|
*''Bombyx textor'' <small>Moore & Hutton, 1862</small>
}}
'''Zeta-tximeleta''' edo '''zeta-harra''' (''Bombyx mori'')<ref>{{erreferentzia |izena= |abizena= |url=https://www.euskadi.eus/q91EusTermWar/kontsultaJSP/q91aBilaketaAction.do | izenburua=Euskalterm: Bombyx mori | argitaletxea= euskadi.eus| sartze-data=2021-1-10}}</ref> [[Bombycidae]] [[familia (biologia)|familiako]] [[intsektu]] [[lepidoptero]]a da, ekonomikokiekonomia garrantzia handia duena, [[zeta (gaia)|zetaren]] ekoizlea baita. [[Txinako Herri Errepublika|Txinaren]] iparraldekoa da jatorriz, eta haren jaki bakarra [[masustondo]]en hostoak dira. Zeta-harrak 300 eta 900 metro bitarteko zeta hari bakar batez egiten du bere [[kusku (pupa)|kuskua]].
== Biologia ==
Zeta-harra jatun handia da. [[Masustondo]] hostoak etengabe jaten ditu, gau eta egun. Ondorioz, oso arin hazten da. Buruaren kolorea iluntzen denean, mudatzeko garaia heltzen zaio. Lau bat mudaren ondoren, gorputzak kolore horixka hartzen du, eta azala tenkatu egiten zaio. Orduantxe hasten da bere burua zetazko oskolaz ezkutatzen.
[[Beldar]]rak zetazko oskola[[kusku (pupa)|kuskua]] jan egiten du bertatik ateratzeko. Horretarako, zeta hari preziatua txiki-txiki egiten du, ezertarako balio ez duela utziz. Hori ekiditeko, ura irakiten jarri eta bertara botatzen dira oskolakkuskuak. Horrek zetarrazeta-harra hiltzeaz gain, oskolakuskua osatzen duen haria ateratzea errazten du. ZetarraZeta-harra bera jan ere egiten da.
Zomorro heldua zeta ekoizteko hazi da, eta ez da hegan egiteko gauza. Zeta-tximeleta edo Marugatze-tximeleta deitzen zaio. Bere historia luzea eta ekonomian duen garrantzia dela eta, ikerketa moderno askok aztertu dute zetarrarenzeta-harraren genoma.
[[Fitxategi:Silkworm mulberry tree zetarra marugatze arbolean3.JPG|thumb|320px|eskuinera|'''Zetarra''' marugatze zuhaitz batean orriak jaten. Goian burua. Atzean beste zetar baten burua antzeman daiteke.]] ▼
== Historia ==
▲[[Fitxategi:Silkworm mulberry tree zetarra marugatze arbolean3.JPG|thumb| 320px260px|eskuinera| '''Zetarra'''Zeta-harra marugatze zuhaitzmasustondo batean orriakhostoak jaten . Goian burua. Atzean beste zetar baten burua antzeman daiteke.]]
Txinako kondairak dioenez, [[Xi Ling-Shi]] izeneko enperatriz zaharrari zor zaio zetaren aurkikuntza. Paseoan zebilela, zetarreizeta-harrei erreparatu omen zien; atzamarra luzatu haietako bat ukitzeko, eta hara non zetazko hari bat atera zen! Haritik tiraka hasi, eta atzamarraren inguruan biltzen hasi zen, eta enperatrizak zetaren epela nabaritu zuen atzamarrean. hariaHaria amaitu zenean, emakumeak oskolkusku txikia ikusi zuen, eta berehala konturatu zen berahura zela hariaren jatorria. Etxeratzean, enperatrizak jende guztiari eman zion bere aurkikuntzaren berri. Badira zetaZeta-harraren inguruko beste kondaira asko daude.
== SendatzekoMedikuntza erabilerakerabilera ==
ZetarraZeta-harra Txinako medikuntza tradizionalean erabiltzen da. ''Bombyx batryticatus'' edo "zetar zaildua" ''[[Beauveria bassiana]]'' onddoaren infekzioak hildako 4. edo 5. faseko larbaren gorpu lehorra da. Flemak[[Karkaxa]]k biguntzeko eta espasmoak arintzeko erabiltzen da.
== Erreferentziak ==
| 