Wikipedia

Pafos: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Gartxoak (eztabaida | ekarpenak)
99.935 edits
Gartxoak (eztabaida | ekarpenak)
99.935 edits
No edit summary
35. lerroa:
'''Pafos'''<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0147.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=Antzinateko hirien euskarazko izenak| data= 2006-1-27}}</ref> ([[greziera]]z: Πάφος, ''Pafos''; [[turkiera]]z: ''Baf'') [[Zipre]] uhartearen mendebaldean dagoen hiri bat da, antzina izan ziren bi hirik bat egitean sortu zena. Gaur egun izen bereko barrutiko hiriburua da.
 
[[UNESCO|UNESCOk]]k [[Gizateriaren ondare]] izendatu zuen 1980. urtean hirian aurkitzen diren antzinako hainbat eraikin esanguratsu direla eta<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=UNESCO World Heritage|abizena=Centre|izenburua=Paphos|hizkuntza=en|url=https://whc.unesco.org/en/list/79/|aldizkaria=UNESCO World Heritage Centre|sartze-data=2020-10-28}}</ref>. 2017an [[Europako kultura-hiriburu]]a izan zen, [[Danimarka]]ko [[Aarhus]] hiriarekin batera.
 
== Historia ==
 
=== Sorreraren kondairak ===
[[Publio Ovidio|Ovidiok]] ''[[Metamorfosiak (Ovidio)|Metamorfosiak]]'' liburuan kontatzen duenaren arabera [[Pigmalion]] Zipreko erregea luzaroan ibili zen emakume perfektuaren bila eta aurkitu ez zuenez emakumezko perfektuaren [[Boli|bolizkoboli]]zko eskultura egin zuen. berehala maitemindu zen berataz eta afrodita jainkosak bizitza eman zion Galateari. Bikoteak semea (Pafos) eta alaba (Metharme) izan zituen.
 
Pafosek fundatu zuen bere izena daraman hiria eta Afroditaren omenezko kultoa ezarri zuen berariaz eraikitako tenplu ikusgarrian.
52. lerroa:
Indusketa arkeolojikoek erakutsi dute [[Neolitoa|Neolito]] garaitik populatua izan dela. K.a. seigarren milurtekotik aurrera gurtu izan dira bertan heleniar aurreko jainkosak<ref name=":1" />. Hiria bera [[Mizenastar zibilizazioa|mizenastarrek]] eraiki zuten K.a. XII. mendearen inguruan<ref name=":1" />.
 
Aurrez aipaturiko kondairaren eraginez Antzinako munduan izan zen [[Afrodita|Afroditaren]]ren kulto gune handiena izan zen. [[Greziar mitologia|Greziar mitologiaren]]ren arabera Afrodita Pafosen lehorerratu zen itsasoko aparretatik atera zenean. Pausanias bidaiari eta geografoaren arabera ordea [[Siria|Siriatik]]tik iritsi zen Afroditaren mitoa Pafosera, feniziar jatorria izango zuen beraz. [[Homero|Homeroren]]ren ''[[Odisea]]'' liburuan ere aipatzen da Pafoseko Afroditaren aldarea, hortik tokiaren garrantzia<ref name=":0" />.
 
=== Nea-Pafos (Pafos berria) ===
[[Heleniko|Heleniarren]] garaian eraiki zuten hiri berria, itsasertzean, kai naturala aprobetxatuz, Pafos zaharretik 12 kilometro ipar-mendebaldera. Honek ere badu bere kondaira, eta [[Troiako gerra|Troiako gerratik]]tik bueltan Agapenor buruzagi [[Arkadia|arkadiarraarkadia]]rra ekaitz handi baten erruz gainontzeko greziarrengandik banatu egin zen eta Pafosen lehorreratu zen (Pausanias viii. 5. § 2.). [[Herodoto]] historialariak arkadiarren kolonia bat bazela aipatu zuen<ref name=":0" />.
 
Usterik zabalduenaren arabera Palae-Pafoseko azken erregea zen Nicocles izan zen Pafos berria eraiki zuena, Nea-Pafoseko Artemis Agrotera tenpluan dagoen idazki batean hala esaten baita. K.a. 312 urtean Marion hiria suntsitu zuen Ptolomeo I.ak eta bertako biztanleak Pafosera iritsi ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, PAPHOS or Nea Paphos (Kato Paphos) Cyprus.|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0006:entry=paphos-1|aldizkaria=www.perseus.tufts.edu|sartze-data=2020-10-28}}</ref>. Etxe helenistiko batean K.a. IV. mendeko zilarrezko txanpon ugari aurkitu dira eta badirudi ordukoa dela Nea-Pafosen fundazio data.
61. lerroa:
Nea-Pafos hiri nagusia bihurtu bazen ere Palae-Pafosen indartsu jarraitzen zuen Afroditaren mitoak eta Estrabonek dioenez bien arteko bidea gizonezko eta emakumezko erromesez betetzen zen urtero.
 
Lurrikara handi batek Pafos suntsitu zuela dio [[Seneka|Senekak]]k baina ez du zehazte bi Pafosetatik zein izan zen suntsitua. [[Zesar Augusto|Augusto]] enperadoreak berriro eraiki zuen eta ''Augusta'' izena eman bazion ere Pafos izena erabiltzen jarraitu zuten bertakoek<ref name=":0" />.
 
Bibliako ''[[Apostoluen Eginak]]'' liburuan [[Bernabe (apostolua)|Bernabe]] eta [[Paulo Tarsokoa|Saulo Tarsokoa]] apostoluak [[Salamina (Zipre)|Salaminara]] iritsi zirela aipatzen da eta Jainkoaren hitza zabaldu zutela uhartean zehar ibilbidea Pafosen amaitu zuten arte<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Acts 13:4-6|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>. Bertan Saulok Sergius Paulus erromatar prokontsula kristau bihuru zuen Elimas azti judua itsutu eta garaitu ondoren. Pafosen izendatzen zaio aurreneko aldiz Paulo Tarsokoa, aurrez Saulo zenari.
68. lerroa:
 
=== Aro klasikoaren ondoren ===
K.o. IV. mendean Trifillios apezpikuak [[Nikosia|Nikosian]]n ezarri zuen bere egoitza<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Saint Triphyllius, Bishop of Leucosia (Nicosia), Cyprus|url=https://www.oca.org/saints/lives/2020/06/13/101713-saint-triphyllius-bishop-of-leucosia-nicosia-cyprus|aldizkaria=www.oca.org|sartze-data=2020-10-28}}</ref> eta hura bihurtu zen uharteko hiriburu berri. Hurrengo mendeetan Pafosen garrantziak behera egin zuen eta Zipreko beste hiri batzuek gain hartu zioten, Famagustak eta Larnakak batez ere.
 
[[Bizantziar Inperioa|Bizantziarrek]] [[Pafoseko gaztelua]] eraiki zuen itsasportua zaintzeko. Lusignan erregeek berreraiki egin zuten XIII. mendean. 1570. urtean [[Otomandar Inperioa|otomandarrek]] Zipre eskuratu zutenean gotortu egin zuten berriz.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Pafos"(e)tik eskuratuta