Holozenoko iraungipena: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor web edizioa Advanced mobile edit |
No edit summary Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor web edizioa Advanced mobile edit |
||
1. lerroa:
[[File:Pioneers in South Africa (1914) (14576727409).jpg|thumb|[[Dodo]]a XVII. mende erdi aldera [[iraungipen|iraungi]] zen, gizakiek eragindako arrazoiengatik: habitaten suntsipena, ehiza eta sartutako ugaztunek harrapatzeagatik<ref>{{erreferentzia|abizena1=Hume|izena1=J. P.|authorlink=Julian P. Hume|abizena2=Walters|izena2=M.|year=2012|izenburua=Extinct Birds|lekua=London|publisher=A & C Black|isbn=978-1-4081-5725-1|hizkuntza =en}}</ref>. Maiz aipatzen da iraungipen modernoaren adibide gisa<ref name="Diamond">{{erreferentzia| abizena = Diamond | izena = Jared | authorlink = Jared Diamond | izenburua = Guns, Germs, and Steel | publisher = W.W. Norton|urtea = 1999| isbn = 978-0-393-31755-8 | orrialdeak=[https://archive.org/details/gunsgermssteelfa00diam/page/43 43–44] |chapter=Up to the Starting Line | title-link = Guns, Germs, and Steel |hizkuntza =en}}</ref>.]]
'''Holozenoko iraungipena''', baita ere '''seigarren iraungipen masiboa''' edo '''Antropozenoko iraungipena''', egungo [[Holozeno]] garaian gertatzen ari den [[iraungipen masibo]]a da, [[gizaki]]ek eragindakoa<ref name=naiz>{{erreferentzia | url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gaur8/editions/gaur8_2019-05-11-07-00/hemeroteca_articles/milioi-bat-espezie-desagertzeko-zorian-jarri-ditu-bakar-baten-jarduerak?&slug=milioi-bat-espezie-desagertzeko-zorian-jarri-ditu-bakar-baten-jarduerak |izenburua= MILIOI BAT ESPEZIE DESAGERTZEKO ZORIAN JARRI DITU BAKAR BATEN JARDUERAK|aldizkaria=naiz | egilea= France Presse| data=2019/05/11}}</ref><ref name=Ceballos-Ehrlich-2018-06>{{erreferentzia |abizena1=Ceballos |izena1=Gerardo |abuzena2=Ehrlich |izena2=Paul R.|authorlink2=Paul R. Ehrlich |izenburua=The misunderstood sixth mass extinction |aldizkaria=[[Science (aldizkaria)|Science]] |data=2018ko ekainak 8 |volume=360 |alea=6393 |orrialdeak=1080–1081 |doi=10.1126/science.aau0191 |pmid=29880679 |oclc=7673137938|bibcode=2018Sci...360.1080C |s2cid=46984172 |url=https://science.sciencemag.org/content/360/6393/1080.2 | hizkuntza=en}}</ref>. Bere baitan hartzen ditu [[landare]] eta [[animalia]] familia ugari, horien artean [[ugaztun]]ak, [[hegazti]]ak, [[narrasti]]ak, [[anfibio]]ak, [[arrain]]ak eta [[ornogabe]]ak.
Holozenoaren hasieran, [[azken glaziazioa]]ren ondoren, ''[[Homo sapiens]]''ek jendeztatutako kontinente eta uharte berriak izan ziren, batez ere, [[megafauna]] desagertzen ikusi zutenak. XIX. mendearen hasieratik, etengabeko azelerazioan 1950eko hamarkadatik aurrera, iraungipenak tamaina guztietako espezieei dagozkie, eta batez [[biodibertsitate]] handiko inguruneetan, [[oihan tropikal]] eta [[koralezko uharri]]etan esaterako. Oraingo iraungipen-tasa 100 edo 1.000 aldiz handiagoa izan daiteke, egungo biodibertsitatearen bilakaeran batez besteko tasa naturala baino<ref name="ADPF2004">{{erreferentzia|hizkuntza=fr|egilea1=A. Teyssèdre|izenburua=Vers une sixième grande crise d'extinctions ?|éditeur=|lekua=Paris|urtea=2004|orrialdeak=241|passage=pp. 24-49|isbn=978-2-914935-27-2|liburua=Biodiversité et changements globaux - enjeux de société et défis pour la recherche |éditeurADPF}}.</ref>. 2007an, [[Naturaren Kontserbaziorako Nazioarteko Erakundea]]k ebaluatu zuen 8 txori espezietik 1, 4 ugaztunetik 1, 3 anfibiotik 1 eta landare guztien %70 arriskuan daudela, kalkulatu ziren 41.000 espezieetan<ref>{{fr}} [http://www.lexpress.fr/info/quotidien/actu.asp?id=13949 « L'extinction des espèces s'accélère »], L'Express.fr, 2007-009-12 (''kontsulta: 2007-9-13'').</ref><ref name="lemonde 13 08 2008">{{fr}} Christiane Galus, [https://www.lemonde.fr/sciences-et-environnement/article/2008/08/13/la-sixieme-extinction-des-especes-peut-encore-etre-evitee_1083195_3244.html « La sixième extinction des espèces peut encore être évitée »], ''[[Le Monde]]'', 2008-8-13.</ref>.
| |||