Wikipedia

Delfosko orakulua: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
tNo edit summary
4. lerroa:
[[Fitxategi:Sibyl stone in Delphi.jpg|thumb|250px|Sibilaren haitza.]]
 
'''Delfosko orakulua''' barruti sakratu handi bat izan zen, nagusiki [[Apolo]] jainkoari eskainia, erdian, bere tenplu handia zuena. Bertara joaten ziren greziarrak, jainkoei, aztoratzen zituzten gaiei buruzko galderak egitera. [[Grezia]]n kokatua, Delfos izena zuen antzinako hiriaren kokalekuan, orain existitzen ez denazen, [[Parnaso]] mendiaren oinean,magalean ([[Fozida|Fozidako]]ko mendien erdianmendietan), itsasoaren mailatik 700 metroko garaierara eta [[Korinto]]ko golkotik 9,5 kilometroko distantziara. Orain existitzen ez den aitzinako [[Delfos]] hiririk hurbil zen.
 
Fozida edo Fozia, [[Grezia]] erdialdeko antzinako eskualde bat da, Parnaso mendiaren mendiguneak zeharkatua. Grezia klasikoaren garaian, eskualde honen zati batek, aipaturiko mendiaren oinean dagoenak hain zuzen ere, Pyto edo Pito izena zuen, [[greziera]]z Πυθω. Toki hau Delfos bezala ezagutzen dena da, hau da, Pyto eta Delfos sinonimoak dira.▼
Mendiko arroketatik, hainbat iturburu sortzen ziren, iturri ezberdinak eratzen zituztenak. Oso antzinatik ezaguna den iturrietako bat, [[Kastaliaren iturria]] da, erramu landarezko [[baso]]txo batez inguraturik, Apolori sagaratua. Elezaharrak eta [[mitologia]]k diotenez, Parnaso mendian eta iturri honetatik gertu jainkosa batzuk biltzen ziren, kantu eta olerkiaren jainkosa txikiak, [[Musa]]k, iturrietako lamia ziren [[naiade]]ekin batera. Bilera hauetan, Apolok lira jo eta gainontzeko jainkosek kantatzen zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Delfos, el oráculo del dios Apolo|hizkuntza=es|data=2017-06-13|url=https://historia.nationalgeographic.com.es/a/delfos-oraculo-dios-apolo_7276|aldizkaria=historia.nationalgeographic.com.es|sartze-data=2020-04-20}}</ref>▼
 
▲Mendiko arroketatik, hainbat iturburu sortzen ziren, iturri ezberdinak eratzen zituztenak. Oso antzinatik ezaguna den iturrietako bat, [[Kastaliaren iturria]] da, erramu landarezko [[baso]]txo batez inguraturik, Apolori sagaratua. Elezaharrak eta [[mitologia]]k diotenez, Parnaso mendian eta iturri honetatik gertu jainkosazenbait batzukjainkosa biltzen ziren, kantu eta olerkiaren jainkosa txikiak, [[Musa]]k, iturrietako lamia ziren [[naiade]]ekin batera. Bilera hauetan, Apolok lira jo eta gainontzeko jainkosek kantatzen zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Delfos, el oráculo del dios Apolo|hizkuntza=es|data=2017-06-13|url=https://historia.nationalgeographic.com.es/a/delfos-oraculo-dios-apolo_7276|aldizkaria=historia.nationalgeographic.com.es|sartze-data=2020-04-20}}</ref>
Delfosko orakuluak eragin handia izan zuen [[Italia]] hegoaldeko eta [[Sizilia]]ko kostaldeen kolonizazioan. Mundu helenikoaren gune erlijiosoa izatera heldu zen.▼
 
▲Delfosko orakuluak eragin handia izan zuen [[Italia]] hegoaldeko eta [[Sizilia]]ko kostaldeen kolonizazioan. Mundu helenikoaren gune erlijiosoa izatera heldu zen.
▲Fozida edo Fozia, [[Grezia]] erdialdeko antzinako eskualde bat da, Parnaso mendiaren mendiguneak zeharkatua. Grezia klasikoaren garaian, eskualde honen zati batek, aipaturiko mendiaren oinean dagoenak hain zuzen ere, Pyto edo Pito izena zuen, [[greziera]]z Πυθω. Toki hau Delfos bezala ezagutzen dena da, hau da, Pyto eta Delfos sinonimoak dira.
 
Iteako portua [[Delfos]]tik hurbilen zegoen itsasorako irteera zen.
16. lerroa:
== Izena ==
 
Pito izena, [[Piton]] sugearengandik (Πυθων) hartua izan zen,. Hau kobazulo batean bizi zena,zen etasuge Apolokjakintsua hilomen zuenazen, bereharen jakinduria bereganatzeko Apolok hil zuena, Apolo bera izateko orakuluaren arduradunaarduradun bihurtzeko. Mitologiak dioenez, Apolok, sugea hil ondoren, honen [[errauts]]ak [[sarkofago]] batean gorde zituen, eta honen omenez, [[Pitiar Jokoak]] izeneko hil -joko batzuk sortu zituen. Beranduago, sarkofago hori ''onfalos''aren azpian, Delfosko Apoloren tenpluan lurperatua zegoelako elezaharra bolo-bolo ibili zen. Onfalos hitzak "munduaren zilborra" esan nahi du. Izen honetatik eratorri zen ''Pitia'' edo ''Pitonisa'' (Πυθια), erantzunak interpretatzen zituzten emakumeei ematen joan zitzaien izena, hau da, orakulua. Apoloren tenpluari Pition (Πυθιον) ere deitzen zitzaion, eta, Apolo berari, Delfosen, Apolo Pitio deitu izan zitzaion.
 
Delfos toponimoa Delfinetik dator (Δελφινης), orakulua zaintzen zuen herensuge mitologikoaren izena zena, Apolo heldu aurretik. [[K.a. IV. mendea|K.a. IV. mendetik]] aurrera, Piton deitzen hasi zitzaion Delfineren ordez, izatez, pertsonaia berbera zen arren. Elezaharraren jarraikako bi zati dira, Delfine toponimoa jarraituz, Apoloren tenpluari Delfinion (Δελφινιον) ere deitu izan zitzaion.
 
== [[Pitia]] edo Pitonisa ==
 
JakinaOrakuloaren denaardatza [[Pitia]] edo Pitonisa zen, jainkoen asmoak interpretatzen zituen emakumezkoa. Jakin badakigu pertsonaia honen aukeraketa, inongo klase ezberdintasunik gabe egiten zela da. Hautagaiari, gauza bakarra eskatzen zitzaion; bere bizitza eta ohiturak ezin hobeak edo akatsgabeak izatea baino ez zitzaion eskatzen. Izendapena, bizi osorakoa zen, eta betirako santutegian bizitzeko konpromisoa hartzen zuen. Orakuluaren garai oparoetako mendeetan, hiru pitonisa izendatu behar izan ziren garai horretan egiten ziren kontaezinezko kontsultak aise erantzuteko. Baina, gainbehera garaian, bakar bat baino ez zen egon, nahikoa, behar ziren orakulu urri eta tartekatuentzat.
 
[[Fitxategi:Shining Rocks at Delphi.jpg|thumb|250px|[[Fedriade]] mendiak, Delfosko "Distiratsuak".]]
Kontsulta egiten zutenek, berarekinelkarrizketa bat izaten zuten elkarrizketaharekin batizaten zuten orakulua baino egun batzuk lehenago. Gertaera hau, ondo dokumentatua dago [[Antzinaroa|Antzinateko]] egileek ematen dituzten berrietan. Orakulua hilean behin ospatzen zen, 7an, Apoloren jaiotza eguntzat hartzen zenabaitzen. Kontsulta egiten zuten pertsonak mota guztietakoak ziren, errege handietatik, hasi eta jende xume eta txiroa arte. Lehenik, sakrifizio bat eskaintzen zen tenpluaren aurrean zegoen [[aldare]]an. Jarraian, zegozkien tasak ordaintzen ziren, eta, azkenik, kontsulta egiten zuen pertsona Pitiaren aurrean aurkezten zen eta bere kontsulta hitz eginez egiten zuen, uste denez.
 
Oso gutxi ezagutzen da orakuluak jarraitzen zenzuen errituari buruz. Pitia ''aditon'' izeneko toki batean zegoen [[tripode]] baten gainean esertzen zen, Apolo Pitioren tenpluaren hondoan. Αδυτων hitzak, "santutegiaren hondoa" esan nahi du eta το αδυτων hitzek berriz, "sarrera debekatutako toki sakratua".
 
[[Dodona|Dodonako orakuluan]], kontsultak, berunezko xafletan grabatuak egiten ziren, indusketetan asko aurkitu izan direnak. Pitiak, apaiz batek batu eta hitz neurtuan idazten zituen erantzunak ematen zituen (benetako orakulua). Ondoren, kontsulta egiten zuen pertsonari ematen zitzaion. Lehen une batean, pitonisaren erantzunak hitz neurtuan izaten ziren, baina, [[Apolo]] [[musika]]ren jainkoa izaki jende askori oso bitxia iruditzen zitzaion iragarpenek hain melodia eta erritmo kalitate kaxkarra izatea. Eta beraz, laster, pitonisa, bere iragarpenak hitz lauan egiten hasi zen.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Delfosko_orakulua"(e)tik eskuratuta