Wikipedia

Puntu kardinal: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t robota Aldatua: es:Punto cardinal
No edit summary
1. lerroa:
[[Irudi:Kompass.svg|250px|right]]
'''Puntu kardinalak''' [[Lurra]]ren errotazio mugimendutik eratorriak diren lau norabideak dira, kartesiar erreferentzia sistema bat osatzen dutena, orientazioa mapa batetan edo lurraren azalean bertan irudikatzeko. Puntu kardinal hauek honako hauek dira: Ekialdea, egunero eguzkia irtetzen den gutxi gora-beherako tokiak adierazten duena, Mendebaldea, eguzkia sartzen gutxi gora-beherako tokiak adierazten duena, eta, Ekialde-Mendebalde lerroa, koordenatu geografikoen sistema batetan abzisen ardatz bezala hartzen badugu, ordenatuen ardatza Iparralde-Hegoalde lerroak deskribatuko luke. Konposaketa honek, 90 graduko lau angelu eratzen ditu, aldi berean, erdikariengatik banatuak direnak, Iparmendebaldea, Hegomendebaldea, Iparrekialdea eta Hegoekialdea eratuz. Gauza bera errepikatuz [[Haize-arrosa]] lortzen da, nabigazioan mende mordoan zehar erabili izan dena eta lurrazalaren mugimenduko 32 norantza nagusiak hartzen dituena.▼
'''Puntu kardinalak''' [[iparroratz]]aren lau norabide nagusiak dira:
*[[Ipar]]ra edo Iparraldea▼
*[[Ekialde (geografikoa)|Ekialde]]a edo Sortaldea
*[[Hego]]a edo Hegoalde
*[[Mendebalde (geografikoa)|Mendebaldea]] edo Sartaldea
 
▲'''Puntu kardinalak''' [[Lurra]]ren errotazio mugimendutik eratorriak diren lau norabideak dira, kartesiar erreferentzia -sistema bat osatzen dutena, orientazioa mapa batetanbatean edo lurraren azalean bertan irudikatzeko. PuntuLau kardinalnorabide hauek honako hauek dira: Ekialdea, egunero eguzkia irtetzen den gutxi gora-beherako tokiak adierazten duena, Mendebaldea, eguzkia sartzen gutxi gora-beherako tokiak adierazten duena, eta, Ekialde-Mendebalde lerroa, koordenatu geografikoen sistema batetan abzisen ardatz bezala hartzen badugu, ordenatuen ardatza Iparralde-Hegoalde lerroak deskribatuko luke. Konposaketa honek, 90 graduko lau angelu eratzen ditudute, aldi berean, erdikariengatik banatuak direnak, Iparmendebaldeaipar-mendebaldea, Hegomendebaldeahego-mendebaldea, Iparrekialdeaipar-ekialdea eta Hegoekialdeahego-ekialdea eratuz. Gauza bera errepikatuz [[Haize-arrosa]] lortzen da, nabigazioan mende mordoanmendeetan zehar erabili izan dena eta lurrazalaren mugimenduko 32 norantzanorabide nagusiak hartzen dituena.
 
== Etimologia ==
Kardinal hitza [[kardo (Antzinako Erroma)|kardo]] hitz latindarretik dator, [[erromatar hiri]]etan, Iparraldetikipar-hego hegoaldera trazaturikomarraztutako kalea identifikatzen zuena eta hiriaren erditik igarotzen zena. Honek, benetan kardinala den puntu bakarra, ikuspegietimologiaren etimologikotik begiratutaaldetik behintzat, Iparraldeak izan beharko lukeela esan nahi du, eta, neurri txikiagoan, Hegoaldea. Horregatik erabiltzen da "garrantzi kardinalekoa" esaera garrantzi hori nabarmendu nahi denean. Puntu kardinaletatik, Iparraldea da orientazioaren norantzanorabidea identifikatzen duena, eta, beraz, irudizko zentzuan, pertsona batek iparra galdu duela esaten da galduta dagoenean edo norabidea galdu duenean. Dena dela, ideia honek, ia paradoxikoa dirudi, orientatzeko pertsonek, iparraldeko[[Ipar hemisferioanHemisferioa]]n, lehenik Ekialdea, Mendebaldea edo Hegoaldea kokatzen dugun zentzuan, eguerdiko orduetan, Iparraldea hain argia ez den bitartean (hegoaldeko hemisferioan izan ezik eguerdiko orduetan baita ere). Izan ere, Ekialdeak, Oriente (eta hortik orientazio hitza) izena ere hartzen du, Eguzkia ekialdetik irtetzeak, tradizionalki toki zehatz batetan orientatzeko balio izan duelako.
 
== Haize-arrosa ==
{{sakontzeko|Haize-arrosa}}
Puntu kardinalak [[haize-arrosa]]k erabiliz irudikatzen dira mapetan. Oro har, iparralde nabarmen agerrarazten da, gezia luzatuz edo [[kolore]]a aldatuz. Gehienetan, maparen goialdea iparraldea izaten da eta, hortaz, behealdea hegoaldea, eskuinaldea ekialdea eta ezkerralde mendebaldea.
 
Lau puntu kardinalez gain, tarteko puntuak ere adieraz daitezke (edo kardinalartekoak):
Puntu kardinalak bezala, iparrorratzeko lau norabide edo puntu nagusiak ere ezagutzen dira, honako hauek direnak:
 
{| class="taulapolita"
▲*Iparraldea
! Laburdura !! Puntua !! [[Azimut]]
*Hegoaldea
|- bgcolor="#efefef"
*Ekialdea
| I (N) || [[ipar]]raldea || 0°
*Mendebaldea
|-
| IIE (NNE) || ipar-ipar-ekialdea || 22,5°
|-
| IE (NE) || ipar-ekialdea || 45°
|-
| EIE (ENE) || eki-ipar-ekialdea || 67,5°
|- bgcolor="#efefef"
| E (E) || [[Ekialde (geografikoa)|ekialde]]a || 90°
|-
| EHE (ESE) || eki-hego-ekialdea || 112,5°
|-
| HE (SE) || hego-ekialdea || 135°
|-
| HHE (SSE) || hego-hego-ekialdea || 157,5°
|- bgcolor="#efefef"
| H (S) || [[hego]]aldea || 180°
|-
| HHM (SSW) || hego-hego-mendebaldea || 202,5°
|-
| HM (SW) || hego-mendebaldea || 225°
|-
| MHM (WSW) || mendebal-hego-mendebaldea || 247,5°
|- bgcolor="#efefef"
| M (W) || [[mendebalde (geografikoa)|mendebaldea]] || 270°
|-
| MIM (WNW) || mendebal-ipar-mendebaldea || 292,5°
|-
| IM (NW) || ipar-mendebaldea || 315°
|-
| IIM (NNW) || ipar-ipar-mendealdea || 337,5°
|- bgcolor="#efefef"
| N || [[ipar]]raldea || 360°
|}
 
Puntu kardinalen izenak germaniar jatorrikoak dira (Nordri=iparraldea, Sudri=Hegoaldea, Austri=Ekialdea eta Vestri=Mendebaldea [[eskandinabiar mitologia]]n), eta latindar jatorriko hizkuntzetan garai erlatiboki berrietan sartu ziren.
 
[[Kategoria:Geografia]]
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Puntu_kardinal"(e)tik eskuratuta