Autodeterminazio: berrikuspenen arteko aldeak

[[Fitxategi:Papeleta Referendum 2017.png|thumb|Askoren ustez, [[Kataluniaren independentziarako 2017ko erreferenduma]] Europa-mailan eginiko autodeterminazioaren eta erradikaltasun demokratikoaren adierazle nagusietakoa da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Reyes|abizena=Rincón|izenburua=Cuixart reivindica el 1-O como un acto de “desobediencia civil”|hizkuntza=es|data=2019-02-26|url=https://elpais.com/politica/2019/02/26/actualidad/1551189770_936548.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2019-11-09}}</ref> ]]

'''Autodeterminazioa''' edo jendartearen '''autodeterminazio-eskubidea''', [[politika zientzia|zientzia politikoetan]] eta [[nazioarteko zuzenbide]]an (''[[ius cogens]]'' modura jotzea ohikoa delarik<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Right to Self Determination - Hector Gros Espiell|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|url=https://tamilnation.org/selfdetermination/80grosespiell.htm|aldizkaria=tamilnation.org|sartze-data=2019-11-09}}</ref>)[[herri]]ek beren kabuz eta askatasunez beren herria zuzentzeko zein [[gobernu]] era nahi duten eta zein [[estatu]] eredu nahi duten aukeratzeko, eta azken batean zein estatu mota nahi duten aukeratzeko duten eskubidea da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Definition of SELF-DETERMINATION|hizkuntza=en|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/self-determination|aldizkaria=www.merriam-webster.com|sartze-data=2019-11-09}}</ref> Autodeterminazio-eskubiderako eskubidea Nazio Batuen Erakundearen [[Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Ituna|Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Itunean]] (1966koa) ageri da, nahiz eta ez den ageri, berez, [[Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala|Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean]] (GEAU). Bestalde, Nazio Batuen Batzar Nagusiaren zenbait ebazpenek eskubide honi erreferentzia egiten diote, bai eta eskubidearen inguruko aferak garatu ere. Ebazpen hauetatik, aipagarria da 1514 (XVI) edo 1541 (XVI) ebazpena, koloniak diren herrien autodeterminazio-eskubidearen inguruan aritzen dena.

 

Autodeterminazioak lotura estua du, ikuspegi horren arabera, [[abertzaletasun]]arekin eta nazio estatuaren sorrerarekin eta [[burujabetza|burujabetasunerako]] eskubidea da, hain zuzen ere, autodeterminazioaren inguruan eztabaida gehien eragiten duen gaia; dena dela, azpimarratzekoak dira beste zenbait ikuspegi, esaterako [[marxismo]]aren irizpidea, zeinetan autodeterminazioa aldarrikatzen baita langileriak bere buruaren gidari izateko duen eskubide gisa, [[Frantziako Iraultza]]n bezala, herritarrak [[monarkia]]ren kontrako altxamenduaren ondoren.