Doriar ordena: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
5. lerroa:
Orden doriarraren ezaugarri nagusiak sinpletasuna eta sendotasuna dira. Koloma doriarrak ez du basarik, 8 modulutako altuera izan ohi du eta [[kapitel|ginbela]] oso sinplea da, moldura batez hornitua. [[Friso|Erlaizpea]] [[metopa]]z eta [[triglifo]]z apainduta izaten du.
== Jatorria <ref>{{Erreferentzia|izena=Jenifer|abizena=Neils|izenburua=Jenifer Neils. Review of "Greek Architecture and Its Sculpture" by Ian Jenkins.|data=2009-05-26|url=http://dx.doi.org/10.3202/caa.reviews.2009.51|aldizkaria=caa.reviews|issn=1543-950X|doi=10.3202/caa.reviews.2009.51|sartze-data=2021-02-10}}</ref> ==
Orden dorikoaren jatorriari buruzko teoria asko daude. Batzuen ustez, 'Doriko' terminoa [[Doriar|doriardoriar]] herrian du bere jatorria, [[Antzinako Grezia]] osatzen zuen tribuetako bat. Beste batzuen ustez, dorikoa, [[Antzinako Egipto|Egiptoko]] arkitekturan dago inspiratua. Teoria honen defendatzaileen aburuz, egiptora bidaiatzen zueten greziar merkatariek kultur truke honen arrazoia dira. Azkenik, beste teoria batek dio dorikoaren inspirazioa [[Mizenastar zibilizazioa|Mizenastar zibilizatziotik]] datorrela. Zibilizazio honen aztarna arkitektinokoetan aurkitutako ordena dorikoaren oso antzekoa da. Mizenastar zibilizazaioa Grezian kokatzen denez, antzinako greziarrek oso eskura zituzten zibilizazio honen ekarpen arkitektonikoak.
Ordena dorikoaren lehen adibideetako batzuk K. a. VII mendetikk datoz. Adibide horien artean, [[Antzinako Korinto|Korinto]]<nowiki/>ko [[Apolo]]<nowiki/>ren tenplua eta [[Nemea]]<nowiki/>ko [[Zeus]]<nowiki/>en tenplua daude<ref>{{Erreferentzia|izena=Robin F.|abizena=Rhodes|izenburua=Early Corinthian Architecture and the Origins of the Doric Order|orrialdeak=477|data=1987-07|url=http://dx.doi.org/10.2307/505370|aldizkaria=American Journal of Archaeology|alea=3|zenbakia=91|issn=0002-9114|doi=10.2307/505370|sartze-data=2021-02-10}}</ref>. K.a. VI. mendeko beste adibide batzuk hegoaldeko Italian zegoen [[Magna Graecia|Magna Grezia]]<nowiki/>ko eskualdeko [[Paestum]]<nowiki/>eko tenpluetan aurkitu ditzazkegu. Hurrengoko bertsioekin alderatuta, garai honetako orden dorikoa (edo protodorikoa) sinpleagoak eta sendoagoak dira eta kapitel handiagoak dituzte. Orden dorikoa [[Greziako Aro Arkaikoa|Garai Arkaikoa]]<nowiki/>n (K.a. 750–480) erabili zen gehien bat. Garai honetako adibide batzuk [[Delfos]]<nowiki/>eko [[Apolo]]<nowiki/>ren tenplua edo [[Paestum]]<nowiki/>eko basilika dugu. [[Grezia klasikoa|Aro Klasiko]]<nowiki/>tik hurbilago dauden doriar ordeneko adibideak, askoz lerden eta proportzionatuak dira. Aro honetan [[Partenoia]] dugu adibide nagusi baita AphaiakoTenplua Heginan.
== Ezaugarriak<ref>{{Erreferentzia|izena=Kultur|abizena=Saila|izenburua=d1102013|hizkuntza=eu|data=2011-07-13|url=https://www.euskadi.eus/web01-a2lurent/es/contenidos/articulo/c1102/eu_d1102013/1102013.html|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2021-02-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Lajo, Rosina.|izenburua=Artearen lexikoa|argitaletxea=Universidad del País Vasco, Servicio Editorial = Euskal Herriko Unibertsitatea, Argitalpen Zerbitzua|data=D.L. 2010|url=https://www.worldcat.org/oclc/796323541|isbn=978-84-9860-359-0|pmc=796323541|sartze-data=2021-02-09}}</ref> ==
35 ⟶ 36 lerroa:
== Erabilera ==
[[Antzinako Greziako arkitektura|Greziar arkitektura]]<nowiki/>n, [[Greziar tenplu|tenplu]]<nowiki/>etan erabili zen gehien bat. [[Antzinako Erroma]]<nowiki/>n ohitura honekin jarraitu zuten, eta dorikotik garatzen den [[toskanar ordena]] sortu zuten. [[Aro Modernoa|Aro Moderno]]<nowiki/>ko [[Pizkundea]]<nowiki/>n, [[Antzinate klasikoa]] berreskuratzen saiatu ziren, eta honekin batera greziar arkitekturako elementuak, orden dorikoa barne. Gero, XVIII. eta XIX. mendeko [[Neoklasizismo|Neoklasizismoa]]<nowiki/>n, Antzinako Greziar arkitakturaren berpizte bat eman zen europako zenbait herrialdeetan eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuetan]], nazio berriaren balore errepublikanoak adierazteko erabilia izan zen.
[[Vitruvio]]<nowiki/>k, [[Antzinako Erroma|antzinako erroma]]<nowiki/>ko arkitekto eta historialariak, dorikoa proportzio maskulinoekin (eta jonikoa femeninoekin) erlazionatu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vitruvius, Book IV, Chapter 1|url=http://www.vitruvius.be/boek4h1.htm|aldizkaria=www.vitruvius.be|sartze-data=2021-02-09}}</ref>. Hiru orden grekoak eraikin batean gainjartzen direnean, ohikoa da doriarra beheko atalean egotea, jonikoa erdikoan eta gero korintoarra goian. Dorikoa, "indartsuena" izateagatik, beheko solairuan erabiltzen da. <ref>{{Erreferentzia|izena=Andrea|abizena=Palladio|izenburua=The Four Books on Architecture|argitaletxea=MIT Press|hizkuntza=en|data=2002|url=https://books.google.co.uk/books?id=BNBva2kKm0wC&pg=PA17#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-262-66133-1|sartze-data=2021-02-09}}</ref>
|