Baskonizazio berantiarra: berrikuspenen arteko aldeak

'''Baskonizazio berantiarra''', '''baskoitze berantiarra''' edo '''beranduko baskonizazioa''' [[euskaldun]]en eta [[euskara]]ren historiari buruzko [[hipotesi]] bat da, gaur egungo zientzia komunitatean bazterrekoa dena, onarpen handirik gabea. Hipotesi horrek gaur egun dioenez, [[euskara]] [[Hego Euskal Herri]]ra [[Goi Erdi Aroa]]n heldu zen, jatorria [[Akitania]]n —bereziki [[Bigorra]]n edo [[Comminges]]en— izan zuen migrazio baten ondorioz.<ref name=Gorrotxategi20141214>[[Joakin Gorrotxategi|Joakin {{maiuskula_txiki|Gorrotxategi}}]]: [http://blogak.goiena.eus/elexpuru/2015/11/03/gorrochateguiren-euskalduntze-berantiarraren-aurkako-artikulua/ «Arabako (eta inguruko) hizkuntzak Antzinatean»], ''Arabako hizkuntzak eta hiztunak mundu eleanitzean'' jardunaldiak, Artium Museoa, 2014-12-14.</ref> Lehenago, baskonizazio berantiarraren hipotesiak zioen [[baskoi]]ak gaur egungo [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] ipar-mendebaldeko lurraldeetara [[Goi Erdi Aroa]]n, bereziki [[V. mendea|V.]] eta [[VI. mendea|VI. mendeetan]], heldu zirela, eta haiekin batera euskara. Hipotesi hau aldezteko, [[arkeologia|aztarna arkeologikoen]], [[toponimia]]ren eta [[onomastika]]ren interpretazio jakin bat egiten da.