19:44, 5 otsaila 2021ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.189 edits t →‎Ezaugarriak ← Aurreko ezberdintasuna		23:57, 5 otsaila 2021ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.189 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
8. lerroa: [[Artemisia (genero)\|Artemisia]] izena [[Artemisa]] jainkosaren ohorez jarri zioten, emakumeak babestea baitzuen hark bere zereginetako bat.<ref name="errekondo"/> == ~~Ezaugarriak~~Deskribapena == Landare [[belarkara]] [[landare iraunkor\|iraunkorra]] da, [[hemikriptofito]]a, 1-2 metro garai. [[Zurtoin]] tentea, gorri-purpurakara. [[Hosto]] [[pinatu]]ak, 5lantza-20formako cmsegmentu ~~luze~~dentatuekin. ~~izaten~~[[Kapitulu]] ~~dira~~luzaranak, ~~berde~~4 ~~ilunak~~mm luze eta 3 mm zabal, [[~~pinatu~~pedunkulu]]ak motzekoak, ~~eta~~batzuetan ~~ile~~apur ~~zuriak~~bat ~~dituzte azpialdean~~dilindariak. [[Inbolukru]]ko [[~~Lore~~braktea]]k ~~txikiak~~lantzeolatu-obalak, ~~(5 mm)~~ilupadunak, ~~erradialki~~ertz ~~simetrikoak~~eskarioso ~~eta~~zabalekin. ~~[[petalo]]~~Lore ~~askokoak~~horixkak ~~izan~~edo ~~ohi~~gorrixkak.<ref>{{erreferentzia ~~dira,~~\|izena= ~~horiak,~~\|abizena= ~~gorri~~\|url=https://digital.csic.es/bitstream/10261/197086/1/Artemisia_vulgaris.pdf ~~ilunak~~\| ~~edo~~izenburua=Artemisia ~~arrosak~~vulgaris L. ~~Uztailetik~~\| ~~irailera~~argitaletxea= ~~loratzen da~~digital.csic.es \| sartze-data=2021-2-5}}</ref> == Banaketa == [[Europa]], [[Asia]] eta [[Afrika]]ren iparraldeko leku epeletakoa da jatorriz, eta [[Ipar Amerika]]n ~~belar~~bertakoturik ~~txartzat hartzen da~~dago. ~~Ongi hazten da nitrogenoz aberats diren lurzoruetan: [[belar txar]]rak ugari diren lekuetan, azienda gehien ibiltzen den tokietan, landu gabeko sailetan, zabortegietan eta bide-ertzetan.~~ == ~~Erabilpena~~Bizilekua == Ongi hazten da nitrogenoz aberastutako lurzoruetan: azienda gehien ibiltzen den tokiak, landu gabeko sailak, [[zabortegi]]ak, bide ertzak...<ref name="errekondo"/> [[Dioskorides]]en testuetan, barne-zizareen kontrako erremedio gisa aipatzen da ''Artemisia vulgaris''. Euskaraz ere, zizare-belar deritzo hizkera arruntean, eta sendagintzan erabiltzen da: infusioa egin, eta urdaileko minak sendatzeko baliatzen da; zizare-belarraren hostoekin egindako enplastuak [[menstruazio\|hilekoa]] eragiteko eta hileko-zikloak erregularizatzeko balio omen du, zilborpean jarrita. == Osagaiak == ~~Gaur egun, sukaldaritzan ere erabiltzen da hegaztiz egindako platerak eta pastelak lurrintzeko. Hostoak murtxikatuz gero, nekearen kontrakoa da, eta nerbio-sistema estimulatzen du.~~ [[B bitamina]]ren taldeko [[kolina]], DNA eta RNA azidoen osagai [[adenina]] eta, batik bat esentzian nabarmenak diren [[eukaliptol]]a eta [[tujona]].<ref name="errekondo"/> == Erabilpenak == ~~Bestalde, olio esentzial toxiko bat ere badu, tujona.~~ [[Hileko]]a eragiteko eta ohikotzeko indarra du, [[zilbor]]pean jarrita, zizare-belarraren hostoekin egindako enplastuak. [[Erditze\|Erditu]] ezinik dagoenari ere laguntzen dio eta, behin erdituta, [[kumino]] (''Cuminun cyminum'') haziak, egositako oilo-arrautza gorringoak eta txerri gantza bere zukuarekin nahasian duen enplastua mina kentzeko aproposa da. Batzuetan [[abortu\|abortatzeko]] ere erabili izan omen da, eta haren sinonimo gisa ere artemisa hitza darabilte gazteleraz.<ref name="errekondo"/> [[Frantzia]]n [[XIV. mende]]an ziotenez, baraurik beraren ura hartzen duen emakumea loratu egiten da; ezker eskuaz eta eguzkia azaldu aurretik bildutakoa behar du, baina...<ref name="errekondo"/> [[Dioskorides]]en testuetan, barne-zizareen kontrako erremedio gisa aipatzen da. Euskaraz ere, zizare-belar deritzo hizkera arruntean. == Erreferentziak ==

Artemisia min: berrikuspenen arteko aldeak