Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Autoritate kontrola jartzea |
azpiatal, ortografia |
||
12. lerroa:
|izenburua euskaraz = Naturaren Filofofiaren Oinarri Matematikoak
}}
'''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica''' ([[euskara]]z ''Naturaren Filosofiaren Oinarri Matematikoak''), laburbilduz '''Principia''' (''Oinarriak'') soilik ere deitua, [[1687]]ko [[uztailaren 5]]ean [[Isaac Newton|Sir Isaac Newtonek]] idatziriko idazlan bat da, hau hiru liburuz osatua zegoen. Behin bere lehenbiziko argitalpenari zuzenketak burutu ondoren, [[1713]] eta [[1726]]an ere beste bi argitalpen aurkeztu zituen. Idazlan honek [[zientzia]]ren historiako inflexio une bat adierazi zuen, eta askok inoiz argitaratua izan den
== Edukia ==
Idazlan honen argitalpena denboran zehar atzeratu egin zen, nagusiki Newtonek beste batzuk bere aurkikuntzak bereganatzeko arriskuaz beldur baitzen. Halere, Newtonen adiskidea zen [[Edmond Halley]] zientzialariak bere aurkikuntzak argitaratu zitzan bultzarazi zuen, ondorioz Newtonek bere idazlanaren aurreneko orrialdeetan Halleyri bere eskerona adierazi zion. Hiru liburuek [[geometria]] puruaren hizkuntzan idatzitako [[fisika]] eta [[astronomia]]ren oinarriak dauzkate. "I. liburuak" oharretan idatzirik "lehen eta azken arrazoien" metodoa du, "III. liburuaren" [[fluxioen teoria]]ren gehigarri gisa. Nahiz eta idazlan bikain honek Newtoni ospe handia eman izan, idatzita dagoen hizkera eta tonuen ondorioz, gaur egungo irakurleentzako irakurtzea zaila den idazlana da. Hori dela eta, gaur egungo [[kalkulu diferentzial]]ean [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibnizen]] notazioa erabili ohi da, Newtonen notazioa ez bezala, kalkuluak erraztu eta askoz ere intuitiboagoa baita.▼
Idazlan honen argitalpena denboran zehar atzeratu egin zen, nagusiki Newtonek beste batzuk bere aurkikuntzak bereganatzeko arriskuaz beldur baitzen. Halere, Newtonen adiskidea zen [[Edmond Halley]] zientzialariak bere aurkikuntzak argitaratu zitzan bultzarazi zuen, ondorioz Newtonek bere idazlanaren aurreneko orrialdeetan Halleyri bere eskerrona adierazi zion.
▲
[[Mekanika]]ren alorrean [[Galileo Galilei|Galileoren]] aurkikuntzak bildu eta bere [[Newtonen legeak|Mugimenduaren lege]] ospetsuak aipatu zituen. Azken hauetatik [[Lurra]] eta [[Ilargia]]ren [[grabitazio|grabitate]] indarra ondorioztatu zuen. Gainera lege hauek unibertso guztiko gorputzei ezartzeko sen handia izan zuen, honenbestez ekuazio hau [[grabitazio|grabitate unibertsalaren legea]] bilakatu zen.
20 ⟶ 23 lerroa:
Gaur egun Newtonen jabetzakoa zen eta bere ohar idatziak eta zuzenketak dituen lehen argitalpenaren eskuizkribua [[Oxford]] hirian dagoen [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitateko]] [[Trinity College (Oxford)|Trinity College]] ikastetxeko Wren liburutegian gordeta dago.
Kalkuluaren asmatzailea Newton edo [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniz]] izan ote zenaren inguruko eztabaida bat ere egon zen. Leibnizek bere ideiak aurrez
== Ikus gainera ==
| |||