Petxa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
3. lerroa:
 
== Petxak Nafarroako Erresuman ==
[[Erdi Aroa]]n [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako]] lurra erregeren (gehiena), nobleen eta elizaren ([[katedral]]a, [[abadetxe|abade-etxe]] eta [[monasterio]] handiak...) eskuetan zegoen. [[Nekazaritza|Nekazariek]] lurraren jabeari uztaren parte bat (petxa) ordaintzen zioten,<ref name=HNII>Ramirez Vaquero, Eloisa ''Historia de Navarra II''. Gobierno de Navarra, 1993</ref> jatorrian %5 eta %10en artekoa. Esate baterako, [[1307]]ko agiri baten arabera, [[Tafalla]]n eta [[Anue]]n %5 zen.<ref name=GEN/> Hasieran herri edo haran bakoitzean laborari bakoitzak zenbat ordaindu behar zuen ezarririk zegoen (''banakako petxa'') baino denborarekin ''petxa finkoak'' hedatuz joan ziren: herriak petxa finko bat adosten zuen erregearekin, nekazari guztien artean ordaindu beharrekoa.<ref name=MLZ>{{erreferentzia|izena =Miguel |abizena =Larrañaga Zulueta |izenburua=En torno a la conflictividad campesina navarra bajomedieval |url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=157551 |argitaletxea= Sancho el sabio: Revista de cultura e investigación vasca, ISSN 1131-5350, ISSN-e 2445-0782, 5. zenbakia, 1995, 147-164. orrialdeak, dialnet.unirioja.es|sartze-data = 2020-11-1}}</ref> [[XI. mendea|XI. mende]] amaieran eta [[XII. mendea]]n, maiz ''opilarinzada'' izeneko petxa, gari eta ardotan ordaintzen zena, ezartzen zitzaien nekazariei.<ref name=GEN/><ref>{{erreferentzia|izena =José Luis |abizena =Orella Unzué |izenburua=Los vascos de ayer |url=http://books.google.es/books?id=Ej3Q-SzQRY8C&pg=PA289&lpg=PA289&dq=arinzada,+galleta&source=bl&ots=_YYeWUfPiE&sig=SYnvyCPDhGPFtXfARO9bOlWtkVU&hl=es&ei=g4LcTNy6PIyXhQeN6c3PAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CCkQ6AEwBA#v=onepage&q=arinzada%2C%20galleta&f=false |argitaletxea= Txalaparta, books.google.es |sartze-data = 2020-11-1}}</ref> Horrez gain, astean egun batez errege edo jaunarendako lan egin behar izaten zuten.
 
XII. mende amaieratik aurrera, [[Antso VI.a Nafarroakoa|Antso VI.a]] laborarien zerga guztiak bateratzen hasi zen, urteko petxa bakarra ezarriz. [[Abeltzaintza]] nagusi zen iparraldeko haranetan petxak dirutan paratu zituen (3-4 ''sueldo'' etxe bakoitzeko) eta hegoaldean petxa mistoak ([[Basaburua]]n adibidez, [[1192]]an, 4 ''sueldo'' eta 6 ''erregu'' [[olo]] etxeko)<ref>{{erreferentzia|izena =Javier |abizena =Fortun Pérez de Ciriza |izenburua=Los "Fueros menores" y el señorío realengo en Navarra (Siglos XI-XIV) |url=http://binadi.navarra.es/opac/ficha.php?informatico=00011770MO&codopac=OPBIN&idpag=509532599&presenta=digitaly2p|argitaletxea= Revista Príncipe de Viana, 176. zenbakia, 1985, binadi.navarra.es |sartze-data = 2020-11-1}}</ref> Beste batzuetan, petxa laborari bakoitzari ezarri beharrean, herri edo haran osoari ezarri zitzaion (''petxa finkoa''). Dena dela, bateratzea ez zen erabatekoa izan, eta beste petxa batzuek iraun zuten, hala nola [[eiurdea]] (mendian bazkatzen ziren [[txerri|zerriengatik]] ordaintzen zena) edo ''afaria''.<ref name=HNI>Fortun Pérez de Ciriza, Luis Javier, Jusué Simonena, Carmen ''Historia de Navarra I''. Gobierno de Navarra, 1993</ref>