Aditz-joko: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Orri berria: «'''Konjugazioa''' aditzen pertsona eta numeroen araberako aldatzea da hizkuntzalaritzan. Euskaran hainbat bakarrik pertsona eta numeroe...» |
No edit summary |
||
1. lerroa:
'''Konjugazioa''' [[Aditz|aditzen]] pertsona eta numeroen araberako aldatzea da [[Hizkuntzalaritza|hizkuntzalaritzan]]. [[Euskara|Euskaran]] hainbat aditz bakarrik pertsona eta numeroen arabera aldatzen dira, hala nola, «izan», «eduki», «joan», «ekarri», «ibili», «etorri» eta besteak.
«Izan» aditzaren [[Denbora (hizkuntzalaritza)|orainaldiko]] konjugazioa, adibidez: «(ni) '''naiz'''», «(hi) '''haiz'''», «(zu) '''zara'''», «(bera, hura, hau, hori) '''da'''», «(gu) '''gara'''», «(zuek) '''zarete'''», «(haiek, hauek, horiek) '''dira'''».
7. lerroa:
Munduko hizkuntza askok konjugazioa dute. Hizkuntza batzuen konjugazioen arauak bakun eta egonkorrak dira; beste batzuek, berriz, konjugazioen arau konplexuak dituzte, baita salpuespenak ere.
[[Ingeles|Ingelesak]] ([[Indoeuropar hizkuntzak|indoeuropear hizkuntzen]] kidea) bere garapenaren bidean ia galdu du konjugazioa; hirugarren pertsonarekin bakarrik agertzen da (eta orainaldian bakarrik): ''come'' «etorri», ''I come'' «nator», ''you come'' «zatoz», ''he''/''she''/''it'' ''
[[Alemaniera|Alemanierak]], [[Germaniar hizkuntzak|germaniar hizkuntzen]] beste kideak, konjugazioaren arau egonkorrak du, hau da, aditz guztiek konjugazioaren [[atzizki]] berdinak dituzte («izan» aditza era berezian aldatzen da); aditzak aldatzerakoan erroko [[Bokal|bokalak]] aldatu daiezke batzuetan: ''kommen'' «etorri», ''ich komme'' «nator», ''du kommst'' «zatoz», ''er''/''sie''/''es''/''das'' ''kommt'' «dator», ''wir kommen'' «gatoz», ''ihr kommt'' «zatozte», ''sie kommen'' «datoz»; ''lesen'' «irakurri», ''ich lese'', ''du liest'', ''er''/''sie''/''es''/''das liest'', ''wir lesen'', ''ihr lest'', ''sie lesen''.
[[Eslaviar hizkuntzak|Eslaviar hizkuntzek]] konjugazioaren arau konplexuak dituzte, salbuespen ugariekin; [[Poloniera|polonierazko]] konjugazioa, adibidez: ''pić'' «edan», ''ja piję'' «edaten dut», ''ty pijesz'' «edaten duzu, duk», ''on''/''ona''/''ono''/''to pije'' «edaten du», ''my pijemy'' «edaten dugu», ''wy'' ''pijecie'' «edaten duzue», ''piją'' «edaten dute»; ''czytać'' «irakurri», ''ja czytam'', ''ty czytasz'', ''on''/''ona''/''ono''/''to czyta'', ''my czytamy'', ''
[[Finlandiera|Finladndierak]] eta [[Bepsaera|bepsaerak]], [[Uraldar hizkuntzak|uraldar hizkuntzen]] kideak, konjugazioaren arau egonkorrak dituzte, baina atzizki guztiak aditzen erroei bakarrik gehitzen zaizkie eta erro horiek sarritan ez dira ageriak, beraz, ikasi behar dira; bepsaerazko konjugazioa, adibidez (orainaldia): ''tulda'' (''tule-'' da erroa) «etorri, sartu», ''minä'' (''mä'') ''tulen'' «nator», ''sinä tuled'' «zatoz», ''hän/se tuleb'' «dator», ''mö tulem'' «gatoz», ''tö tulet'' «zatozte», ''hö tuleba'' / ''tuldas'' ([[Dialekto|dialektoaren]] arabera) «datoz»; ''sauda'' (''sauvo-'' da erroa) «eraiki», ''sauvon'', ''sauvod'', ''sauvob'', ''sauvom'', ''sauvot'', ''sauvoda'' / ''saudas''.
[[Hungariera|Hungarieran]], uraldar hizkuntzen beste kidean, esaldiak objektu bat edukitzearen arabera aditzak era ezberdinetan aldatzen dira: ''
Hizkuntza batzuen konjugazioak ekintzaren subjektua (ekintzailea) eta objektua (hartzailea) adierazten ditu (euskarazko «Etxeak '''ditut'''» esaldian bezala), adibidez, [[groenlandiera]], [[zuluera]] eta [[Nahuatl|nahuatlaren]] konjugazioak.
| |||