Espainiar nazionalismo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
t →Fernando II.a, Inperioa osatzen: Atalkatu |
||
40. lerroa:
1491n, [[Granadako Gerra|Granadako gerran]], Gaztela eta Aragoiko indarrek eraso egin eta hura konkistatu zuten, XIX. mendean sortutako Espainiako historiografia nazionalista «Errekonkistaren amaiera» deitzen hasi zen ekintzan. Kultur homogeneizazio ahaleginaren eredu esanguratsu horretan emandako ediktuek, Errege Katolikoen pean, aurrekaririk gabeko moriskoen eta konbertsoen suntsipen fisikoa eta kulturala, egungo garbiketa etnikoen parera heldu zena; hasierako jazarpen erlijioso-ideologikoa gutxiengoen arraza eta etnia jazarpen bilakatu zen. Errege horien agintaldian, halaber, Kanarietako [[guantxe]]en azpiratze militarra eta deuseztapena amaitu zen, Ameriketan gertatuko zenaren ataria, [[Bartolomé de las Casas|Bartolome de las Casasek]] adierazi zuen bezala.<ref>{{Erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Conversi|urtea=|argitaletxea=UPV/EHU - Ikerbasque Foundation|orrialdea=443|argitaratze-data=2012-06-07|entziklopedia=Historia contemporanea|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4096053|liburukia=45|artikulua=Nación, Estado y cultura: por una historia política y social de homogeneización cultural|lekua=|issn=1130-2402}}</ref>
1493an, Errege Katolikoek [[Done Jakueren Ordena]] bereganatu eta, gero, [[Adrian VI.a]]k Ordena hori koroarekin iraunkorki uztartu zuen, bertako kidetza monarkiako ohore handienetako bat bilakatuz. Europan zabaltzen ari zen kristau erreformaren kontra, Gaztelako koroak Erromako Elizaren ortodoxiaren babesle egin zuen bere burua, idei hori Donejakueren ikono kristau gerlariaz irudikatuz. Era horretan, Fernando II.ak Iberiar penintsularen gainean zuen nagusitza aldarrikatu zuen. Aita Santuak [[Errege-erregina Katolikoak|«Errege Katolikoak»]] izendapena eman zien Fernando eta Isabel errege-erreginei, Eliza katolikoaren babesleak (1496an, Fernandori gutxienez).<ref name=":15">{{Erreferentzia|izenburua=Ferdinando il Cattolico in "Enciclopedia machiavelliana"|hizkuntza=it-IT|url=http://www.treccani.it//enciclopedia/ferdinando-il-cattolico_(Enciclopedia-machiavelliana)|aldizkaria=www.treccani.it|sartze-data=2019-08-03}}</ref>
1491n, [[Antonio Nebrija]]k ''[[Gramática castellana]]'' idatzi zuen Fernando bere jaunari dedikatuta; bertan, «hizkuntza Inperioaren bidelaguna dela» adierazten du, garaituek irabazlearen hizkuntza ikasi behar dutela eta, horretan, haren gramatika baliagarri izango duela.<ref name=":12" /> Berak eta [[Juan López de Palacios Rubios]]ek ondu zituzten, halaber, errege horien Nafarroako inbasioa (1512) eta konkista legitimatzeko txostenak. Lehenak ''[[De bello Navariense]]'' idatzi zuen («Nafarroako gerraz», 1545ean argitaratua); bigarrenak, berriz, [[Mendebaldeko Indiak]] konkistatzeko doktrina ere landu zuen.<ref name=":12">{{erreferentzia|hizkuntza=ES|izenburua=Conquista e incorporación del reino de Navarra a Castilla|urtea=2012|abizena=Monreal|izena=Gregorio|orrialdeak=47-52|orrialdea=|argitaletxea=Pamiela|ISBN=978-84-7681-736-0|izena2=Roldán|abizena2=Jimeno}}</ref> [[Italiar Gerrak|Italiar Gerren]] testuinguruan, lehendabiziko aldiz, [[Fernando II.a Aragoikoa|Fernando II.aren]] indarrek «Espainia, Espainia, Espainia» oihukatzen hasi ziren, lehenago «Gaztela» edo «Aragoi» esaten zen tokian, eta izendapen hori esanahi politikoa hartzen hasi zen.<ref>{{Erreferentzia |abizena= Nieto Soria |izena=Jose Manuel | artikulua = Conceptos de España en tiempos de los Reyes Católicos |entziklopedia = Norba, Revista de Historia | urtea= 2006 | liburukia = 19| orrialdeak =117-118 |issn=0213-375X | argitaletxea = |lekua =| argitaratze-data = | url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2566415}}</ref> [[Amaiurko gazteluaren setioa|Amaiurko batailan]] (1522), [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos V.a enperadorearen]] armadako soldaduek «Gaztela» eta «Espainia» oihukatzen zuten, gazteluaren defendatzaileek «Nafarroa» oihukatzen zuten bitartean. Zalantzarik gabe, Nebrijak eta Errege Katolikoetatik aurrera beste batzuek ([[Juan de Mariana|Mariana]], [[Francisco de Quevedo|Quevedo]], etab.) gogoko izan zuten espainiar identitate kolektiboaz hitz egitea, etsai komunen eta erlijioaren lokarrian oinarrituz, nahiz eta eliteen hizketatik at nekez hitz egin zitekeen orduan eskualdea gainditzen zuten lurralde identitateez.<ref name=":17">{{erreferentzia|izena=José|abizena=Álvarez Junco|urtea=1994|izenburua=STUDIA HISTORICA-HISTORIA CONTEMPORÁNEA|argitaletxea=Universidad de Salamanca|orrialdea=|orrialdeak=75-99|ISBN=|hizkuntza=es|artikulua=La invención de la Guerra de la Independencia|artikulu-url=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/80055/La_invencion_de_la_Guerra_de_la_Independ.pdf;jsessionid=9D83D3E0F091D4124AB7B5EDAB1A3B32?sequence=1|ISSN=0213-2087}}</ref>
=== Zentralismo ahaleginak, araztasuna eta ortodoxia aldarrikatuz ===
Odol garbitasuna eta leinuaren antzinatasuna bihurtu ziren kristau eredugarriaren adierazgarri. Ideologia horretan kokatuta, [[Alpujarrako errebolta]]ren ondoren (1568–1571), eskualde horretako biztanle morisko gehienak sakabanatu, asimilatu edo Afrikara kanporatuak izan ziren, demografia, gizarte eta ekonomia ondorio larriak ekarriz. 1609an, geratzen ziren morisko ia denak [[Moriskoen kanporatzea|Filipe III.aren dekretuz kanporatuak izan ziren]].
=== Despotismo ilustraturantz ===
| |||