen [[Magna Graecia|Magna Grezia]]<nowiki/>ko eskualdeko [[Paestum]]<nowiki/>eko tenpluetan aurkitu ditzazkegu. Hurrengoko bertsioekin alderatuta, garai honetako orden dorikoa (edo protodorikoa) sinpleagoak eta sendoagoak dira eta kapitel handiagoak dituzte. Orden dorikoa [[Greziako Aro Arkaikoa|Garai Arkaikoa]]<nowiki/>n (K.a. 750–480) erabili zen gehien bat. Garai honetako adibide batzuk [[Delfos]]<nowiki/>eko [[Apolo]]<nowiki/>ren tenplua edo [[Paestum]]<nowiki/>eko basilika dugu. [[Grezia klasikoa|Aro Klasiko]]<nowiki/>tik hurbilago dauden doriar ordeneko adibideak, askoz lerden eta proportzionatuak dira. Aro honetan [[Partenoia]] dugu adibide nagusi baita AphaiakoTenplua Heginan. ▼
 
 
▲OrdenaOrden dorikoaren lehen adibideetako batzuk K. a. VII mendetikk datoz. Adibide horien artean, [[Antzinako Korinto|Korinto]]<nowiki/>ko [[Apolo]]<nowiki/>ren tenplua eta [[Nemea]]<nowiki/>ko [[Zeus]]<nowiki/>en tenplua daude<ref>{{Erreferentzia|izena=Robin F.|abizena=Rhodes|izenburua=Early Corinthian Architecture and the Origins of the Doric Order|orrialdeak=477|data=1987-07|url=http://dx.doi.org/10.2307/505370|aldizkaria=American Journal of Archaeology|alea=3|zenbakia=91|issn=0002-9114|doi=10.2307/505370|sartze-data=2021-02-10}}</ref>. K.a. VI. mendeko beste adibide batzuk hegoaldeko Italian zegoen [[Magna Graecia|Magna Grezia]]<nowiki/>ko eskualdeko [[Paestum]]<nowiki/>eko tenpluetan aurkitu ditzazkegu. Hurrengoko bertsioekin alderatuta, garai honetako orden dorikoa (edo protodorikoa) sinpleagoaksinpleagoa eta sendoagoaksendoagoa dirada eta kapitel handiagoakhandiagoa dituztedu. Orden dorikoa [[Greziako Aro Arkaikoa|Garai Arkaikoa]]<nowiki/>n (K.a. 750–480) erabili zen gehien bat. Garai honetako adibide batzuk [[Delfos]]<nowiki/>eko [[Apolo]]<nowiki/>ren tenplua edo [[Paestum]]<nowiki/>eko basilika dugu. [[Grezia klasikoa|Aro Klasiko]]<nowiki/>tik hurbilago dauden doriar ordeneko adibideak, askoz lerden eta proportzionatuak dira. Aro honetan, [[Partenoia]] dugu adibide nagusi, baita AphaiakoTenplua Heginan ere.
== Ezaugarriak<ref>{{Erreferentzia|izena=Kultur|abizena=Saila|izenburua=d1102013|hizkuntza=eu|data=2011-07-13|url=https://www.euskadi.eus/web01-a2lurent/es/contenidos/articulo/c1102/eu_d1102013/1102013.html|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2021-02-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Lajo, Rosina.|izenburua=Artearen lexikoa|argitaletxea=Universidad del País Vasco, Servicio Editorial = Euskal Herriko Unibertsitatea, Argitalpen Zerbitzua|data=D.L. 2010|url=https://www.worldcat.org/oclc/796323541|isbn=978-84-9860-359-0|pmc=796323541|sartze-data=2021-02-09}}</ref> ==
OrdenaOrden honetako elementu finkoak eta haien antolamendua [[Greziar tenplu|tenplu]] doriarraren kanpoaldeari dagozkio. Hiru zati nagusi ditu: [[Estilobato|estilobatoa]] edo plataforma mailakatua, [[Zutabe|zutabeak]] eta [[Taulamendu|taulamendua]] (zutabeen gainean dauden elementu guztiak). Doriar zutabea bi elementuz osatuta dago: [[Fuste|fustea]] eta [[Kapitel|ginbela]] edo kapitela.
 
'''[[Fuste|Fustea]].''' Sendoak dira eta oinarririk gabe, zuzenean, bermatzen dira estilobatoaren gainean edo estereobatoaren gainazalaren gainean. Ildaxka edo kanal bertikal ez oso sakonak ditu.
36 ⟶ 34 lerroa:
 
== Erabilera ==
[[Antzinako Greziako arkitektura|Greziar arkitektura]]<nowiki/>n, [[Greziar tenplu|tenplu]]<nowiki/>etan erabili zen gehien bat. [[Antzinako Erroma]]<nowiki/>n ohitura honekin jarraitu zuten, eta dorikotik garatzen den [[toskanar ordena]] sortu zuten. [[Aro Modernoa|Aro Moderno]]<nowiki/>ko [[Pizkundea]]<nowiki/>n, [[Antzinate klasikoa]] berreskuratzen saiatu ziren, eta honekin batera greziar arkitekturako elementuak, orden dorikoa barne. Gero, XVIII. eta XIX. mendeko [[Neoklasizismo|Neoklasizismoa]]<nowiki/>n, Antzinako Greziar arkitakturaren berpizte bat eman zen europako zenbait herrialdeetan eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuetan]], nazio berriaren balore errepublikanoak adierazteko erabilia izan zen.
 
[[Vitruvio]]<nowiki/>k, [[Antzinako Erroma|antzinako erroma]]<nowiki/>ko arkitekto eta historialariak, dorikoa proportzio maskulinoekin (eta jonikoa femeninoekin) erlazionatu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vitruvius, Book IV, Chapter 1|url=http://www.vitruvius.be/boek4h1.htm|aldizkaria=www.vitruvius.be|sartze-data=2021-02-09}}</ref>. Hiru orden grekoak eraikin batean gainjartzen direnean, ohikoa da doriarra beheko atalean egotea, jonikoa erdikoan eta gero korintoarra goian. Dorikoa, "indartsuena" izateagatik, beheko solairuan erabiltzen da. <ref>{{Erreferentzia|izena=Andrea|abizena=Palladio|izenburua=The Four Books on Architecture|argitaletxea=MIT Press|hizkuntza=en|data=2002|url=https://books.google.co.uk/books?id=BNBva2kKm0wC&pg=PA17#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-262-66133-1|sartze-data=2021-02-09}}</ref>
48 ⟶ 46 lerroa:
Fitxategi:Doric polychromy Die Baunkunst der Griechen.jpg|Orden dorikoaren jatorrizko polikromia
Fitxategi:Vistas de la Puerta de Brandenburgo 06.jpg|[[Brandeburgoko Atea]] ([[1788]] - [[1791]])
Fitxategi:PalaisSecond deBank Justiceof dethe BruxellesUnited States front.JPGjpg|[[BruselaskoEstatu JustiziaBatuetako JauregiaBigarren Bankua]] ([[18661818]] - –[[18831824]])
Fitxategi:Palais de Justice de Bruxelles.JPG|[[Bruselasko Justizia Jauregia]] ([[1866]] - [[1883]])
</gallery>
 
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Doriar_ordena"(e)tik eskuratuta